رانت و انحصار جدید لوازم خانگی با پشتوانه بانکی

فروش قسطی گسترده لوازم خانگی در فروشگاه‌های بزرگ، منجر به اعتراض بازاری های این صنف شده و شورای رقابت هم اعلام کرده و ورود برخی بانک‌ها به این صنف با خرید دین از طریق فروشگاه‌ زنجیره‌ای لوازم خانگی موجب اخلال در رقابت شده‌ است. در واقع فروش قسطی لوازم خانگی، صوتی و تصویری و موبایل از سوی فروشگاه‌های بزرگ موجب شده که مغازه‌داران نتوانند فعالیت زیادی در این صنف داشته باشند، به همین دلیل موضوع انحصار فروشگاه های زنجیره لوازم خانگی هم مطرح شود. حتی برخی فعالان بازار لوازم خانگی به مقوله رانت های فروشگاه ها در تامین اعتبار و تبلیغات گسترده برای هدایت مصرف کنندگان لوازم خانگی ورود کرده اند.
در شرایط کنونی به دلیل کاهش قدرت خرید مردم در سایه تورم سنگینی که در اقتصاد وجود دارد به شدت نمایان است، به همین دلیل تقاضا کاهش یافته و در چنین موقعیتی تنها فروشندگانی برنده هستند که بتوانند از طریق فروش اقساطی مصرف‌کنندگان واقعی را جذب کنند. حالا اگر فروشگاه های خرد وارد این مسیر شوند به دلیل کاهش سرمایه در گردشی که پیدا می کنند عملا جریان تامین کالاهای آنها هم به چالش می خورد، به همین دلیل تنها هایپرهای لوازم خانگی با تکیه بر پشتوانه تسهیلاتی بانک ها می توانند ضمن فروش اقساطی لوازم خانگی همچنان اعتبار لازم برای خرید کالا را داشته باشند. بنابراین اتفاقی که در سال های اخیر بین چند هایپر لوازم خانگی و برخی بانک ها برای فروش اقساطی اتفاق افتاده عملا نمایانگر نوعی رانت و انحصار است، زیرا همه فروشندگان لوازم خانگی از چنین موقعیتی برخوردار نیستند.
در حال حاضر بسیاری از منتقدان عملکرد بانک ها درباره ورود آنها به بازار لوازم خانگی می گویند که اگر قرار شده بانک ها در این صنعت نقش مثبتی داشته باشند باید با تولیدکنندگان همکاری کنند تا ضعف کیفی تولیدات داخلی برطرف شود و بتوانند وارد بازار کشورهای منطقه شوند نه اینکه بانک ها منابع خود را در اختیار چند هایپر لوازم خانگی قرار دهند تا از این طریق برخی کانال های توزیع سوار بر بازار شوند و سیاست های خود را بر تمام صنف دیکته کنند.
در شرایط کنونی شورای رقابت هم به نحوه همکاری بانک ها با فروشگاه های زنجیره ای لوازم خانگی اعتراض کرده و آن را انحصاری دانسته اما اینکه در ادامه چه سیاستی تدوین شود که توازن در همه سطوح عرضه پدید آید مشخص نیست. چراکه همکاری بانک ها با فروشگاه ها هم اجرایی شده و اثر آن هم در بازار نمایان شده است، بنابراین دولت در صورتی که بخواهد شرایط را به حالت تعادل برگرداند باید تسهیلات ارزان قیمتی را در اختیار صنف لوازم خانگی قرار دهد تا آنها بتوانند ضمن تامین پیوسته کالا، فروش قسطی را هم آغاز کنند یا اینکه مانند تجربه سال های گذشته دولت تسهیلات خرید ویژه لوازم خانگی را به کارمندان و… را اجرایی کند تا تقاضا بهبود یابد و همه فروشگاه های خرد و کلان از آن بهره مند شوند.
با این حال به نظر نمی رسد که بار دیگر فروشگاه های خرد بتوانند رقابت جدی با هایپرهای لوازم خانگی پیدا کنند، زیرا در شرایط کنونی این فروشگاه ها به واسطه منابع گسترده ای که در اختیار دارند تبلیغات گسترده ای را در صدا و سیما آغاز کرده اند و عملا بازار لوازم خانگی را تسخیر کرده اند و تنها استراتژی که فروشنده های خرد می توانند اجرایی کنند استفاده از فرصت کاهش هزینه های سربار مانند تبلیغات است تا محصولات را ارزانتر به مشتریان عرضه کنند و ابزار موثر تبلیغاتی آنها هم همان مشتریان آنها خواهد بود تا به صورت دهان به دهان و زنجیره ای مشتریان دیگر را مطلع کنند که فروشگاه های کوچک سطح شهر به دلیل نداشتن هزینه های سربار، لوازم خانگی را با قیمت پایین تر می فروشند و از طرف دیگر آنها به حداقل سود راضی هستند، اما فعلا پشت تبلیغات هایپرهای لوازم خانگی دیده نمی شوند.

در نتیجه می توان اینگونه استدلال کرد که به تازگی موضوع رانت و انحصار جدید لوازم خانگی با پشتوانه بانکی در بین صنف لوازم خانگی مطرح شده، زیرا برخی هایپرهای لوازم خانگی با توافق بانک ها برای فروش قسطی و خرید دین، از طریق تبلیغات گسترده با تقاضای بازار جهت داده و فروشنده های خرد را نابود کرده اند.