دستکاری در بازار سرمایه

به گزارش سرمایه فردا، یکی از انتقادهای جدی فعالان بازار سرمایه، رفتار صندوق‌های بزرگ و نهادهای موسوم به «حمایتی» است. این نهادها با در اختیار داشتن منابع مالی کلان، هر روز روی چند سهم مشخص فشار خرید یا فروش وارد می‌کنند؛ گاهی با «رنج مثبت» قیمت‌ها را بالا می‌برند و گاهی با «رنج منفی» در اختیارها، روند نزولی مصنوعی ایجاد می‌کنند. چنین اقداماتی مصداق بارز دستکاری در قیمت‌هاست؛ رفتاری که در قوانین بازار سرمایه ممنوع است، اما در عمل به‌طور گسترده مشاهده می‌شود.

تبعیض میان سهامدار حقیقی و حقوقی

سهامداران حقیقی در چارچوب قوانین اجباری دامنه نوسان و حجم مبنا فعالیت می‌کنند. کوچک‌ترین تخطی، مانند فروش پرحجم یا ایجاد صف ساختگی، با اخطار و حتی مسدود شدن کد معاملاتی مواجه می‌شود. در مقابل، صندوق‌های بزرگ بدون ارائه گزارش شفاف از معاملات خود، آزادانه به چیدمان اردرها و جابه‌جایی قیمت‌ها می‌پردازند. این تبعیض آشکار، حس بی‌عدالتی را در میان فعالان خرد بازار تقویت کرده است.

نوسان‌گیری با پول مردم

انتقاد اصلی سهامداران حقیقی آن است که صندوق‌ها و نهادهای بزرگ، سرمایه خود را از منابع عمومی و پول مردم تأمین کرده‌اند. با این حال، حاضر نیستند حتی گزارش هفتگی ساده‌ای از معاملات و کدهای وابسته منتشر کنند. در نتیجه، سهامدار خرد نه‌تنها امکان نوسان‌گیری مشابه ندارد، بلکه باید زیان ناشی از دستکاری این نهادها را نیز تحمل کند.

سازوکار دستکاری؛ خرید بالا و فروش پایین

رفتار صندوق‌ها معمولاً به این شکل است: در صف‌های فروش سنگین ظاهر می‌شوند، قیمت را جمع می‌کنند و سپس در روند مثبت، سهام را به سهامداران خرد می‌فروشند. در ادامه، دوباره با فشار فروش، قیمت‌ها را پایین می‌آورند تا بار دیگر در کف خرید کنند. این چرخه، عملاً به انتقال ارزش از سهامدار حقیقی به صندوق‌های بزرگ منجر می‌شود.

پیامدهای روانی و اجتماعی

این وضعیت نه‌تنها اعتماد سهامداران خرد را از بین می‌برد، بلکه به خروج نقدینگی از بازار سرمایه نیز دامن می‌زند. وقتی فعالان حقیقی احساس کنند بازی از پیش طراحی شده و دستکاری قیمت‌ها به سود نهادهای بزرگ است، انگیزه‌ای برای مشارکت باقی نمی‌ماند. در بلندمدت، این روند می‌تواند کارکرد اصلی بورس به‌عنوان محل تأمین مالی تولید را مختل کند.

ضرورت شفافیت و عدالت معاملاتی

بازار سرمایه بدون اعتماد عمومی نمی‌تواند پایدار بماند. اگر صندوق‌های بزرگ و نهادهای حمایتی همچنان بدون شفافیت و با دستکاری قیمت‌ها فعالیت کنند، سهامداران حقیقی بیش از پیش از بازار فاصله خواهند گرفت. راهکار اصلی، الزام این نهادها به ارائه گزارش‌های دقیق، نظارت جدی بر معاملات و اجرای عدالت معاملاتی است. تنها در این صورت می‌توان امید داشت که بورس ایران از سایه دستکاری خارج شود و به مأمن واقعی سرمایه‌گذاری تبدیل گردد.