سیاست و دیپلماسی

حماس در سه جبهه؛ نبردی همه‌جانبه با ارتش اسرائیل از میدان تا ذهن

حماس در طول جنگ تمام عیار اخیر با اسرائیل نشان داده است که هم جنگیدن را خوب بلد است، هم کار امنیتی را هم عملیات روانی را.

با گذشت بیش از ۲ سال از این جنگ؛ همچنان رزمندگان مقاومت فلسطینی در مناطق مختلف نوار غزه –حتی در جاهایی که اسرائیل آن را شخم زده و یا در تصرف دارد- به خوبی می جنگند و این جنگیدن به گونه‌ای است که در طول یکی دو ماه گذشته، تعداد کشته‌های ارتش اسرائیل سیر صعودی داشته و در برخی مناطق حتی این آمار رکورد‌های قبلی را هم شکسته و میانگین تلفات را به روزی یک نفر رسانده است.

تصاویر منتشر شده از نبرد مبارزین با تانک‌ها، تجهیرات و تیم‌های پیاده ارتش اسرائیل که به شکلی بی برنامه و سردرگم و خسته در نوار غزه پخش شده است، حتی تاثیرگذارتر از تصاویر روزهای ابتدای جنگ است.

در بُعد امنیتی نیز شاهکار حماس و گروههای فلسطینی، مخفی نگه داشتن اسرای اسرائیلی (که تعدادشان الان چیزی در حدود ۵۰ نفر است) در تونل‌ها و امکان دیگر غزه است.

رژیم اسرائیل چندین و چند سازمان بزرگ و کوچک امنیتی و اطلاعاتی دارد که معتقد هستند هیچ اتفاقی در غزه نخواهد افتاد مگر اینکه چشمان تیزبین این دستگاه‌ها آن را ببینند؛ ادعایی که البته با شوک بزرگ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ باطل شد.

این عملیات چنان تکان بزرگی به ساختار امنیتی و اطلاعاتی و نظامی اسرائیل وارد کرد که در طول تاریخ ۷۷ ساله این رژیم بی سابقه بوده است.

بعد از آن نیز، اسرای اسرائیلی که در همان روز به دست حماس افتادند، به سرعت در تونل‌های غزه مخفی شدند و تا امروز اسرائیل نتوانسته به اندازه انگشتان دو دست، اسرایش را آنطور که خودش می‌خواهد آزاد کند.

از مجموع بیش از ۲۵۰ اسیر اسرائیل، هر آنچه تا امروز آزاد شدند، یا طی توافق با حماس بوده یا جنازه آنها در جریان نبردهای غزه کشف شده است و اسرائیل تعداد بسیار کمی را توانسته با انجام عملیات نظامی آزاد کند.

این درحالیست که نتانیاهو علی رغم همه مخالفت‌ها از جمله مخالف خانواده‌های اسرا و از آن مهمتر، ارتش، (که معتقد است می‌توان با توافق اسرا را آزاد کرد و حتی به جنگ پایان داد) همچنان بر عملیات نظامی تاکید دارد و حالا طرح اشغال کامل غزه را هم پس از موافقت امریکا در دستور کار قرار داده است؛ طرحی که حتی به نظر نظامیان ارتش اسرائیل از جمله «ایال زمیر» رئیس ستاد ارتش، در صورت اجرا می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای اسرائیل داشته باشد، چراکه به گفته او، ارتش الان در حالتی خسته، سردرگم و بی برنامه در غزه پخش است و تمدید این وضعیت، میزان تلفات ارتش را بالاتر هم خواهد بود.

از بحث دور نشویم، شاهکار امنیتی حماس این است که دهها اسیر را در یک گسترده کوچک ۳۶۰ کیلومتر مربعی که بخش‌های زیادی از آن هم در اشغال ارتش اسرائیل است مخفی کرده وهنوز اسرائیل نتوانسته مخفیگاه این افراد را شناسایی کند.

اما در بُعد عملیات روانی نیز حماس نشان داده که هم کار خودش را خوب بلد است و هم جامعه اسرائیلی را به خوبی می‌شناسد.

انتشار تصاویر هدفمند از اسرا در مقاطع مختلف، شیوه تبادل اسرای اسرائیلی با اسرای فلسطینی در ماه‌های گذشته -که خشم طرف اسرائیلی را هم در پی داشت- و حتی شیوه انتشار فیلم‌های عملیات‌های رزمندگان فلسطینی در غزه همگی موید ایل است که حماس می داند چطور باید روی مغز صهیونیستها راه برود.

طی روزهای گذشته فیلم جدیدی از یکی از اسرای اسرائیلی به نام «آویتار داوید» توسط حماس منتشر شد که تاثیری بزرگ در جامعه اسرائیلی گذاشت.

در این فیلم، اسیر اسرائیلی در حالی که مدتهاست بر اثر سوء تغذیه پوست و استخوان شده، نشان داده می شود که در حال کندن قبر خودش است.

شایبد در طول جنگ اخیر هیچ فیلمی تا این اندازه تاثیرگذار نبوده است.

انتشار این فیلم شوک بزرگی به جامعه اسرائیلی بود. خانواده‌های اسرا به همراه مخالفین دولت فشار را برای پایان دادن به جنگ  و ازادی اسرا از طریق توافق چند برابر کرده اند و دولت نتانیاهو را که تحت فشار جناح راست همچنان در بوق جنگ می‌دهد، در موقعیتی بخرانی قرار داده‌اند.

همه اینها درحالیست که غزه در ماههای اخیر در سایه سکوت ننگین دولت های اسلامی و عربی، به شدت از بی غذایی و بی آبی رنج می‌برد. هزاران کودک و زن و مرد و پیر و جوان بر اثر نبود تکه‌ای نان یا جرعه‌ای آب می‌میرند و تصاویر ثبت شده از آنها دل هر انسان ازاده ای را آب می‌کند.

حماس با این فیلم چند هدف را دنبال می‌کند که یکی از آنها همان عملیات روانی‌ای بود که در بالا اشاره شد اما هدف دیگر، نشان دادن وضعیت نوار غزه است.

دولت اسرائیل تا امروز قحطی در غزه را رد می‌کند و سخنگوی ارتش هم تصاویر کودکان فلسطینی که بر اثر بی‌غذایی در آستانه مرگ قرار دارند را ساختگی و نمایش خوانده است؛ اظهاراتی که حتی در رسانه‌های اسرائیلی هم مورد تمسخر و انتقاد قرار گرفت.

حالا با انتشار تصاویر آویتار داوید، مقامات اسرائیل از جامعه جهانی خواسته اند تا هرچه زودتر و به هر شکل ممکن جلوی حماس را بگیرند. اما حماس کار خاصی نکرده است، حماس تنها با این فیلم به جهانیان فهماند که قحطی تا چه حد در غزه وجود دارد.

اسیر اسرائیلی همان وضعی را دارد که کودکان فلسطینی در غزه دارند و ظاهراً تنها به این شکل است که شاید بتوان تکانی به جامعه جهانی برای جلوگیری ازنسل کشی اسرائیل درغزه و ممانعت از ورود کمک‌های غذایی و دارویی برای شکستن این قحطی که تاکنون جان هزاران نفر را به شکلی بسیار فجیع‌تر ‌از وضع آویتار داوید گرفته، داد.

قریب به سه ماه از زمان آغاز عملیات ارابه‌های گیدئون در باریکه‌ی غزه زمان می‌برد و علی‌رغم پیشروی های میدانی ارتش صهیونیستی، کابینه‌ی نتانیاهو در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده در خصوص آزادی گروگان‌ها، از میان بردن حماس و تسلط کامل بر نوار غزه ناکام مانده است.

تایمز اسرائیل در گزارشی پیرامون عملکرد ارتش صهیونیستی اذعان نموده که با وجود وعده‌های داده شده در ابتدای عملیات ارابه‌های گیدئون، هیچ‌یک از ۵۰ گروگان باقی‌مانده، از جمله ۲۰ نفری که گمان می‌رود زنده‌اند، آزاد نشده‌اند؛ جمعیت غیرنظامی غزه به‌طور گسترده جابجا نشده‌، طرح جنجالی بنیاد بشردوستانه شکست خورده، موقعیت نظامی حماس علی‌رغم ضربات سنگین، حفظ شده و نهایتا آن‌که فرماندهان ارتش مجاب شده‌اند که یا بایستی جنگ خاتمه یابد یا استراتژی نظامی متحول گردد.

بحران در سرزمین‌های اشغالی پس از انتشار ویدئویی از یکی از گروگان‌های دربند توسط جهاد اسلامی و بروز مخالفت‌هایی در ارتش در خصوص تداوم جنگ به اوج خود رسیده است. سرزمین‌های اشغالی در روزهای اخیر شاهد اعتراض‌های بسیار وسیعی به سیاست‌های نتانیاهو بوده و پس از تنش شب گذشته کابینه‌ی صهیونیستی با دیوان عالی بر سر برکناری دادستان کل اسرائیل، صف بندی‌ها شکل جدید به خود گرفته است.

در چنین بستری، ششصد تن از مقام‌های ارشد امنیتی و نظامی پیشین رژیم صهیونیستی، از ترامپ، خواسته‌اند تا با اعمال فشار بر دولت نتانیاهو، زمینه‌ توقف جنگ در غزه را فراهم کند.

استیصال نتانیاهو و تاکید صِرف بر تداوم جنگ در غزه

رسانه‌های صهیونیستی در طول ساعات اخیر از مخالفت رئیس ستاد کل ارتش با تداوم جنگ در غزه و بیهوده خواندن آن خبر داده‌اند. به نوشته‌ی این رسانه‌ها نهادهای امنیتی رژیم نیز با انجام عملیات نظامی در مناطقی که گروگان‌ها نگهداری می‌شوند، صراحتا مخالفت کرده‌اند.

در این میان نتانیاهو، شب گذشته و به منظور سرپوش نهادن بر اختلافات در جلسه دولت گفت که در هفته جاری با تشکیل کابینه امنیتی به ارتش اسرائیل دستور خواهم داد که چگونه به‌طور کامل و بدون استثنا باید به سه هدف جنگی تعیین‌شده برسد.

کانال ۱۴ رژیم صهیونیستی در تفسیر موضع نتانیاهو نوشته است: “غزه اشغال خواهد شد و دیگر مهم نیست که رئیس ارتش استعفا بدهد یا نه!”. آمیخای استین تحلیلگر جروزالم پست نیز در توئیتی مشابه آورده است: “تصمیمی توسط نخست‌وزیر برای اشغال کامل نوار غزه، از جمله عملیات در مناطقی که گروگان‌ها در آنجا نگهداری می‌شوند، گرفته شده است. همچنین پیامی به رئیس ستاد کل ارسال شده مبنی بر اینکه:  «اگر این تصمیم با نظر شما سازگار نیست، باید استعفا دهید.»

نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بر این مسئله واقف است که توقف جنگ در غزه به خاتمه ی حیات سیاسی وی منجر خواهد شد؛ از همین‌رو با توسل به تداوم نزاع و امنیتی ساختن فضا در پی تداوم حضور در اریکه ی قدرت حرکت نموده است. پس از سلسله اقدامات‌ جنگ‌طلبانه ارتش صهیونیستی در سوریه، لبنان و ایران، قابل تصور است که نتانیاهو با توسل به حربه‌های جدید در جستجوی بقای خویش گام بر دارد.

پافشاری نتانیاهو بر سیاست اشغال کامل غزه در حالی است که ژنرال زمیر رئیس ستاد کل ارتش صهیونیستی از رهبران سیاسی خواسته تا استراتژی آینده را روشن کنند. او هشدار داده که ادامه حضور در غزه بدون چشم‌انداز مشخص، هم به نفع حماس است و هم موجب فرسایش شدید ارتش و ذخیره‌ها خواهد شد. وی در ترسیم گزینه‌های پیش‌رو در خصوص تداوم نبرد در غزه به دو گزینه فتح کامل نوار غزه و محاصره مناطق تحت کنترل حماس اشاره کرده است و اذعان نموده که ارتش با فتح کامل غزه مخالف است و برآورد می‌کند که ممکن است این رویکرد سال‌ها به طول انجامد. همچنین محاصره مناطق تحت کنترل حماس به تشدید جنگی فرسایشی با نیروهای چریکی حماس منتهی خواهد شد، امری که تلفات انسانی سنگینی به ارتش صهیونیستی تحمیل خواهد کرد.

ایده‌ی اشغال غزه به مثابه شمشیری دو لبه

با وجود استقبال گسترده ملی‌گرایان افراطی، ارتدوکس های صهیونیست، حریدی‌ها، حزب لیکود و دیگر افراط‌گرایان مستقر در تل‌آویو، ایده‌ی اشغال کامل غزه می‌تواند همچون شمشیری دو لبه برای نتانیاهو عمل نماید.

فارغ از شکست احتمالی نتانیاهو در دستیابی به مقصود یاد شده، شرط اولیه برای پیشبرد چنین سیاستی در گرو تصویب لایحه سربازی اجباری برای کلیه ساکنین سرزمین‌های اشغالی است، لایحه‌ای که در طول هفته‌های اخیر با خشم حریدی‌ها و صهیونیست های مذهبی همراه شده و به خروج دو حزب کلیدی یهودیت هتوراه و شاس منتهی گردیده و دولت شکننده نتانیاهو را به دولت اقلیت مبدل نموده است.

بر مبنای یک باور مذهبی، یهودیان افراطی و خاخام ها از حضور در خدمت سربازی امتناع می‌ورزند. مسئله فوق‌الذکر به یکی بزرگترین چالش‌های کنونی حاکم بر عرصه‌ی سیاسی اسرائیل مبدل شده

است‌. قابل تصور است که تشدید تنش‌ها در غزه به نحو چشمگیری بر وضعیت لایحه یاد شده تاثیر گذاشته و به انشقاق بیش از پیش احزاب و جریان‌های حاکم بر سرزمین‌های اشغالی منتهی خواهد شد.

سیاست ترور رهبران حماس در دوحه و استانبول

از زمان استقرار رهبری حماس در قطر، در یک توافق نانوشته میان رژیم صهیونیستی و قطر، مابه‌ازای نقش دوحه در میانجی‌گری میان رژیم صهیونیستی و فلسطینیان و همچنین به منظور کاهش نفوذ تهران بر حماس، رژیم اسرائیل متعهد شده از انجام هرگونه اقدامی در خاک این کشور و بر علیه رهبران حماس بپرهیزد.

از سویی و از زمان انعقاد توافق وادی عربه میان اردن هاشمی و اسرائیل، نیروهای امنیتی رژیم صهیونیستی حدالامکان از انجام اقدامات تروریستی در خاک کشورهای عربی امتناع ورزیده‌اند. موارد معدودی نظیر ترور محمود الممبوح در دوبی یا تلاش برای مرگ خالد مشعل در امان در طول سه دهه اخیر از سوی موساد صورت پذیرفته، لیکن اقدامات یاد شده بسیار محرمانه بوده و ناقض اصل نانوشته فوق‌الذکر نمی‌باشد.

کابینه جنگ اسرائیل شب گذشته و در بیانیه‌ای پیرامون نبرد با حماس به دو موضوع حائز اهمیت اشاره نموده است:

  • ترور تمام رهبران حماس در خارج از غزه
  • تصرف کامل نوار غزه

هاآرتص چندی پیش و در گزارشی به نقل از منابع فلسطینی در خصوص پیشبرد ایده‌ی ترور نوشته بود: “رهبری حماس در روزهای اخیر به دلیل نگرانی از تلاش‌های ترور علیه اعضای ارشد دفتر سیاسی خود در خارج از فلسطین، سطح هشدار های امنیتی خود را افزایش داده است.”

از همین‌رو قابل تصور است که موساد در یک اقدام بسیار خطرناک و با فرمان نتانیاهو مبادرت به ترور رهبران حماس در ترکیه، قطر و دیگر کشورهای منطقه نماید؛ امری که تبعات گسترده سیاسی-امنیتی در سراسر منطقه بر جای خواهد گذاشت.

پیامدهای ترور رهبران حماس در قطر و ترکیه

حمله غیره منتظره ارتش صهیونیستی به سوریه، علی‌رغم انعطاف گسترده رهبران تحریرالشام در برابر تل‌آویو و اعلام آمادگی برای الحاق دمشق به پیمان ابراهیم؛ بوضوح بیانگر دگرگونی اولویت‌ها نزد نتانیاهو است. فارغ از تمایل شخصی نخست‌وزیر اسرائیل برای تداوم بحران، از زمان وقوع حادثه هفتم اکتبر، تحمیل صلح با توسل به سلاح به رکن کلیدی سیاست نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه تبدیل شده است و به زعم تحلیلگران صهیونیست، دیگر پیوستن رژیم‌های عربی به پیمان ابراهیم دست‌کم در مقطع کنونی در اولویت نتانیاهو قرار ندارد.

نتانیاهو با اتکا به پشتیبانی تمام قد ترامپ، خود را در جایگاه بلامنازع ژاندارم منطقه یافته و بی‌اعتنا به موازین بین‌المللی و محذوریت های پیشین، هر آن که اراده نموده، قواعد نوشته و نانوشته پیشین را به زیر پا نهاده است. از همین‌رو قابل تصور است که وی با آگاهی از تبعات چنین اقدامی، رسما پای جوخه‌های ترور موساد را به شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس و آناتولی باز نماید.

ترور رهبران ارشد حماس توسط موساد در وهله‌ی اول با خشم بسیار گسترده رژیم‌های عربی و ترکیه مواجه خواهد شد و ممکن است تبعات ذیل را به رژیم صهیونیستی تحمیل نماید:

  • تعلیق برخی همکاری‌های اقتصادی میان ترکیه و دول عربی با رژیم صهیونیستی؛
  • کاهش سطح روابط دیپلماتیک میان ترکیه و دول عربی با تل‌آویو؛
  • ایجاد وحدت در صفوف جهان اسلام؛
  • منتفی شدن کامل احیای پروژه سازش در کوتاه مدت؛
  • تشدید فشارها از سوی دول اسلامی بر ترامپ جهت توقف سیاست‌های جنگ‌افروزانه نتانیاهو

با این حال و علی‌رغم پیامدهای سهمگین یاد شده، نتانیاهو بوضوح آگاه است که هیچ گاه به شکل جدی از سوی کاخ‌سفید تحت فشار قرار نخواهد گرفت. موضع امروز مایک جانسون رئیس مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر حمایت «ایمانی» و «متعهدانه» واشنگتن از تل‌آویو در زمان بازدیدش از «دیوار نُدبه» و اظهارات بی‌سابقه وی در خصوص تعلق یهودا و سامره (اصطلاح صهیونیست‌ها برای کرانه باختری) به عنوان بخشی از سرزمین‌های اشغالی به وضوح بیانگر حمایت مطلق ترامپ از جاه‌طلبی‌ نتانیاهو و تلاش برای انسداد راه‌های منتهی به تشکیل دولت مستقل فلسطینی است.

ریسک ترور رهبران حماس در سراسر منطقه

از همین‌رو دور از ذهن نیست که نتانیاهو ریسک ترور رهبران حماس در سراسر منطقه را با هدف دستیابی به اهداف ذیل در دستور کار خود قرار دهد:

  • امنیتی شدن بیش از پیش فضا در سرزمین‌های اشغالی و تداوم حضور نتانیاهو در قدرت؛
  • از میان رفتن کامل رهبران حماس و احتمال سرخوردگی و شکاف در میان فلسطینی‌ها و اعضای باقیمانده جنبش؛
  • برهم خوردن مذاکرات غیرمستقیم حماس و اسرائیل بدلیل عقب‌نشینی قطر و بی معنا شدن مسیر مذاکره دست‌کم در کوتاه مدت
  • ایجاد فرصت چند هفته‌ای به نتانیاهو جهت پیش‌برد سیاست‌های نظامی همزمان در غزه و سوریه
  • بی‌پروایی دولت صهیونیستی در پیش‌برد سیاست اخراج فلسطینی‌ها از غزه (در سایه روابط متشنج با اعراب)
  • تشدید فشارها در کرانه‌ی باختری با هدف از میان بردن کامل ایده‌ی تشکیل دولت مستقل فلسطینی

به زعم نتانیاهو اگرچه چنین اقدامی، ریسک بالایی برای اسرائیل به همراه خواهد داشت، لکن پس از تثبیت دستاوردهای میدانی، انضمام غزه به سرزمین‌های اشغالی، ایجاد منطقه حائل در اطراف اسرائیل و اخراج دست‌کم بخشی از فلسطینی‌ها از نوار غزه، می‌توان بر توان دیپلماتیک و نفوذ سیاسی ایالات‌متحده بر دولت‌های منطقه حسابی ویژه باز کرد که پس از چندین ماه و تثبیت موقعیت اخذ شده، پروژه ارتقای مناسبات میان دول اسلامی با رژیم صهیونیستی و احیای مجدد پیمان ابراهیم را از سر گرفت. با این حال پیچیدگی مناسبات سیاسی در سرزمین‌های اشغالی و مقاومت غیرمنتظره حماس در برابر ارتش صهیونیستی(به مانند ۲۲ ماه گذشته)، و احتمال تحول در مناسبات کشورهای اسلامی پس از باز شدن پای جوخه‌های ترور به سراسر منطقه و نهایتا شکل‌گیری جبهه‌ی نظامی جدیدی بر علیه دشمن صهیونیستی در منطقه، هر یک به تنهایی از ظرفیت لازم برای برهم زدن رویای نتانیاهو برای حکومت بر غزه و انضمام این منطقه به خاک سرزمین‌های اشغالی برخوردارند.

google is broken
modir

Recent Posts

آیا خرید خودرو چینی بهتر است؟

خرید خودرو چینی در ایران رونق گرفته است اما هنوز برخی خانواده‌ها نسبت به این…

41 دقیقه ago

تحلیل روند بازار؛ سلاح پنهان فعال اقتصادی در عصر آشوب‌های ژئوپلیتیکی

در دنیایی که اخبار و تحولات سیاسی با سرعتی سرسام‌آور بازارها را تحت تأثیر قرار…

57 دقیقه ago

بررسی تحول در مدل‌های فروش پتروشیمی ایران: از FOB سنتی تا پذیرش ریسک در CFR

با تشدید تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بیمه‌ای، شرکت‌های پتروشیمی ایران ناچار به بازنگری در استراتژی‌های…

1 ساعت ago

نبرد سایه‌ها؛ جاسوسی و جنگ اطلاعاتی در متن بحران ۱۲ روزه

جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی نشان داد که نبرد واقعی نه فقط در…

3 ساعت ago

دوگانه‌ی وابستگی یا راه استقلال؛ جمهوری اسلامی و منطق سوم در جهان پرآشوب امروز

در میانه‌ی نغمه‌های غرب‌گرایی و شرق‌گرایی، ایران بار دیگر بر سر یک دوراهی سرنوشت‌ساز ایستاده…

3 ساعت ago

جدایی در مسیر مشروطه؛ از هم‌سویی فقیهان تا دوگانگی در برداشت‌ها

جنبش مشروطه در ایران، صحنه‌ی اتحاد و سپس جدایی دو فقیه برجسته، آخوند خراسانی و…

3 ساعت ago