بحران تراکم دانش‌آموزان در مدارس دولتی

به گزارش سرمایه فردا، در حالی که آموزش و پرورش سال‌هاست از «عدالت آموزشی» سخن می‌گوید، واقعیت مدارس دولتی ایران چیز دیگری را روایت می‌کند. کلاس‌های شلوغ، کمبود شدید معلم، و مدارس فرسوده، تصویری نگران‌کننده از وضعیت آموزش عمومی در کشور ارائه می‌دهند. دانش‌آموزان در کلاس‌هایی با بیش از ۳۵ نفر، نه تنها از آموزش باکیفیت محروم‌اند، بلکه در محیط‌هایی تحصیل می‌کنند که تمرکز، آرامش و رسیدگی فردی در آن تقریباً ناممکن شده است. این بحران، نه‌تنها آینده تحصیلی کودکان را تهدید می‌کند، بلکه شکاف میان مدارس دولتی و غیردولتی را عمیق‌تر کرده و خانواده‌ها را به سمت آموزش خصوصی سوق داده است. در چنین شرایطی، بازنگری در سیاست‌های آموزشی، افزایش بودجه، و اصلاح ساختار نیروی انسانی، ضرورتی فوری برای نجات آموزش عمومی کشور است.

در حالیکه مصوبات آموزش و پرورش “جمعیت استاندارد” دانش‌آموزان در کلاس‌ را مشخص کرده اما هم‌اکنون نه تنها این مسئله محقق نشده بلکه مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران اعلام کرده که بیش از هزار کلاس درس ۳۵ نفره در این استان داریم که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان آموزشی، نماد روشنی از بی‌عدالتی در این حوزه است.

براساس شیوه نامه های آموزشی،  کیفیت آموزش ارائه شده در مدارس به شاخصه های مختلفی وابسته است. مولفه هایی مانندً ساختمان و زیبایی فیزیکی محیط مدرسه، کلاس درس بزرگ و نورگیر، معلم توانمند و با اخلاق، جمعیت دانش‌آموزان در کلاس درس و …

با این حال در ایران سالهاست بدون توجه به این مولفه ها، دانش آموزان ما در مدارسی تحصیل می کنند که کمتر در آنها می توان نشانی از این مولفه ها پیدا کرد. در عوض کلاس های مدارس با حجم بی سابقه ای از تراکم دانش آموزان مواجه است. چالشی که باعث شده بود تا دانش‌آموزان دهه ۶۰ و ۷۰ خاطرات تلخ کلاس‌های درس شلوغ و نشستن سه نفره پشت نیمکت‌ و مدارس سه‌شیفته را هیچ وقت از یاد نبرند! موضوعی که حالا شاید بهبود نسبی پیدا کرده باشد ولی همچنان مدارس بسیاری هستند که تعداد دانش آموزان آنها بسیار بیشتر از حد استانداردهای موجود است.

این در حالی است که تحقیقات صورت گرفته حکایت از آن دارد که تراکم جمعیتی زیاد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس بر کیفیت آموزش و میزان یادگیری تأثیر منفی می‌گذارد.

استاندارها چه می گویند؟

اما شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که این مولفه های استاندارد آموزشی چیست و شامل چه مواردی می شود؟  طبق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، حداکثر جمعیت مطلوب دانش‌آموزان در کلاس‌های درس دوره ابتدایی ۲۶ نفر، دوره متوسطه اول و متوسطه دوم ۲۸ نفر و کل دوره‌های تحصیلی ۲۲ نفر تعیین شد اما در طول چند سال اخیر این آمار با شتاب رو به افزایش بوده است.

با این حال وضعیت تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌های شهرهای مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال براساس آخرین اطلاعات موجود، تراکم جمعیت دانش‌آموزان در مدارس دولتی استان تهران ۳۷، البرز ۳۷ نفر، خراسان رضوی ۲۹ نفر و سیستان و بلوچستان ۲۷ نفر است که بالاتر از حداکثر تعریف شده توسط وزارت آموزش و پرورش است.

این آمار زمانی حائز اهمیت است که بدانیم یکی از عوامل مهم در گرایش خانواده‌ها به سمت مدارس غیردولتی، افزایش جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌ درس مدارس دولتی به ویژه دوره ابتدایی است.

یکی دیگر از شاخص های مهم در محاسبه کیفیت آموزشی و میزان توجه به مدارس دولتی عادی، نسبت دانش‌آموز به معلم است.در سال‌های گذشته برخی وزرای آموزش و پرورش از جمله علی اصغر فانی معتقد بودند باید نسبت دانش‌آموز به معلم در مدارس دولتی کشور افزایش یابد و نسبت دانش‌آموز به معلم را به عدد ۱۵ برسانیم.

با تمام این تفاصیل حرکت در مسیر گذشته درکنار افزایش بازنشستگی معلمان، نسبت دانش‌آموز به معلم در مقایسه با گذشته بسیار افزایش یافته که در نوع خود قابل تامل است. به عنوان نمونه  در استان تهران که قلب تپنده کشور محسوب می شود، در دوره ابتدایی به ازای ۴۷ دانش‌آموز یک معلم وجود دارد. وضعیتی که طی یکی دو سال گذشته آنچنان به مرزهای بحرانی نزدیک شده که باعث شده تا هر سال با نزدیک شدن به روزهای آغازین سال تحصیلی بحث کمبود معلم در مدارس به چالشی جدی برای این وزارتخانه بدل شود.

آثار منفی کلاس های شلوغ

تأثیر منفی تراکم دانش آموزان در کلاس درس بر یادگیری آن ها، بارها از سوی کارشناسان و حتی خود مسئولان رسما اعلام شده است. دکتر وحید مهربانی، استادیار گروه آموزشی مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه تهران، در پژوهشی که انجام داده به برخی از این تاثیرات منفی اشاره کرده است. براین اساس، شلوغی کلاس ها می تواند باعث همهمه و سرو صدای زیادی در کلاس می شود که می تواند تمرکز دانش آموزان را برای یادگیری دروس کمتر کند. همچنین معلم نیز در کلاس های شلوغ کمتر می تواند به دانش آموزان رسیدگی کند و بر وضعیت آموزش آنها نظارت داشته باشد. از سویی براساس این پژوهش، هر چه جمعیت کلاس ها بیشتر شود به همان نسبت تعداد دانش آموزان شر و نوخاله هم در این کلاس ها بیشتر می شود که می تواند جو آنجا را آشوب زده کند.

هر چه که هست، آموزش و پرورش ما این روزها حال و روز چندان خوبی ندارد. این را می شود از لابلای صحبت های مجید پارسا مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران ، کاملا متوجه شد که گفته است؛هم اینک بیش از هزار کلاس درس حداقل ۳۵ نفره داریم و تلاش می‌کنیم براساس دستوری که وزیر آموزش و پرورش دادند و توسعه عدالت آموزشی که تاکید رئیس جمهور است، تراکم را پایین و به زیر ۳۵ نفر برسانیم تا بتوانیم به بهبود کیفیت آموزشی کمک کنیم .وی همچنین در مورد وضعیت کلاس های درس هم گفته که تعداد مدارسی که به دلیل فرسودگی عملاً غیرقابل استفاده باشند، محدود است؛ اما بخشی از مدارس ما قدمت بالایی دارند و برای ایمن‌سازی نیازمند مقاوم‌سازی جدی هستند. آماری که به گفته وی، در تهران هم اینک به حدود ۸۰۰ مدرسه مدرسه ای می رسد که نیازمند تخریب و بازسازی هستند.

.