بازار جهانی فولاد زیر سایه چین

به گزارش سرمایه فردا، در نیمه دوم سال ۲۰۲۵، بازار جهانی فولاد به میدان نبردی ژئوپلیتیکی بدل شد؛ جایی که چین با کاهش تقاضای داخلی، صادرات بی‌سابقه، و تغییر مسیرهای تجاری، نه‌تنها قواعد رقابت را بازتعریف کرد، بلکه سهم خود از تجارت جهانی را به‌طرز چشمگیری افزایش داد. در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با تعرفه‌ها و پروژه‌های فولاد سبز به مقابله برخاستند، چین با سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور و تولید در دل مقصدهای صادراتی، نقشه جدیدی از قدرت اقتصادی ترسیم کرد نقشه‌ای که در آن فولاد، دیگر فقط یک کالا نیست، بلکه ابزاری برای نفوذ، دیپلماسی و بازطراحی زنجیره تأمین جهانی است.

در نیمه دوم سال ۲۰۲۵، بازار جهانی فولاد به صحنه‌ای پرتنش و پرتحول بدل شد؛ صحنه‌ای که بازیگر اصلی آن، چین، با حرکاتی حساب‌شده و هدفمند، قواعد رقابت را از نو نوشت. در حالی که تقاضای داخلی این کشور به‌دلیل رکود در بخش املاک و تغییر مسیر اقتصاد به سمت مصرف‌محوری رو به کاهش گذاشته بود، صادرکنندگان چینی تصمیم گرفتند نگاه خود را به افق‌های دورتر بدوزند یعنی به بازارهای جهانی.

طبق گزارش انجمن جهانی فولاد، تقاضای جهانی در سال ۲۰۲۵ تنها ۱.۲ درصد رشد کرد و به ۱.۸۱۵ میلیارد تن رسید؛ رشدی که کمتر از پیش‌بینی‌ها بود و نشان از کندی حرکت بازار داشت. در چین، کاهش سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز و رکود در بازار املاک، تقاضای داخلی را ۱ درصد پایین آورد. اما این افت، نقطه آغاز یک جهش صادراتی بود: چین در نیمه اول سال، ۶۷.۹۸ میلیون تن فولاد صادر کرد بالاترین رقم ثبت‌شده از سال ۱۹۹۰.

قیمت‌ها در بازار جهانی فولاد

این سیل صادرات، قیمت‌ها را در بازار جهانی فولاد تحت فشار قرار داد. قیمت ورق گرم صادراتی چین از ۴۹۹ دلار به ۴۷۵ دلار در هر تن کاهش یافت؛ رقمی که برای بسیاری از تولیدکنندگان غیرچینی، زنگ خطر بود.

اخیر رسانه‌های بین‌المللی مانند GMK Center و Drewry Maritime Research گزارش دادند که بیش از ۴۰ کشور تحقیقات ضد دامپینگ علیه فولاد چین را آغاز کرده‌اند. اتحادیه اروپا، آمریکا، کره جنوبی و ویتنام از جمله کشورهایی بودند که تعرفه‌هایی بر واردات فولاد چینی وضع کردند. اما چین، با چابکی خاص خود، مسیر صادرات را تغییر داد؛ تمرکز بر محصولات نیمه‌ساخته و با ارزش افزوده بالا، راهی برای دور زدن تعرفه‌ها شد.

همچنین باید توجه داشت که در اروپا، فشار تعرفه‌ای با دغدغه‌های زیست‌محیطی همراه شد. مدیرعامل انجمن فولاد آلمان خواستار اتحاد استراتژیک با آمریکا شد تا در برابر ظرفیت مازاد چین، از صنعت فولاد اروپا محافظت شود. در بریتانیا اما، رویکردی متفاوت در پیش گرفته شد: سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون پوندی در فولاد سبز، گامی برای کاهش هزینه انرژی و تطبیق با استانداردهای زیست‌محیطی انجام شده‌است.

با کاهش تقاضای داخلی چین و افزایش فشارهای تجاری، رقابت در بازار جهانی فولاد وارد مرحله‌ای تازه شده‌است. هند با رشد ۸ درصدی تقاضا، به یکی از مقاصد اصلی مازاد عرضه تبدیل شد. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نیز پس از دوره‌ای از رکود، نشانه‌هایی از رشد تقاضا نشان دادند فرصتی برای صادرکنندگان غیرچینی.

در همین حال، کشورهای نوظهور مانند اندونزی، مالزی و میانمار با هزینه‌های تولید پایین‌تر و رشد زیرساختی، به مقصد اصلی صادرات چین بدل شدند. صادرات چین به میانمار در نیمه اول ۲۰۲۵، ۷۰ درصد رشد سالانه داشت.

راهبرد ژئوپلیتیکی بلندمدت در فولاد

رسانه‌هایی مانند SMM و Drewry Maritime Research، رفتار چین را نه‌تنها واکنشی به رکود داخلی، بلکه بخشی از یک راهبرد ژئوپلیتیکی بلندمدت دانسته‌اند. چین با تغییر ساختار صادراتی، تمرکز بر محصولات صنعتی و سرمایه‌گذاری در کشورهای جنوب شرق آسیا، سهم خود از صادرات جهانی فولاد را از ۱۴ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۲۳ درصد در سال ۲۰۲۵ رسانده است. این رشد، سهم کشورهایی مانند ژاپن، مکزیک و کره جنوبی را کاهش داده و الگوی تجارت جهانی را به نفع چین تغییر داده است.

باید توجه داشت که فولاد، در قلب رقابت جهانی رفتار چین در بازار فولاد، تنها یک پاسخ اقتصادی به کاهش تقاضای داخلی نیست؛ بلکه بازتعریفی از نقش این کشور در تجارت جهانی است. رقابت میان قدرت‌های صنعتی از آمریکا و اروپا تا هند و روسیه اکنون در قالب تعرفه‌ها، سرمایه‌گذاری‌های سبز و اتحادهای تجاری شکل گرفته است. و در این میان، فولاد نه‌تنها یک کالا، بلکه ابزاری برای قدرت‌نمایی اقتصادی و سیاسی شده است.

درواقع در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با ابزار تعرفه و سیاست‌های زیست‌محیطی به استقبال فولاد چینی رفتند، چین مسیرهای تازه‌ای را در بازارهای نوظهور گشود. اندونزی، ویتنام، امارات، عربستان و حتی کشورهای آفریقایی، به مقصدهای جدید صادرات بدل شدند بازارهایی که نه‌تنها ظرفیت جذب بالایی داشتند، بلکه از نظر سیاسی و اقتصادی نیز آمادگی پذیرش نفوذ چین را نشان دادند.

شرکت‌هایی مانند Dexin Steel، با سرمایه‌گذاری مستقیم در اندونزی، عملاً مرزهای تولید را جابه‌جا کردند. چین دیگر فقط صادرکننده نیست؛ بلکه تولید را به دل بازارهای هدف برده بود. این استراتژی، نه‌تنها تعرفه‌ها را بی‌اثر کرد، بلکه به چین اجازه داد تا در قلب زنجیره تأمین جهانی فولاد جای بگیرد.

تغییر در الگوی رقابت: از قیمت‌محوری تا ارزش‌افزوده

در گذشته، رقابت در بازار فولاد عمدتاً بر پایه قیمت بود. اما چین با تغییر ساختار صادراتی خود، بازی را عوض کرد. اکنون ۷۲٪ صادرات این کشور شامل محصولات صنعتی، ماشین‌آلات و فولادهای نیمه‌ساخته با ارزش افزوده بالا است. این تغییر، تولیدکنندگان سنتی را با چالشی تازه روبه‌رو کرده است به طوری که رقابت نه‌تنها در قیمت، بلکه در کیفیت، فناوری و سرعت تحویل است.

در همین حال، کشورهایی مانند هند و ترکیه تلاش کرده‌اند با توسعه ظرفیت تولید داخلی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، سهم خود را حفظ کنند. هند با رشد ۸ درصدی تقاضا، به یکی از قطب‌های جدید بازار تبدیل شده و ترکیه با تمرکز بر صادرات به اروپا و خاورمیانه، جایگاه خود را تثبیت کرده است.

فولاد سبز پاسخ اروپا به فشار چین

در اروپا، پاسخ به فشار چین تنها تعرفه نبود. پروژه‌های فولاد سبز، با هدف کاهش انتشار کربن و افزایش بهره‌وری انرژی، به‌سرعت در حال گسترش‌اند. بریتانیا با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون پوندی، آلمان با اتحاد استراتژیک با آمریکا، و فرانسه با حمایت از تولیدکنندگان داخلی، تلاش کرده‌اند تا فولاد را از یک تهدید زیست‌محیطی به یک فرصت اقتصادی تبدیل کنند.

اما این مسیر، پرهزینه و زمان‌بر است. در حالی که چین با زیرساخت‌های گسترده و نیروی کار ارزان، همچنان در صدر رقابت باقی مانده، اروپا باید میان پایداری زیست‌محیطی و حفظ رقابت‌پذیری اقتصادی، تعادل برقرار کند.

چشم‌انداز آینده فولاد

کشورهای خاورمیانه، آسیای مرکزی و آفریقا، به میدان‌های تازه‌ای برای رقابت بدل شده‌اند. هر تن فولاد، اکنون حامل پیام‌هایی فراتر از صنعت است؛ پیام‌هایی از قدرت، نفوذ، و آینده‌ای که در آن، اقتصاد جهانی بر لبه تیغه فولاد شکل می‌گیرد.

دیگر خبری از مسیرهای سنتی و وابستگی‌های قدیمی نیست. چین با سرمایه‌گذاری در بنادر، خطوط ریلی و کارخانه‌های خارج از مرز، عملاً نقشه لجستیک جهانی را بازطراحی کرده است. بندر گوادر در پاکستان، بندر هامبانتوتا در سری‌لانکا، و پروژه‌های زیرساختی در آفریقا، همگی بخشی از این پازل بزرگ‌اند پازلی که در آن فولاد، نه‌تنها کالای صادراتی، بلکه ابزار اتصال اقتصادی میان کشورهاست.

در همین حال، کشورهای رقیب نیز بیکار ننشسته‌اند. هند با توسعه بندر دیگر و سرمایه‌گذاری در کریدور شمال-جنوب، به‌دنبال کاهش وابستگی به مسیرهای تحت نفوذ چین است. اروپا نیز با تقویت خطوط ریلی و دریایی به آسیای مرکزی، در تلاش است تا مسیرهای جایگزین برای تأمین مواد اولیه و صادرات محصولات فولادی خود بیابد.

در این رقابت پیچیده، داده‌ها به سلاحی راهبردی بدل شده‌اند. رسانه‌هایی مانند GMK Center و SMM، با تحلیل لحظه‌ای قیمت‌ها، حجم صادرات، و تغییرات تعرفه‌ای، به بازیگران بازار کمک می‌کنند تا تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرند. تولیدکنندگان فولاد، دیگر تنها به تجربه و شهود تکیه نمی‌کنند؛ بلکه با استفاده از الگوریتم‌های پیش‌بینی، مدل‌های تقاضا، و تحلیل‌های ژئوپلیتیکی، مسیر حرکت خود را طراحی می‌کنند.

حتی دولت‌ها نیز به این داده‌ها وابسته شده‌اند. وزارتخانه‌های صنعت و تجارت در کشورهای مختلف، با رصد لحظه‌ای بازار چین، سیاست‌های حمایتی، تعرفه‌ای و سرمایه‌گذاری را تنظیم می‌کنند. در واقع، فولاد به عرصه‌ای تبدیل شده که در آن، هوش مصنوعی، تحلیل داده و سیاست‌گذاری صنعتی در هم تنیده‌اند.

دیپلماسی فولادی؛ اتحادها و شکاف‌ها

در این میان، دیپلماسی فولادی نیز شکل تازه‌ای به خود گرفته است. اتحادیه اروپا و آمریکا، در تلاش برای ایجاد جبهه‌ای مشترک علیه ظرفیت مازاد چین، مذاکراتی را آغاز کرده‌اند که فراتر از تعرفه‌هاست. بحث بر سر استانداردهای زیست‌محیطی، شفافیت در زنجیره تأمین، و حمایت از تولیدکنندگان داخلی، به محور گفت‌وگوهای تجاری بدل شده است.

در آسیا، اتحادهای منطقه‌ای مانند RCEP و همکاری‌های دوجانبه میان چین و کشورهای جنوب شرق، به تقویت نفوذ پکن کمک کرده‌اند. در مقابل، هند و ژاپن با تشکیل ائتلاف‌های صنعتی، به‌دنبال ایجاد توازن در برابر سلطه چین هستند. فولاد، در این میان، به زبان مشترک دیپلماسی اقتصادی بدل شده—زبانی که در آن هر قرارداد، هر تعرفه، و هر سرمایه‌گذاری، حامل پیام‌های ژرف سیاسی است.

فولاد، آینه‌ای از جهان در حال تغییر. فولاد نه‌تنها ماده‌ای سخت و صنعتی، بلکه نمادی از اراده، نفوذ و آینده‌ای است که در آن، اقتصاد جهانی بر پایه تصمیم‌هایی شکل می‌گیرد که در کوره‌های داغ رقابت جهانی گداخته شده‌اند.