بازارهای مالی در پاییز :بازدهی در سایه بلاتکلیفی سیاسی

به گزارش سرمایه فردا، در روزی که شاخص کل بورس با رشد ۱۹۳۳ واحدی و شاخص هم‌وزن با ۱۸۸۳ واحد مثبت آغاز شد، امیدواری‌ها برای بازگشت بازار تا حوالی ساعت ۱۱ صبح شکل گرفت. اما با ورود فشار فروش، جو منفی بر بازار غالب شد و شاهد خروج ۲۳۰ میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام بودیم. این در حالی است که صندوق‌های درآمد ثابت نیز با خروج ۲۰۰۰ میلیارد تومان مواجه شدند، نشانه‌ای از افزایش تردید در میان سرمایه‌گذاران.

ارزش معاملات خرد به ۸۷۰۰ میلیارد تومان رسید و بازار آپشن با ثبت ۵۵۵ میلیارد تومان، نسبت به هفته‌های گذشته رشد قابل توجهی داشت. صندوق‌های کالایی، به‌ویژه صندوق‌های طلا، نیز با خروج ۱۱۷ میلیارد تومان مواجه شدند، هرچند طلا در این روز مثبت بود. تحلیل‌گران معتقدند که رفتار سرمایه‌گذاران در بازار طلا به دو دسته تقسیم شده: گروهی که معتقدند انس جهانی سقف زده و زمان فروش است، و گروهی که با استناد به داده‌های تاریخی، طلا را همچنان گزینه‌ای مطمئن می‌دانند.

بر اساس داده‌های ۲۵ سال گذشته، طلا ۲۵۳ بار سقف زده و در ۷۵ درصد موارد، در سال بعد بازدهی مثبت داشته است. این آمار، در کنار ذخیره ۲۳۰۰ تنی طلای چین و مازاد حساب جاری ۲۰۰ میلیارد دلاری این کشور، نشان می‌دهد که طلا همچنان می‌تواند تحت حمایت تقاضای جهانی باقی بماند. از این رو، بسیاری از تحلیل‌گران توصیه می‌کنند که طلا را نباید صرفاً برای نوسان‌گیری خرید و فروش کرد.

 

فضای بلاتکلیفی همچنان بر مذاکرات حاکم است

در حوزه سیاسی، دیدار اخیر عراقچی با مسئول سیاست خارجی اروپا بدون نتیجه ملموس بوده و ایران هیچ عقب‌نشینی نداشته است. اروپا نیز تمایلی به مذاکره با آمریکا نشان نداده و فضای بلاتکلیفی همچنان بر مذاکرات حاکم است. در بازار جهانی، داده‌های اشتغال آمریکا کمتر از انتظار بود و نرخ بیکاری افزایش یافت. این موضوع احتمال کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو را تقویت کرده و بر بازارهای کالایی اثر گذاشته است؛ نفت برنت با کاهش ۳.۵ درصدی، سنگ آهن با رشد ۲.۶ درصدی و نقره با رشد ۲ درصدی همراه بودند.

در ادامه این گزارش، گفت‌وگویی با مدیر سرمایه‌گذاری صندوق نهال، نخستین صندوق مولتی‌کامودیتی بازار سرمایه ایران، انجام شد. این صندوق از سال ۱۳۹۹ فعالیت خود را آغاز کرده و تمرکز ویژه‌ای بر زعفران دارد—محصولی که ۹۰ درصد تولید جهانی آن در ایران انجام می‌شود و بیش از ۸۰ درصد آن صادر می‌گردد. با توجه به محدودیت‌های اقلیمی و رشد تقاضای جهانی، زعفران به‌عنوان یک دارایی دلاری با ظرفیت رشد بلندمدت شناخته می‌شود.

مقایسه بازدهی صندوق نهال با دلار، طلا و شاخص هم‌وزن در سه بازه زمانی (پس از جنگ، از ابتدای سال، و در یک سال اخیر) نشان می‌دهد که زعفران در برخی دوره‌ها عملکردی بهتر از دلار و شاخص داشته، هرچند طلا در یک سال اخیر با بازدهی ۱۴۰ درصدی پیشتاز بوده است. همچنین، داده‌ها نشان می‌دهند که زعفران در فصل زمستان بیشترین بازدهی روزانه را داشته و در بهار عملکرد ضعیف‌تری ثبت کرده است، تأییدی بر ماهیت فصلی این دارایی.

در مجموع، بازارهای مالی ایران در شرایطی قرار دارند که نوسانات شدید، خروج نقدینگی و بلاتکلیفی سیاسی، تصمیم‌گیری را دشوار کرده‌اند. با این حال، دارایی‌هایی مانند طلا، زعفران و برخی سهام بنیادی، همچنان می‌توانند در صورت مدیریت صحیح، بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشند. در این مسیر، شناخت دقیق از رفتار بازار، تحلیل داده‌های تاریخی و پرهیز از هیجان‌زدگی، کلید عبور از فضای پرتنش فعلی خواهد بود.

 

زعفران در بورس کالا: از دارایی دلاری تا ابزار شفاف‌سازی بازار کشاورزی

مدیر سرمایه‌گذاری صندوق نهال، نخستین صندوق مولتی‌کامودیتی بازار سرمایه ایران، تصویری روشن از جایگاه زعفران به‌عنوان یک دارایی دلاری و ابزار نوین در بازار سرمایه ترسیم شد. صندوق نهال که از دی‌ماه ۱۳۹۹ فعالیت خود را آغاز کرده، توانسته در دوره‌ای که دلار از ۲۶۵۰۰ تومان به بیش از ۲۰۳ هزار تومان رسیده، بازدهی ۴.۱ برابری را برای سرمایه‌گذاران خود ثبت کند—حتی اندکی بالاتر از رشد نرخ دلار در همین بازه.

زعفران به‌عنوان کالایی بومی و انحصاری ایران، با بیش از ۹۰ درصد تولید جهانی و ۸۰ درصد صادرات، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک کلاس دارایی مستقل دارد. تحلیل‌های ارائه‌شده نشان می‌دهد که در دو سال اخیر، با وجود نوسانات سیاسی و اقتصادی، صادرات زعفران کاهش نیافته و حتی در هفته دوم جنگ، تقاضا برای خرید زعفران از سوی صادرکنندگان ادامه داشته است. این پایداری در تقاضا، همراه با کاهش تولید ناشی از تنش‌های اقلیمی، زمینه‌ساز افزایش قیمت دلاری زعفران در سال‌های آینده خواهد بود.

در مقایسه با سایر کالاهای کشاورزی مانند برنج، زیره، خرما و پسته، زعفران موفق شده است به‌طور گسترده وارد بورس کالا شود و فرهنگ معامله آن حتی در روستاهای خراسان نیز جا بیفتد. کشاورزان خرد اکنون با مشاهده قیمت‌های لحظه‌ای در تابلوی بورس کالا، تصمیم‌گیری بهتری در فروش محصول خود دارند و دیگر قربانی قیمت‌گذاری سنتی و دلالی نمی‌شوند. این شفافیت، نه‌تنها به افزایش درآمد کشاورزان کمک کرده، بلکه به تثبیت جایگاه زعفران در بازار سرمایه نیز منجر شده است.

صندوق نهال نیز با تغییر اساسنامه در سال ۱۴۰۱، به سمت مولتی‌کامودیتی شدن حرکت کرده و بخشی از منابع خود را به نقره اختصاص داده است. با این حال، ورود سایر کالاها به بورس کالا با چالش‌هایی مواجه بوده؛ از جمله عدم تمایل فعالان اصلی بازار به پذیرش سازوکار بورس، حساسیت‌های دولتی نسبت به کالاهای اساسی، و نبود زیرساخت‌های انبارداری مناسب.

در مجموع، تجربه زعفران در بورس کالا نشان می‌دهد که با طراحی درست، آموزش فعالان بازار، و ایجاد انگیزه اقتصادی، می‌توان دارایی‌های کشاورزی را به ابزارهای سرمایه‌گذاری تبدیل کرد. این مسیر، نه‌تنها به تنوع‌بخشی در بازار سرمایه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عدالت اقتصادی، افزایش ارزآوری، و تقویت امنیت غذایی کشور نیز منجر شود. زعفران، اکنون نه فقط یک محصول صادراتی، بلکه یک نماد موفق از پیوند کشاورزی و بازار سرمایه در ایران است.

 

زعفران در بورس کالا: از نقدپذیری تا بازدهی فصلی و آینده صادراتی

در ادامه گفت‌وگو با مدیر سرمایه‌گذاری صندوق نهال، ابعاد جدیدی از عملکرد این صندوق و جایگاه زعفران به‌عنوان یک دارایی دلاری در بازار سرمایه ایران روشن شد. یکی از نکات کلیدی، مقایسه بازدهی نهال با دلار از زمان آغاز فعالیت آن در دی ۱۳۹۹ بود: در حالی که دلار حدود ۳.۹ برابر رشد کرده، قیمت واحدهای نهال ۴.۱ برابر شده‌اند، نشان‌دهنده موفقیت این صندوق در حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم ارزی.

زعفران به‌عنوان کالایی صادرات‌محور، با بیش از ۹۰ درصد تولید جهانی در ایران و ۸۰ درصد صادرات، توانسته با ورود به بورس کالا، از یک محصول سنتی به یک ابزار مالی مدرن تبدیل شود. این تحول، نه‌تنها به کشاورزان امکان فروش مستقیم با قیمت‌های شفاف را داده، بلکه نقدپذیری صندوق‌های کالایی را نیز بهبود بخشیده است. برخلاف کالاهایی مانند پسته، زیره و خرما که به دلیل عدم مشارکت فعالان بازار و ضعف زیرساخت‌های انبارداری، نتوانسته‌اند در بورس کالا جایگاه بگیرند، زعفران با حمایت برندهای بزرگ مانند سحرخیز و مشارکت کشاورزان خرد، به یک مرجع قیمت‌گذاری تبدیل شده است.

 

شائبه کاهش ارزش گواهی‌های قدیمی

در خصوص کیفیت زعفران، شائبه کاهش ارزش گواهی‌های قدیمی با توضیحاتی دقیق رفع شد: اگرچه ماده‌های مؤثر زعفران مانند سافرانال و کروسین پس از یک سال اندکی کاهش می‌یابند، اما با نگهداری مناسب، زعفران تا ۴ تا ۵ سال ماندگاری دارد و تفاوت قیمت بین گرید جدید و قدیم معمولاً بین ۳ تا ۷ درصد است. این موضوع، نگرانی‌ها درباره افت کیفیت گواهی‌های قدیمی را تا حد زیادی برطرف می‌کند.

از منظر بازدهی، تابستان امسال برخلاف الگوهای فصلی گذشته، عملکردی فراتر از انتظار داشته است. تحلیل‌گر صندوق نهال معتقد است که این رشد قیمتی باید در زمستان رخ می‌داد، اما به دلیل نوسانات سیاسی و ارزی، چند ماه زودتر اتفاق افتاده است. با این حال، چشم‌انداز پاییز و زمستان همچنان مثبت ارزیابی می‌شود، به‌ویژه با توجه به افزایش تقاضای جهانی و کاهش تولید داخلی ناشی از تنش‌های اقلیمی.

در نهایت، ورود کالاهای جدید مانند شمش مس، نقره، سرب و فولاد به بورس کالا، می‌تواند مسیر متنوع‌سازی بازار سرمایه را هموار کند. اما موفقیت این مسیر، نیازمند مشارکت فعالان بازار، زیرساخت‌های انبارداری، و حمایت سیاست‌گذاران است. تجربه موفق زعفران نشان می‌دهد که با طراحی درست، آموزش، و ایجاد انگیزه اقتصادی، می‌توان دارایی‌های کشاورزی را به ابزارهای مالی قابل اتکا تبدیل کرد—ابزاری که نه‌تنها از سرمایه در برابر تورم محافظت می‌کند، بلکه به شفافیت، عدالت اقتصادی و توسعه صادرات نیز کمک می‌کند.

 

زعفران در مسیر بازارسازی جهانی: از مشهد تا اسپانیا، چالش‌ها و ظرفیت‌ها

در ادامه گفت‌وگو با مدیر سرمایه‌گذاری صندوق نهال، ابعاد تازه‌ای از بازار زعفران ایران و تلاش‌های گسترده برای تبدیل آن به یک دارایی مالی بین‌المللی روشن شد. یکی از نکات کلیدی، تأثیر نوسانات نرخ ارز بر رفتار صادرکنندگان بود؛ به‌ویژه در شرایطی که با یک خبر، قیمت دلار ممکن است ۵ تا ۷ درصد نوسان کند، صادرکننده برای حفظ حاشیه سود خود در فروش عمده، در پذیرش سفارش تعلل می‌کند. این رفتار، به‌ویژه در پاییز گذشته، باعث تجمیع عرضه و انتقال رشد قیمتی به تابستان امسال شد.

اما ابزارهای مالی جدید مانند گواهی سپرده کالایی، صندوق‌های کالایی و همکاری شبکه بانکی، الگوی سنتی بازار زعفران را تغییر داده‌اند. کشاورزان اکنون می‌توانند بخشی از محصول خود را گواهی کنند، به‌تدریج وارد بازار کنند یا حتی به‌عنوان وثیقه نزد بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده و وام بگیرند. این تحول، بازار را کاراتر کرده و پیش‌بینی‌های فصلی را دشوارتر ساخته است.

با وجود این پیشرفت‌ها، چالش نقدینگی در فصل برداشت همچنان پابرجاست. در دو ماه آبان و آذر، حدود ۳۰۰ تن زعفران برداشت می‌شود که برای جذب آن، حداقل ۱۰ تا ۱۵ همت نقدینگی نیاز است—رقمی که در شرایط فعلی تأمین آن دشوار است. اگر برداشت کمتر از ۳۰۰ تن باشد، فشار تقاضا می‌تواند مانع از کاهش شدید قیمت شود و حتی قیمت دلاری زعفران را به سقف سال گذشته نزدیک کند.

 

ظرفیت بالای بازار زعفران (حدود ۵۰ همت در قیمت عمده)

در مورد ظرفیت بازار برای ایجاد صندوق‌های جدید، تحلیل‌گر تأکید می‌کند که موفقیت چنین صندوق‌هایی به میزان ارتباط مدیر صندوق با فعالان بازار زعفران بستگی دارد. صندوق نهال با سفرهای دوره‌ای به خراسان، ارتباط مستقیم با برندها، کشاورزان و کسبه برقرار کرده و توانسته نقدپذیری بالایی ایجاد کند. این ارتباطات، به‌ویژه در فصل برداشت، نقش حیاتی در تأمین گواهی و افزایش حجم معاملات دارند.

با وجود ظرفیت بالای بازار زعفران (حدود ۵۰ همت در قیمت عمده)، تنها زیر ۱۰ درصد آن در بورس کالا معامله می‌شود. یکی از دلایل، ماهیت اعتباری بازار زعفران است؛ صادرکنندگان بزرگ اغلب به‌صورت اعتباری خرید می‌کنند و زیرساخت‌های فعلی بورس کالا برای فروش اعتباری هنوز کامل نیست. اگر صندوق‌ها بتوانند با ضمانت بانکی فروش اعتباری داشته باشند، حجم معاملات و موجودی انبارها به‌طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.

در مقایسه با قیمت‌های جهانی، زعفران ایران با میانگین یک دلار به ازای هر گرم، فاصله زیادی با قیمت‌های خرده‌فروشی در بازارهای جهانی دارد که بین ۲ تا ۶ دلار متغیر است. این شکاف، نشان‌دهنده ظرفیت بالای بازارسازی و برندینگ برای زعفران ایرانی است. در حال حاضر، صادرات زعفران ایران عمدتاً به اسپانیا انجام می‌شود، اما مسیر توسعه بازار به سمت کشورهای جدید نیز در حال شکل‌گیری است.

در مجموع، زعفران ایران با پشتوانه تولید انحصاری، ابزارهای مالی نوین، و ظرفیت صادراتی بالا، در مسیر تبدیل شدن به یک دارایی جهانی قرار دارد. اما تحقق این چشم‌انداز، نیازمند اصلاح زیرساخت‌های اعتباری، تقویت ارتباطات بازار، و توسعه برندینگ بین‌المللی است—مسیر دشواری که صندوق نهال با انرژی و تعهد در حال پیمودن آن است.

 

طلای سرخ بازار سرمایه: از صادرات خرد تا آینده ETFهای کالایی

در واپسین بخش گفت‌وگو با مدیر سرمایه‌گذاری صندوق نهال، چشم‌انداز توسعه بازار زعفران و جایگاه آن در سبد دارایی‌های سرمایه‌گذاران ایرانی با نگاهی کلان‌تر بررسی شد. یکی از تحولات مهم، حرکت تدریجی صادرات زعفران از مدل عمده‌فروشی با حاشیه سود پایین (۳ تا ۱۰ درصد) به سمت خرده‌فروشی در بازارهایی مانند چین است؛ جایی که حاشیه سود می‌تواند تا ۳۰ یا حتی ۴۰ درصد افزایش یابد. این تغییر، نه‌تنها ارزش افزوده را به داخل کشور بازمی‌گرداند، بلکه بخشی از سود نهایی را به کشاورز منتقل می‌کند و قیمت عمده را نیز تقویت می‌کند.

در حوزه مدیریت دارایی، صندوق نهال با جذب سرمایه‌گذاران حقوقی و حقیقی، توانسته جایگاه خود را به‌عنوان یک پروکسی دلاری تثبیت کند. بسیاری از سرمایه‌گذاران، بخشی از پورتفوی کالایی خود را به زعفران اختصاص داده‌اند، به‌ویژه در شرایطی که انس جهانی طلا در سقف قرار دارد و دلار همچنان ظرفیت رشد دارد. پیشنهاد مدیر صندوق برای تخصیص دارایی‌ها در شهریورماه به‌صورت زیر ارائه شد: ۴۰ درصد سهام، ۳۰ درصد صندوق‌های درآمد ثابت، و ۳۰ درصد صندوق‌های کالایی که از این بخش، ۱۰ تا ۲۰ درصد به زعفران اختصاص می‌یابد.

 

ورود گواهی‌های کالایی

در کنار زعفران، ورود گواهی‌های کالایی جدید مانند نقره، شمش مس، پسته و زیره به بورس کالا، می‌تواند مسیر تنوع‌بخشی به بازار سرمایه را هموار کند. تجربه موفق زعفران نشان داده که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارتباط با فعالان بازار، و طراحی ابزارهای اعتباری، می‌توان کالاهای صادراتی را به دارایی‌های قابل معامله تبدیل کرد. این مسیر، نه‌تنها به شفافیت و حذف دلالی کمک می‌کند، بلکه به شرکت‌های بورسی و سازوکارهای اقتصادی کشور نیز یاری می‌رساند.

در پایان، مدیر صندوق نهال ابراز امیدواری کرد که در آینده، سهم دارایی‌های کالایی در سبد سرمایه‌گذاری ایرانیان افزایش یابد و وابستگی به سهام شرکت‌هایی که تحت تأثیر سیاست‌گذاری‌های دولتی قرار دارند، کاهش پیدا کند. با رشد ETFهای کالایی و توسعه بازار بورس کالا، سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان بیشتری در برابر تورم محافظت شوند و از ظرفیت‌های صادراتی کشور بهره‌مند گردند. زعفران، به‌عنوان طلای سرخ ایران، اکنون نه‌تنها یک محصول کشاورزی، بلکه یک ستون استراتژیک در معماری نوین بازار سرمایه ایران است.