نقش گروه‌های ذی‌نفع در توطئه‌ها

تمام امور جهان تحت سلطه گروه‌های ذی‌نفع است! این ادعایی است که باورمندان به نظریه‌های توطئه آن را می‌پسندند.

به گمان آنان، هر رویدادی در جهان برای پیگیری منافع مادی گروه‌های ذی‌نفع طراحی شده ‌است.

منظور از گروه‌های ذی‌نفع، آن دسته سرمایه‌داران و اصحاب قدرتی هستند که از رویدادهای جهان نفع می‌‌برند. آنها در واقع همان برندگان حوادث رخ‌داده در جهانند.

کافی است به بازار داغ تئوری‌های توطئه نگاهی بیندازید. بازاری که در آن روایت‌های تولیدشده از روایت‌های بیرون آمده از آکادمی‌ها محبوب‌تر و همه‌گیرتر است.

بازاری که با قدرت هر حادثه‌ای را در هرجای جهان ماحصل توطئه گروه‌های ذی‌نفع می‌داند. گویی که بدون اجازه آنها در این جهان ما، آب از آب تکان نمی‌خورد.

در این روایت‌ها، همه‌چیز حاصل سودجویی مالی گروه‌های ذی‌نفع تلقی می‌شود. از بیماری‌هایی چون همه‌گیری کرونا گرفته تا جنگ‌هایی چون جنگ عراق همگی ماحصل برنامه دقیق و از پیش‌ تعیین‌شده گروه‌های ذی‌نفع است.

این فهم ساده‌انگار که طرفداران جدی دارد، جهان را در یک قصه کوتاه خلاصه کرده‌است: در جهان ما، عده‌ای سرمایه‌دار و اهالی قدرت وجود دارند که تمام حوادث جهان را رقم می‌زنند.

آنها از جهان شناخت کامل دارند و تمام ابزارهای لازم را برای پیشبرد اهداف خود دارند و در نهایت، چیزی جز منافع مادی برای آنها اهمیت ندارد.

در جهان ما امر، امر آنهاست و دیگران هیچ نقشی ندارند و نمی‌توانند داشته‌ باشند.

دلایل بروز حوادث گروه‌های ذی‌نفع هستند

این فهم در همان نگاه اول از ایراداتی رنج می‌برد. اولین ایراد این فهم، ابطال‌ناپذیری آن است. مطابق این فهم هیچ اتفاقی نمی‌افتد، مگر به خواست و اراده و در واقع، امیال گروه‌های ذی‌نفع.

در نتیجه، اگر حادثه‌ای رخ داد که مطابق میل گروه‌های ذی‌نفع شناخته‌شده نبود، این گزاره ابطال نخواهد شد! بلکه طرفداران تئوری‌های توطئه پاسخ خواهند داد که یا ما گروه‌های ذی‌نفع را کامل نشناختیم یا آنها امیالی داشتند که در عقل ناقص ما غیر ذی‌نفعان مغفول مانده ‌است. همین عدم ابطال‌ناپذیری تئوری‌های توطئه نشانگر عمق ضعف شناختی آنهاست.

ما برای نقد این ادعا به یکی از مقالات دنی رودریک، اقتصاددان آمریکایی رجوع می‌کنیم. او فروض باورمندان به تئوری‌های توطئه را زیر سوال می‌برد.

دنی رودریک در سال۲۰۱۴ مقاله‌ای با عنوان «When Ideas Trump Interests»(وقتی ایده‌ها بر ترامپ تاثیر می‌گذارند) را منتشر کرد که در آن به مواجهه ایده‌ها با گروه‌های ذی‌نفع می‌پردازد.

رودریک در این مقاله قصد دارد نشان دهد جهان به آن سادگی‌ها که فرض می‌شود، کار نمی‌کند.

شاید در کوتاه‌مدت، گروه‌های ذی‌نفع پیش‌برنده جهان باشند، اما در بلندمدت پای ایده‌ها نیز به امور باز می‌شود.

بنابراین جهان ماحصل واکنش متقابل ایده‌ها و گروه‌های ذی‌نفع است که دست آخر در یک نقطه تعادلی دیگر هم جمع می‌شوند.

نقش گروه‌های ذی‌نفع در توطئه‌ها همیشه نقش دارند. اینها در همه‌چیز دست دارند؛ از بیماری مانند کرونا تا جنگ‌ها دست دارند. جزئیات را بخوانید./دنیای اقتصاد