چرا آینده هوش مصنوعی برای کشور با چالش‌های زیادی روبرو است؟

برای هوش مصنوعی تعاریف زیادی وجود دارد؛ به‌صورت کلی نمی‌توان یک تعریف واحد را برای آن ارائه داد که تمام جنبه‌های آن را پوشش دهد اما به صورت بسیار ساده اگر سیستمی در برخورد با مسائل، چه ساده چه پیچیده، بتواند مشابه یک انسان عمل و تصمیم‌گیری کند، آن سیستم از هوش مصنوعی استفاده می‌کند.

عملکرد هوش مصنوعی مشابه یک کودک است به طوری که ابتدا سیستم باید با مسئله‌ای خاص چندین بار روبرو شود تا راهکاری برای حل آن پیدا کند به زبان دیگر، یعنی سیستم باید یاد بگیرد تا در مواجه با مسائل مشابه به شکل مناسب پاسخگو نیاز مسئله باشد.

ماشین‌های هوشمند با استفاده از سنسورهای مختلف محیط پیرامون خود را شناسایی و با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی پس از پردازش داده‌ها، تحلیل اطلاعات و الگوهایی که از آن استخراج می‌شود، با به کارگیری دانش می‌توانند یادگیری داشته باشند، تصمیم‌گیری کنند، عملیات خاص انجام دهند و بر محیط فیزیکی یا مجازی تاثیر بگذارند. هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از فناوری‌های روز دنیا، به طور مستمر در حال توسعه و بهبود است و با هدف ارائه راه‌حل‌های هوشمندانه در بسیاری از صنایع و حوزه‌های کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هوش مصنوعی در بسیاری از زمینه‌ها توانسته خود را به توانایی انسان برساند و یکی از مزایای هوش مصنوعی را می‌توان به پردازش متن و کاربردهای پزشکی دانست که در بسیاری از حوزه‌ها دقت بسیار خوب نزدیک به انسان یا بهتر از انسان دارند، به طوری‌که کارهایی که در گذشته و با دقت پایین انجام می‌شد می‌توان به راحتی توسط سیستم‌های هوش مصنوعی انجام داد.

اما در عین حال در کنار مزایا  هوش مصنوعی محدودیت‌هایی هم دارد به طور مثال تحقیقات نشان می‌دهد که هوش مصنوعی فاقد توانایی‌هایی است که فقط انسان‌ها آنها را دارند. این مقالات اغلب استدلال می‌کنند که انسان‌ها و هوش مصنوعی باید با هم کار کنند و هوش مصنوعی، توانایی‌های انسان را افزایش می‌دهد.  

همزمان با گسترش هوش مصنوعی و استفاده از آن در کشورها چند ماهی است که پای این فناوری به ایران هم باز شده است و تصمیمات مهمی از سوی نهادهای دولتی درباره آن اتخاذ شده است به طور مثال در قانون برنامه هفتم توسعه وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی مکلف به تهیه سند هوش مصنوعی شده‌اند. در واقع در قانون هفتم توسعه به همه دستگاه‌ها تکلیف شده که ظرف سال اول برنامه، برای استفاده حداکثری از هوش مصنوعی برنامه خود را تدوین و به تصویب هیأت وزیران برسانند.

در این راستا اخیرا جلسه هم اندیشی پیرامون الزامات قانونی هوش مصنوعی با حضور نمایندگانی از سازمان‌های دولتی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد. علی‌اصغر انصاری- معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات- در این نشست با اشاره به سابقه ورود به هوش مصنوعی در بخش حاکمیت کشور، اظهار کرد: زمانی که تصمیم بر راه اندازی مرکز هوش مصنوعی در پژوهشگاه ICT گرفته شد، ابتدا نگاه اصلی ما نیازهای زیرساختی این حوزه بود که با گذشت زمان اقدامات قابل توجهی در بخش حاکمیت هوش مصنوعی انجام شد.

وی همچنین با اشاره به آینده پیش روی این حوزه، اظهار کرد: در آینده هوش مصنوعی برای کشور با چالش های زیادی روبرو هستیم، یکی از موارد بحث اشتراک‌گذاری دیتا است؛ چالشی که تمام دنیا با آن روبروست و ما نیز باید مقررات لازم را برای حفاظت از داده‌ها در حوزه هوش مصنوعی تدوین کنیم، طرحی که در مجلس نیز مطرح شده است و نمایندگان پیگیر تدوین آن هستند.

معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات در ارتباط با تدوین سند هوش مصنوعی و مطالعاتی که در این حوزه انجام شده، تشریح کرد: طی این چند سال علم سنجی‌های فراوانی در این حوزه در پژوهشگاه به انجام رسیده که موضوع قابل توجه این است که مراکز علمی و دانشگاهی ما در حوزه هوش مصنوعی روی مطالبی فعالیت می کنند که نیاز امروز کشور نیست و این موضوع به دلیل عدم وجود مقررات اولیه است.

در ادامه این نشست رضا تقی پور- رییس فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی- درباره قانون گذاری در حوزه هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: با توجه به گستردگی هوش مصنوعی طبیعتاً یکی از مواردی که باید مطرح شود بحث قانونگذاری و چارچوب‌های این حوزه است، این موضوع را در دو سطح می‌توان بررسی کرد؛ یکی در حوزه ملی و دیگر در بخش بین المللی که هر دوی آن ها باید با دقت بالایی مورد توجه نهادهای حاکمیتی قرار بگیرند.

وی تأکید کرد: همان چارچوب‌هایی که در سازمان ملل وجود دارد می‌توان آن‌ها را به حوزه هوش مصنوعی داخلی هم تسری داد، ITU که زیر نظر سازمان ملل است در حوزه اینترنت جهانی تصمیم گیرنده بوده و ما نیز جایگاه خوبی در این اتحادیه جهانی مخابرات داریم و می توانیم همکاری خوبی در این حوزه با آنها داشته باشیم.

رییس فراکسیون هوش مصنوعی، بیان کرد: بحث حکمرانی داده در حوزه هوش مصنوعی از اهمیت بالایی برخوردار است که برای مدیریت قوانین این موضوع باید به عنوان یک پیش نیاز در نظر گرفته شود و مجلس نیز بر این موضوع تأکید بسیاری دارد.

بر اساس اعلام پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، در بخش دیگری از این هم اندیشی رییس دفتر حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: این مسیر یک مسیر تکاملی است و تصمیم گیری در این حوزه باید مقاوت فناورانه را در عرصه بین المللی داشته باشیم. چیزی که امروز درگیر آن هستیم در کشور دوگانه آزادی و کنترل است، دوگانه ای که به عنوان مانع در بحث سیاست‌گذاری و قانون گذاری در حوزه های مختلف است.

بر این اساس می‌توان گفت که دلیل کلیدی ترین ابزاری که باید برای قانونگذاری در حوزه هوش مصنوعی انجام شود، این است که باید تصویری از هوش مصنوعی را به مردم نشان بدهیم که اطمینان بخش باشد، تصویری که نشان دهد از هوش مصنوعی چه استفاده‌هایی می‌شود؛ کشورهای همسایه امروز تصویری از آینده را به مردم خود به واسطه هوش مصنوعی نشان می‌دهند و این هنر سیاست‌گذاری است. ابعاد سیستمی که این حوزه دارد مختلف است، باید در نظر گرفته شود در کدام مقطع سیاستگذاری لازم است و در کدام مقطع قانون گذار باید ورود کند؛ این موضوع مهمی است که در چارچوب قانونگذاری باید رعایت شود./ایسنا