وفاق بدون نسخه؛ گفتگویی در خلأ

به گزارش سرمایه فردا، «کند، تکراری و بی‌محتوا»؛ گفتگوی تلویزیونی رئیس‌جمهور در یک سالگی دولت، چنین بود. اگرچه معاونت ارتباطات دفتر ریاست جمهوری کوشید سنت گفتگوی رئیس‌جمهوری در هفته دولت را به جای خبرنگاران با سه چهره رسانه‌ای-سیاسی برقرار کند، اما محصول نهایی، آنچنان که باید و شاید، دلچسب نبود. در یک سالگی دولت و سه روز پس از اعلام سه کشور اروپایی مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه و کمتر از سه ماه پس از جنگ ۱۲ روزه و در حالی که قطعی برق در برخی استان‌ها به چهار ساعت در روز می‌رسد و تهران با افت فشار آب روبروست و در حالی که نرخ تورم از ۳۲.۲ درصد در مرداد ۱۴۰۳ به ۴۱.۲ درصد در مرداد ۱۴۰۴ رسیده و قیمت دلار از حدود ۶۰ هزار تومان به ۱۰۰ هزار تومان افزایش یافته، فرصت گفتگوی صمیمانه، کارشناسی و پاسخگویی به سؤالات جدی در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، عملاً به یک دورهمی یا نشست چهارنفره صمیمی تبدیل شد. اصل گفتگو با سه چهره رسانه‌ای که تلاش شده بود تنوع جناحی داشته باشد و چیدمان صندلی‌ و استقرار پرچم و نحوه قاب‌بندی، بسیار حرفه‌ای و مبتکرانه از آب درآمده بود و محصول گفتگوی رئیس‌جمهور با تاکر کارلسون که آن هم ضبطی بود، تفاوت جدی پیدا کرده بود.

گفت و شنود پیش از انتخابات

اما چه سود که حرف‌ها و بحث‌ها رنگ و بوی همان گفت و شنود پیش از انتخابات را داشت. پرسش‌ها چالشی نبود و در برخی موارد، به بیانیه سیاسی می‌مانست و پاسخ‌ها هم به جای اتکاء بر اسناد و مدارک، بر مدار همان کلیت مورد نظر رئیس‌جمهور یعنی پرهیز از دعوا، وفاق حداکثری و رجوع به نظر کارشناسان گذشت. جز دو گزاره بیان شده رئیس‌جمهور یعنی «انتصاب استاندار سنی بلوچ و استاندار سنی کرد» و «ساخت بیش از دو هزار مدرسه با همیاری و کمک مردم»، ۷۵ دقیقه بحث در مورد مسائل و مشکلات کشور، جنبه عملکردی نداشت. رئیس‌جمهور چهار بار در این ۷۵ دقیقه تصریح کرد «برخی کارها زمان‌بر است» و همچنان تأکید داشت تا وفاق رخ ندهد، مسائل حل نمی‌شود. تکرار بایدهای بوروکراتیک و نسبت دادن مشکلات به داخل کشور و تأکید بر اتفاق نظر دولت با دیگر قوا، از مضامین پرتکرار سخنان رئیس‌جمهور بود. در نگاه رئیس‌جمهور «ساز مخالف زدن، قدرت را تضعیف می‌کند» و «اثر صداهای ضدوحدت از اسنپ‌بک بیشتر است»؛ اما مسعود پزشکیان همچنان اصرار دارد وفاق می‌تواند مشکلات را حل کند و برای پس از وفاق، هیچ دستورالعمل و راهکار و چشم‌اندازی ارائه نمی‌دهد. تردیدی نیست کلام و ادبیات رئیس‌جمهور بسیار متین و مردمی و مؤدبانه و دلپذیر است، اما برای باورپذیری و اعتماد، به چیزی فراتر از اینها نیاز است.

او در بحث از حل مسأله آب می‌گوید چند ماه است کارشناسان را دعوت کرده‌ایم و آنان مشغول بررسی راهکار و طراحی سیاستند و در این تصریح به این موضوع اعتنا نمی‌کند که یک چهارم فرصت او در تصدی قوای اجرایی کشور گذشته است. مسعود پزشکیان حتی در پاسخ به پرسشی در مورد نمره و عیار وزرا، از پیش‌نیاز وزارت سخن می‌گوید و حتی نمی‌گوید «دانش و مهارت و آگاهی» کدام یک از اعضای کابینه‌اش بیشتر است. سنت گفتگوی مستمر تلویزیونی رئیس‌جمهور که از دولت نهم آغاز شد و تا دولت سیزدهم ادامه داشت، به مثابه یک «رویداد رسانه‌ای-تبیینی» طراحی، خلق و اجرا شده بود تا ضمن شکستن فاصله‌ها و مرزها، ترسیم صحیحی از روند و مسیر جریان حکمرانی کشور صورت گیرد. رؤسای جمهور در این گفتگوها با آمار و ارقام و اعداد و اسناد روبروی دوربین حاضر می‌شدند و سعی داشتند افکار عمومی را نسبت به آنچه می‌اندیشند و آنچه در سر دارند، همراه کنند.

خاطره‌گویی‌های عجیب وزیر نیرو

ضبطی بودن گفتگوی رئیس دولت چهاردهم و باقی ماندن حرف‌ها در کلیات و ابهاماتی که اساساً متعلق به دوران پیش انتخابات بود، مهم‌ترین نقطه ضعف ۷۵ دقیقه‌ای بود که معاونت ارتباطات دفتر ریاست جمهوری شکل داده بود. همین خصیصه سبب شد کاربران شبکه‌های اجتماعی چندان توجهی به این رویداد نداشته باشند و رسانه‌های آنلاین جز بازتاب سخنان رئیس‌جمهور عملاً گزارش و تفسیری کار نکنند. دولت چهاردهم گمان می‌کند سخن گفتن با مردم تنها ابراز صمیمیت با آنهای یا فهرست کردن مسائل و مشکلات است، حال آنکه در شرایط کنونی لازم است دولت زبان اقناعی به کار گیرد و از «لفظ» به «زبان» درآید.

زبان، ادبیات می‌خواهد و سناریو و بازنمایی می‌طلبد و از ذهن او عبور می‌کند و وارد ذهنیت او می‌شود. لزومی نیست گفتگوی تلویزیونی رئیس‌جمهور، سراسر چالش و سؤال باشد؛ اما این‌چنین گفتگویی که سه تن در شرایط کاملاً آرام با رئیس‌جمهور که صاحب قدرت است و باید نسبت به یک سال عملکردش پاسخگو باشد، حرف می‌زنند؛ چندان باب میل نیست. ارتباط برقرار کردن، فقط سخن گفتن نیست. اگر رئیس‌جمهور با تصاویری از انتقال آب سد طالقان که به گفته خودش ۷ همت هزینه داشته یا با نمودار تعداد مدارس ساخته شده در یک سال اخیر به گفتگو می‌آمد، اگر سؤالات جنبه کلی و عمومی نداشت و در دسته‌هایی که مسائل مردم در آنهاست، تقسیم‌بندی شده بود، اگر سه گفتگوکننده با رئیس‌جمهور به جای نمایندگی از حزب و جریان سیاسی خود، از مطالبات مردم نمایندگی می‌کردند، چه بسا گفتگوی جمعه شب به لحظه طلایی دولت مسعود پزشکیان تبدیل می‌شد.

حالا اما این گفتگو هم می‌رود کنار خاطره‌گویی‌های عجیب وزیر نیرو، یا کم‌دقتی‌های خانم سخنگو که نشان می‌دهد چه گفتن‌ها و چه نگفتن‌ها، چگونه گفتن‌ها و چگونه نگفتن‌ها هنوز در مجموعه رسانه‌ دولت چهاردهم پیش‌بینی نشده است. مسعود پزشکیان در گفتگوی تلویزیونی جمعه شب، به درستی و با صمیمیت گفت که باید مسائل را اولویت‌بندی کرد، چرا که فرصت دولت یارای پرداختن به همه مسائل نیست؛ اما یک سال گذشته از آغاز دولت، همچنان ایده مرکزی دولت مشخص نیست و نظام مسائل کشور از نظر کارشناسان استخراج نشده. تأکید بر وفاق و انسجام و وحدت بسیار نیکوست اما برای نگهداشت خودش هم بسنده نیست. باید کاری کرد و کارها را گفت. منتظر گفتگوهای بعدی رئیس‌جمهور و اعضای کابینه می‌مانیم.