دلایل پنهان نرخ ارز و تبعات آن

به گزارش سرمایه فردا، نوسانات و جهش‌های مکرر نرخ ارز در سال جاری علاوه بر اینکه باعث بروز نگرانی های درباره نرخ کالا داشته، آثار ملموسی بر بازار‌های مالی گذاشته است. که منجر به خرج سرمایه و افزایش سوداگری در بازار ارز شده است. همچنین منجر به بروز ناامنی در تجارت بین المللی شده است. به ویژه اینکه افزایش قابل توجه ارز بازار آزاد منجر شده ارز توافقی نیز روندی صعودی به خود بگیرد که می تواند به شدت تامین کالا را تحت تاثیر قرار دهد.

تشدید شدن تحریم منجر به بروز شوک تقاضای نفت، ارزش ارز کشور‌ به شکل معناداری تغییر کند. اما بخشی از این تغییر در نتیجه انتظارات تورمی بروز می کند. اما از آنجایی که اقتصاد کشور‌ با ذخایر بین المللی کافی برخوردار است در دوره تنش‌های دیپلماتیک امکان جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت ارز وجود دارد. اگر در سال جاری شاهد رشد قابل توجه دلار در بازار بودیم در نتیجه ضعف دخالت دولت در مدیریت بازار بوده است.

چالش‌های سیاسی عامل نوسانات بازار ارز

آلبرت بغزیان کارشناس اقتصادی درباره نوسانات بازار ارز گفت: «در شرایطی بحران ارزی ایجاد می‌شود که از قبل چاره‌ای نیاندیشیده باشیم این باعث می‌شود ارز کشور در برابر سایر ارز‌ها بی‌ارزش شود. امسال که کشور با چالش‌های سیاسی بسیاری مواجه بود بانک مرکزی می توانست نقش پررنگ تری در مدیریت بازار ارزی داشته باشد.»

وی افزود: «در حال حاضر بانک مرکزی به بهانه مدیریت شناور ارزی دخالتی در تنظیم نرخ ارز نداشته است و قیمت ارز، با تقاضای بالا و پایین می‌شود. بخصوص اینکه تنش‌های ژئوپلیتیکی ارز را در محدوده غیرقابل افزایش داده است که منجر به بروز انتظارات تورمی شده است. اما اگر ارزش ارز از طریق بانک مرکزی بسته به شرایط اقتصادی کشور، به عنوان نرخ ارزِ هدف، تعیین کند و با مداخله در بازار ارز به وسیله ذخایر ارزی از نرخ هدف حمایت می‌شود. در این حالت ریسک‌های ژئوپلیتیکی تأثیر شدیدی بر بازار ارز ندارند یا اثر آنها کمتر خواهد بود.»

انفعال بانک مرکزی در رشد قیمت ارز

بغزیان تاکید کرد: «ایران در سال‌های اخیر مشکلات ارزی مواجه بوده و همین مسئله منجر شده سوداگری در بازار ارز تقویت شود. پس نظام ارزی تکیه بر استقلال بانک مرکزی باید در بازار به گونه‌ای مداخله کند که اجازه ندهد شبانه در کانال‌های فضای مجازی نرخ دلار تعیین نشود. چراکه نرخ دلار آزاد نیز انتظارات تورمی ایجاد می کنند به همین دلیل است که بسیاری از کشورها همواره بازار ارز را کنترل می کنند.»

صندوق بین المللی پول در شرایط بحرانی توصیه کرده که نرخ ارز شناور  شود تا قیمت‌‌ ارز به نسبت تغییرات تورم تعدیل شود، اما این موضوع برای کشور‌های در حال توسعه همچون ایران بسیار چالش برانگیز است. به همین دلیل بانک مرکزی باید با مداخله در بازار ارز مانع از نوسانات ارزی شود. به طور کلی اگر بانک مرکزی بتواند ارز موردنیاز واردکنندگان و سایر مصارف واقعی را تأمین کنیم، بازار ارز قابل‌کنترل خواهد بود و نرخ ارز کاهش می‌یابد.

ورود بانک مرکزی به بازار و تزریق ارز

علی اکبر نیکواقبال کارشناس اقتصادی گفت:« در شرایط کنونی که نوسانات بازار افزایش یافته ورود بانک مرکزی به بازار و تزریق ارز در قالب ارز سهمیه‌ای و مسافرتی می تواند اثر مثبتی در تعدیل نرخ بازار آزاد داشته باشد این مسأله منجر به کاهش انتظارات تورمی خواهد شد.»

وی افزود: «در مقطع کنونی بانک مرکزی اقدام موثری در زمینه مدیریت بازار ارز نداشته است. این موضوع در شرایطی موثر است که اقتصاد در شرایط عادی و نرمال خودش باشد، نه در موقعیت کنونی که در شرایط تحریم هستیم و تورم تبعات زیاد برای اقتصاد کشور دارد.»

اختلال در نظام تجاری عامل رشد قیمت دلار

براساس این گزارش، اختلال در نظام تجاری و حساب سرمایه کشور به دلیل تحریم‌های اقتصادی موجب شده نظام چند نرخی ارز در کشور به وجود بیاید. اما عدم دخالت بانک مرکزی در نظام ارزی در شرایط خاص باعث شده رانت خواران سود زیادی ببرند. درواقع یکی از پیامدهای اختلاف زیاد نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد طی چند ماه اخیر باعث شده برخی صادرکنندگان برای دور زدن الزام به عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما، با واردکنندگان هماهنگ شوند تا در ازای هر دلار کوتاژ صادرکننده کالا وارد کنند و همه اینها برآمده از اتخاذ سیاست‌های نادرست ارزی است.

بانک مرکزی باید  سیاست مداخله موثر در بازار آزاد را اجرا کند تا رانت ارزی کاهش یابد و کسری‌های تجاری و حساب سرمایه مهار شوند. زمانی که سیاست‌های ارزی ناکارآمد باشند توزیع رانت افزایش می یابد.

با توجه به اینکه تداوم کسری‌های تجاری محدودیت‌های سنگینی در منابع ارزی ایجاد می کند به همین دلیل سیاست های ارزی بانک مرکزی باید با در نظر گرفتن همه این شرایط باشد.