عرضه اولیه و نقش آن در بازار سرمایه ایران

به گزارش سرمایه فردا، درک مفهوم عرضه اولیه و تأثیرات آن بر بازار سرمایه و اقتصاد، یکی از موضوعات مهم و پر بحث در دنیای مالی است. در این مطلب، به بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌پردازیم و تأثیرات واقعی عرضه اولیه را بر تولید و اقتصاد مورد تحلیل قرار می‌دهیم.

عرضه اولیه و جابجایی سهام

عرضه اولیه به شکلی که در بورس ما انجام می‌شود، اغلب صرفاً جابجایی سهام است. بر اساس آمار منتشر شده در سال گذشته، بیش از ۶۰ درصد از عرضه‌های اولیه به صورت جابجایی داخلی سهام صورت گرفته و سهمی از این سرمایه به طور مستقیم به شرکت‌ها تزریق نشده است. این مسئله نشان می‌دهد که بسیاری از شرکت‌ها از عرضه اولیه به عنوان یک راهکار برای تأمین مالی استفاده نمی‌کنند.

نیاز به سرمایه‌گذاری مستقیم در شرکت

نکته اصلی اینجاست: تا وقتی پولی که از فروش سهام به دست می‌آید، به طور مستقیم به خود شرکت نرسد، تأثیر قابل توجهی روی تولید و اشتغال نخواهد داشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها ۳۰ درصد از شرکت‌هایی که عرضه اولیه انجام می‌دهند، قادر به استفاده مستقیم از منابع مالی حاصل از آن برای توسعه خط تولید یا خرید مواد اولیه هستند. به عنوان مثال، یک تحقیق در سال ۲۰۲۳ نشان داد که ۵۰ درصد از شرکت‌های عرضه اولیه شده در بورس تهران، هیچ تغییری در ظرفیت تولیدی خود نداده‌اند.

مزایای عدم عرضه اولیه

گاهی اوقات، عدم عرضه اولیه برای شرکت مفیدتر است. چرا؟ چون قبل از عرضه، تعداد محدودی سهامدار اصلی وجود دارند که می‌توانند با تمرکز بیشتر، در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت شرکت نقش مؤثرتری داشته باشند. مطالعه‌ای در دانشگاه تهران نشان می‌دهد که شرکت‌هایی با تعداد کمتر سهامدار اصلی، عملکرد بهتری در مدیریت و توسعه شرکت دارند. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که شرکت‌های بدون عرضه اولیه توانسته‌اند سوددهی بیشتری نسبت به شرکت‌های عرضه اولیه شده داشته باشند.

تأثیرات منفی عرضه اولیه بدون تزریق پول

عرضه‌های اولیه بدون تزریق پول به شرکت، می‌توانند حتی به ضرر بورس و شرکت‌ها باشند. تحلیل‌های مالی نشان می‌دهد که در سال گذشته، بیش از ۷۰ درصد از عرضه‌های اولیه موجب افزایش نوسانات قیمتی و ضعف نقدینگی در بازار شده‌اند. به عنوان مثال، در بازار بورس تهران، در طول شش ماه گذشته، ۸۰ درصد از عرضه‌های اولیه منجر به کاهش قیمت سهام پس از عرضه اولیه شده‌اند.

بهترین روش عرضه سهام

بهترین حالت، عرضه سهام به شکل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران است. در این حالت، پولی که سهامداران برای خرید سهام جدید پرداخت می‌کنند، مستقیماً به حساب شرکت واریز می‌شود و صرف توسعه و پرداخت بدهی‌ها می‌شود. بر اساس گزارشات، شرکت‌هایی که این روش را انتخاب کرده‌اند، توانسته‌اند رشد درآمدی میانگین ۴۰ درصدی را تجربه کنند. علاوه بر این، این شرکت‌ها موفق به کاهش بدهی‌ها و افزایش سودآوری شده‌اند.

اهمیت سرمایه‌گذاری خرد

سرمایه‌گذاری خرد تأثیر زیادی روی سودآوری و وضعیت مالی شرکت ندارد، اما تأکید بر این است که سازوکار عرضه‌های اولیه باید اصلاح شود تا منافع واقعی برای شرکت‌ها و اقتصاد ایجاد شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خرد بیشتر جنبه تشریفاتی داشته و تأثیر مستقیم کمی بر بهبود شرایط مالی شرکت‌ها دارد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاران خرد در سال ۲۰۲۴ تنها ۵ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های بازار بورس تهران را تشکیل داده‌اند.