سیاست های تجاری ایران در ۲۰۲۵

به گزارش سرمایه فردا، وضعیت تجارت آسیا در سال ۲۰۲۵ تحت تأثیر عامل کلیدی همچون رکود اقتصادی باعث شده تا فعالیت های تجاری ایران نیز تحت تاثیر قرار بگیرد. برای نمونه سرعت رشد اقتصادی در کشورهای بزرگ مانند چین و هند کمی افت کرده است. همین مساله تقاضا برای نفت و مواد معدنی را کاهش داده است. با این حال ایران همچنان قصد دارد تجارت در منطقه را در اولویت خود قرار دهد. بنابراین با توجه به پیش‌بینی موسسه های بین المللی که اعلام کرده اند رشد اقتصادی در آسیا بعد از تزریق منابع مالی ۲ میلیارد یوانی چین که به تازگی تصویب شده دوباره تقویت می شود. هرچند ممکن است با چالش‌هایی مانند تورم و نوسانات بازار مواجه شود.
در حال حاضر سیاست های تجاری ایران صادرات مواد معدنی، فولاد و نفت است. بخشی از بازار نفت ایران در اختیار چین قرار گرفته است. فرشید سیم بر کارشناس اقتصادی در گفتگو با وطن امروز اعلام کرد که چین با تخفیف ۳۰ درصدی بخش مهمی از بازار این دو کشور را پوشش می دهد. به همین دلیلرقابت منفی در بازار به وجود امده است. با این حال همچنان ایران بخشی از نیاز نفتی این کشورها را تامین می کند.
افزایش استفاده از فناوری‌های دیجیتال و تجارت الکترونیک به رشد تجارت در منطقه کمک کرده است. اما این موضوع در ایران چندان رشد نکرده است. هرچند در دولت سیزدهم زیرساخت های توسعه تجارت الکتروینک از طریق شرکت ملی پست قرار بود پیگیری شود. چراکه در حال حاضر بسیاری از کشورها به سمت دیجیتالی‌سازی فرآیندهای تجاری خود پیش می‌روند.

سیاست های تجاری ایران برای ایجاد ارزش افزوده

پس از بحران‌های ناشی از پاندمی کرونا سیاست های تجاری ایران تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تولید است. این موضوع می‌تواند به افزایش تجارت بین کشورهای آسیایی منجر شود. اما در این بخش همچنان ایران نتوانسته موفقیت چندانی داشته باشد. هرچند که در سال های گذشته عوارض صادرات محصولات خام به شدت افزایش داشته است اما زنجیره تولید چندان گسترش پیدا نکرده است.
محمدعلی دهقان دهنوی رئیس سازمان توسعه تجارت دولت چهاردهم می گوید وضع عوارض صادراتی سنگین برای محصولات خام منجر به آسیب به اقتصاد کشور می شود. چراکه ما باید بتوانیم درآمد از صادرات محصولات خام کسب کنیم و همان درآمد را برای توسعه زنجیره بکار بگیریم. در غیر این صورت با عوارض صادراتی درامد کاهش می یابد و نمی توانیم برنامه توسعه زنجیره تولید را بکار بگیریم. از طرف دیگر با رشد فناوری محصولات مصنوعی جایگزین محصولات واقعی می شوند. برای نمونه در سال های گذته وضع عوارض منجر شده تا صادرات سنگ ایران کم شود و بازار ایران در اختیار کشورهای دیگر قرار بگیرد. در حالی که بازگشت به همان بازارها ار بسیار دشواری است.
سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در زیرساخت‌ها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، می‌تواند به تسهیل تجارت و افزایش ظرفیت‌های صادراتی کمک کند. هرچند تنش‌ها در روابط تجاری بین کشورها، به ویژه در زمینه‌هایی مانند فناوری و امنیت ملی، می‌تواند بر تجارت در منطقه تأثیر بگذارد.
رئیس سازمان توسعه و تجارت ایران علام کرده که ایران به‌دنبال پیوستن به WTO است و در این راستا تلاش می‌کند تا اصلاحات اقتصادی و تجاری لازم را انجام دهد. این پیوستن می‌تواند به گسترش تجارت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند. اما به طور قطع شرایط برای پوستن ایران به این سازمان فراهم نیست.

توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران

سیاست های تجاری ایران گسترش همکاری‌ با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که شامل کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قیرقیزستان می‌شود می تواند به توافقات تجاری و افزایش صادرات و واردات ایران کمک کند. البته ایران به صورت مجزا با کشورهای مختلف توافقات تجاری و اقتصادی دو و چندجانبه امضا کرده که به توسعه روابط اقتصادی و تجاری کمک می‌کند. این توافقات شامل مبادلات تجاری، سرمایه‌گذاری و همکاری در زمینه‌های مختلف می‌شود. بنابراین دولت چهارده مباید تمرکز خود را روی توسعه این همکاری ها قرار دهد.
به طور کلی، پیش‌بینی می‌شود که تجارت در آسیا در سال ۲۰۲۴ به رشد خود ادامه دهد، اما با چالش‌ها و تغییرات متعددی نیز روبه‌رو خواهد بود. وضعیت تجارت سازمان همکاری شانگهای (SCO) در سال ۲۰۲۴ تحت تأثیر توافقات تجاری جدیدی میان کشورهای عضو قابلیت افزایش دارد. با توجه به وابستگی کشورهای عضو به منابع انرژی، همکاری با ایران در زمینه انرژی و انتقال آن می‌تواند به تسهیل تجارت و افزایش همکاری‌ها منجر شود. هرچند برخی از کشورها ممکن است به دلیل مسائل تحریمی و اقتصادی، روابط خود را با ایران محدود کنند. اما مطابق با رسالت سازمان ایران می تواند در این زمینه موفقیت زیادی کسب کند.
افزایش استفاده از فناوری‌های نوین و تجارت الکترونیک در کشورهای عضو سازمان های بین المللی باعث تسهیل تجارت و کاهش هزینه‌ها می‌شود. بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک در کشورهای عضو می‌تواند به تسهیل تجارت و کاهش زمان تحویل کالاها کمک کند. به طور کلی، تجارت در سازمان شانگهای در سال ۲۰۲۴ به احتمال زیاد به رشد خود ادامه خواهد داد، هرچند که چالش‌ها و موانع مختلفی نیز وجود خواهد داشت.

تاثیر چالش‌های ژئوپلیتیکی بر سیاست های تجاری ایران

چالش‌های ژئوپلیتیکی می‌توانند به کشورهای عضو انگیزه دهند تا به همکاری‌های جدید و جایگزین با یکدیگر بپردازند و روابط تجاری خود را تقویت کنند. به طور کلی، چالش‌های ژئوپلیتیکی می‌توانند تأثیرات منفی بر سیاست های تجاری ایران داشته باشد. ممکن است به افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌ها منجر شود. از این رو نیاز به مدیریت هوشمندانه و دیپلماسی اقتصادی را به‌وجود آورند. در صورت اعمال تحریم‌ها از سوی کشورهای غیرعضو یا حتی بین اعضای سازمان، تجارت میان کشورها تحت تأثیر قرار می‌گیرد و ممکن است به کاهش حجم تجارت منجر شود.
ایران در سال ۲۰۲۳ به صورت رسمی به عنوان عضو جدید به گروه بریکس پیوست. این عضویت می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای دیگر عضو کمک کند. سطح همکاری ایران با گروه بریکس (BRICS که شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. این گروه به عنوان بازارهای بزرگ و در حال رشد شناخته می‌شوند و ایران می‌تواند از این فرصت برای افزایش صادرات خود بهره‌برداری کند.
ایران و کشورهای عضو بریکس به ویژه روسیه و چین در زمینه‌های نفت و گاز و همچنین انرژی‌های تجدیدپذیر همکاری می‌کنند. اما همکاری با کشورهای بریکس در پروژه‌های زیرساختی و لجستیکی بسیار کم است. برای نمونه کریدور شمال جنوب که با حضور دو عضو بریکس یعنی هند وروسیه باید انجام شود با کم کای هایی مواجه است. در حالی که این همکاری‌ها می‌تواند به بهبود شبکه‌های حمل و نقل و کاهش هزینه های تجارت بین هند و روسیه منجر شود.

سیاست های تجاری ایران روابط مالی و بانکی با کشورهای بریکس

در حال حاضر سیاست های تجاری ایران ایجاد روابط مالی و بانکی با کشورهای بریکس است تا بتواند از این طریق مبادلات تجاری خود را تسهیل کند و از وابستگی به سیستم‌های مالی غربی کاهش یابد. ایران در سال های اخیر با کشورهای بریکس در مجامع بین‌المللی و نشست‌های مختلف به بحث و تبادل نظر در مورد مسائلی همچون ایجاد و تقویت توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه با کشورهای بریکس برای کاهش تعرفه‌ها و تسهیل مبادلات پرداخته است.
شناساندن کالاها و خدمات ایرانی به بازارهای کشورهای بریکس، به ویژه در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و کشاورزی و تشویق سرمایه‌گذاران کشورهای بریکس به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی و صنعتی در ایران، راه‌اندازی مناطق آزاد تجاری برای جذب سرمایه‌گذاری و تسهیل تجارت با کشورهای بریکس از مهمترین اقداماتی است که می توان در دستور کار قرار داد.
ایجاد سیستم‌های مالی و بانکی مستقل با کشورهای بریکس برای کاهش وابستگی به سیستم‌های مالی غربی و ترویج استفاده از ارزهای محلی در مبادلات تجاری برای کاهش هزینه‌های ارزی و افزایش ثبات مالی از برنامه هایی است که به تازگی ایران و چند عضو بریکس آن را کلید زده اند. اما در زمینه های دیگر مانند همکاری با کشورهای بزرگ تولیدکننده انرژی مانند روسیه و چین برای بهبود فناوری‌های استخراج و فرآوری، همکاری برای توسعه پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، اجرای پروژه‌های بزرگ زیرساختی، مانند راه‌آهن و جاده‌ها، می‌تواند برای تسهیل تجارت در دستور کار قرار گیرد.

همکاری‌های علمی و فناوری ایران با کشورهای بریکس

همکاری‌های علمی و فناوری ایران با کشورهای بریکس در بخش هایی مانند پزشکی، کشاورزی و فناوری اطلاعات آغاز شدهاست. این نمونه‌ها نشان‌دهنده این است که ایران توانسته با کشورهای بریکس همکاری‌های مثمر ثمری داشته باشد و از این فرصت‌ها باید به نفع خود بهره‌برداری کند. با اجرای این استراتژی‌ها، ایران می‌تواند از فرصت‌های اقتصادی بریکس بهره‌برداری کند و روابط خود را با کشورهای عضو این گروه تقویت نماید.
ایران و چین توافقات گسترده‌ای در زمینه‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری امضا کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین این توافقات، «توافق جامع همکاری» است که به توسعه زیرساخت‌ها، حمل و نقل، و پروژه‌های انرژی در ایران کمک می‌کند. همچنین ایران و روسیه در زمینه‌های نفت و گاز همکاری‌های نزدیکی دارند. پروژه‌های مشترک در زمینه استخراج و فرآوری نفت و گاز، از جمله توسعه میدان‌های نفتی، نمونه‌ای از این همکاری‌هاست. ایران و هند نیز در زمینه‌های مختلفی از جمله کشاورزی و سنگ‌های قیمتی همکاری می‌کنند. همچنین، بندر چابهار به عنوان یک کریدور مهم برای تسهیل تجارت بین ایران و هند شناخته می‌شود. اما در این زمینه هندی ها نتوانستند مطابق وعده ها به توافقات پایبند باشند.
ایران در سازمان‌هایی مثل دیوان محاسبات بین‌المللی و کشورهای اسلامی نیز فعالیت دارد و به تقویت روابط اقتصادی و فرهنگی با کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی می‌پردازد. به طور کلی، همکاری ایران در سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی به دنبال تقویت روابط تجاری، جذب سرمایه‌گذاری و افزایش نفوذ اقتصادی در سطح جهانی است، هرچند که چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد.