سناریو ایران برای اسرائیل چیست؟

به گزارش سرمایه فردا، در یک هفته گذشته و پس از ترور رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران، جمهوری اسلامی رایزنی‌های دیپلماتیک خود را همراستا با افزایش آمادگی برای پاسخ به اسرائیل تشدید کرده است. اما این به معنای پاسخ ندادن نیست. به طور قطع در این مرحله سناریو ایران برای اسرائیل بسیار پیچیده خواهد بود.

اقدامی درست و هوشمندانه که در مقطع ۲۵ فروردین و عملیات وعده صادق کمتر در دستورکار قرار گرفته بود.

استفاده از ظرفیت‌های دوجانبه و چندجانبه در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله رایزنی‌های دیپلماتیک، حضور در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی اقدامی است که می‌تواند بستر مناسبتری برای یک پاسخ توام با تدبیر و مصلحت را فراهم کند.

در این چارچوب وزیرخارجه ایران در طول یک هفته گذشته با همتایان خود از کشورهای مختلف، ضرورت محکومیت این ترور و پاسخ جمعی به آن را مورد گفت وگو قرار داد که امروز منجر به نشست اضطراری وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در جده عربستان شد.

در بیانیه پایانی نشست فوق‌العاده، وزرای امور خارجه عضو، ترور اسماعیل هنیه در تهران را شدیدا محکوم کردند. برمبنای بیانیه مسئولیت همه پیامدهای این ترور متوجه اسرائیل است. چراکه این اقدام یک جنایت و نقض صریح قوانین بین‌الملل بود.

برای سازمانی که در طول سال‌های گذشته همواره به بی عملی در قبال مسائل جهان اسلام متهم بوده، برگزاری این نشست و صدور بیانیه پایانی آنهم به درخواست ایران و در خاک عربستان سعودی نشان دهنده موفقیت اقدامات دیپلماتیک و دیپلماسی فعال و کنش‌مندی است که می‌تواند مشروعیت بیشتری برای پاسخ ایران به اسرائیل ایجاد کند.

به دنبال ترور اسماعیل هنیه در تهران این گمانه مطرح شده است که آیا سناریو ایران برای اسرائیل، یک جنگ همه‌جانبه منطقه‌‏‌ای را به دنبال خواهد داشت؟

اکنون سوال این است که این پاسخ به چه شکل خواهد بود؟ آیا این یک تلاش ‌سنجیده محاسبه‌شده برای اجتناب از یک جنگ منطقه‌‌‌ای خواهد بود؟

یعنی شبیه آخرین باری که ایران احساس کرد باید به حمله اسرائیل در آوریل پاسخ دهد. یا اینکه رهبران ایران بر این باورند که حملات اخیر مستلزم پاسخ قوی‌‌‌تر است، حتی اگر خطر درگیری گسترده‌‌‌تری داشته باشد؟

الجزیره در گزارشی نوشت که ایران احتمالا از تبدیل درگیری غزه و اسرائیل به جنگ مستقیم ایران و اسرائیل اجتناب خواهد کرد.

باوجودی‌که در ایران از انتقام سخن گفته می‌شود، اما ادامه تعامل دیپلماتیک آنها با واسطه‌‌‌ها، به برخی از تحلیلگران اطمینان داده است که هنوز تمایل کمی برای یک جنگ گسترده‌‌‌تر وجود دارد. همچنان‌که تهران چندی پیش میزبان وزیر امور خارجه اردن بود.

نتایج سناریو ایران برای اسرائیل

به گزارش سرمایه فردا، هادی خسروشاهین معتقد است که وضعیت منطقه قابل دوام نیست. به همین دلیل یا به سمت «تشدید تنش فراگیر» یا «برقراری آتش‌بس پایدار» در منطقه حرکت خواهیم رفت. اما سناریو ایران برای اسرائیل چیست؟

نویسنده در ۹اکتبر۲۰۲۳ (۲روز پس از حمله حماس به اسرائیل) در یادداشتی به تأسی از ادبیات برآمده از جنگ سرد استدلال کرد که به‌دلیل موازنه وحشت در منطقه امکان اشاعه جنگ به دیگر نقاط منطقه وجود ندارد.

این استدلال بیش از هر چیزی بر قدرت مادی طرفین منازعه تاکید می‌کرد؛ در یکسو تکیه بر قدرت کلاسیک نظامی قرار داشت و در سوی دیگر قدرت نامتقارن محور مقاومت که از شرق دریای سرخ تا شرق دریای مدیترانه پراکندگی جغرافیایی داشت.

صف‌آرایی چنین ابزارهای متقارن و نامتقارنی باعث می‌شد که طرفین از به‌وقوع پیوستن جنگ بزرگ منطقه‌ای با هر وسیله ممکن جلوگیری به عمل آورند.

اما تراکم و انباشت اقدامات اسرائیل و همچنین محور مقاومت از انصار‌الله در یمن تا حزب‌الله در لبنان طی سه ماه گذشته در حال ایجاد اینرسی است که روزنه‌های تداوم وضع موجود را از میان می‌برد.

برای بسط این تحلیل از چارچوب نظری کمک خواهم جست که استفان والت در مقاله‌ای در سال۱۹۸۵ ارائه کرد. او به جای «قدرت مادی» به‌عنوان منبع کنشگری بازیگران به بحث «تهدید» به مثابه عنصر کلیدی الگوهای رفتاری در نظام بین‌الملل پرداخت. در واقع ما در اینجا با جداسازی مفهوم تهدید از قدرت مواجه هستیم.

عملیات حزب‌الله لبنان جزئی از سناریو ایران برای اسرائیل

تا ۳۱ژوئیه موازنه حاصل از قدرت مادی باعث می‌شد که بازیگران در هر دو طرف احتیاط‌های راهبردی را برای کنشگری مورد ملاحظه قرار دهند.

به همین دلیل هم عملیات حزب‌الله لبنان به‌عنوان محور مقاومت در واکنش به حمله زمینی اسرائیل به غزه از سطح پایین و متوسط فراتر نرفت.

اسرائیل نیز همین ملاحظات راهبردی را درباره حزب‌الله و دیگر نیروهای مقاومت به جز حماس تا حدی مورد توجه قرار می‌داد.

اما با وقوع ترور اسماعیل هنیه یکی از رهبران محور؛ آن هم در تهران به‌عنوان سرزمین اصلی شبکه بازدارندگی منطقه‌ای، سطح تهدیدات متقابل تغییر کرده است.

بنابراین امروز با برهم خوردن موازنه تهدید پس از دو دهه مواجهیم.

اسرائیل همچون گذشته از پذیرش مسوولیت ترور هنیه در تهران خودداری کرده و همین خود نشانه‌ای از این است که این بازیگر تمایلی به خروج از منطقه خاکستری ندارد.

یک چیز مسلم است؛ اینکه رویدادهای یک ماه گذشته حکایت از شیفت بزرگ درموازنه تهدید دارد؛ حال چنین شیفتی یا بازیگران منطقه و فرامنطقه را به تکاپوی دوچندان واخواهد داشت تا پیوست نهادی جدیدی برای منازعات در منطقه در حال تحول ایجاد کنند یا حرکت در مارپیچ با شیب تند فرجام منطقه را با نبرد سخت برای تعریف دوباره موازنه نیروهای مادی و از آن مهم‌تر بالانس تهدیدات گره خواهد زد.