به گزارش سرمایه فردا، آلودگی هوا تنها ریهها را نمیسوزاند؛ ذهن و جیب مردم را هم درگیر کرده است. در خیابانهای دودآلود تهران، سلامت به کالایی لوکس تبدیل شده؛ کالایی که هر روز با نام تازهای در شبکههای اجتماعی و داروخانهها عرضه میشود. کرم ضدآلودگی، دمنوش پاککننده ریه، مکمل معجزهگر برای زنان باردار یا دستگاه تصفیه هوای چند ده میلیونی، همه وعده نجات میدهند اما بیشتر به کابوس هزینههای سنگین و بیاعتمادی بدل شدهاند. این بازار پرزرقوبرق، بیش از آنکه راهحل باشد، بازتابی از شکاف عمیق میان اضطراب شهروندان و ضعف اطلاعرسانی نظام سلامت است؛ جایی که ترس از بیماری، بهانهای برای سودجویی و فریبکاری شده است.
درحالی که در هفته های اخیر شاخص آلودگی هوای پایتخت به بالای ۱۸۰ رسیده، بازار فروش محصولات مرتبط با پیشگیری از مشکلات آلودگی هوا با رشد ۳۰۰ درصدی مواجه شده است. بازاری رنگارنگ از کرم ها و ماسک های پاکسازی پوست تا انواع دمنوش های مفید برای آلودگی هوا و دستگاه های تسویه هوا! تبلیغاتی که شهروندان را تشویق می کنند تا با خرید این محصولات، سلامت خود را در روزهای آلوده هوا حفظ کنند. کاسبانی که از هر بهانه ای برای فروش محصولات خود استفاده می کنند. درست مثل اینکه «سلامت» را با «ثروت»طاق می زنند. این گزارش میدانی، روایتی است از زندگی این روزهای شهروندانی که هم با آلودگی هوا، تورم و گرانی و هم با تبلیغات فریبنده این کالاها در فضای مجازی و حقیقی دست و پنجه نرم میکنند.
شهروندانی که در بسیاری از کلانشهرها و بخصوص تهران برای پرداخت عوارض اقدام کرده اند، به ناگاه با ارقامی مواجه شده اند که آنها را شوک زده کرده است! این در حالی است که قبل از اجرای هر طرحی باید اطلاع رسانی دقیقی در مورد چگونگی اجرای آن صورت بگیرد.
منصور، مالک یک خودرو تیبا است که امسال وقتی برای پرداخت عوارض اقدام کرده، حدود ۲ میلیون برای عوارضی پرداخت کرده که گفته می شود بابت عوارض آلایندگی «خودرو»هاست. داریوش هم وقتی که حدود یک ماه قبل برای پرداخت عوارض خودروی خود که قصد فروش آن را داشته، مراجعه کرده با رقمی معادل حدود ۱۳ میلیون تومان عوارض آلایندگی «خودرو»ها که به نام عوارض «ماده ۲۹» مشهور است مواجه شده است. محمد رضا اما سرنوشت به مراتب دردناک تری از بقیه داشته است. وی که صاحب یک لندکرو است امسال باید حدود ۶۲ میلیون تومان بیشتر از سالهای قبل عوارض بپردازد. رقمی که حمید رضا، مالک خودروی جک j4 صفر کیلومتر خود مجبور شده در قبال آن چیزی حدود ۵/ ۲ میلیون تومان بپردازد!
شهرداری تهران از ابتدای سال بی سرو صدا، قانون مالیات آلایندگی خودرو را به اجرا گذاشته است. قانونی که مالکان را موظف به پرداخت سالانه این عوارض میکند، اما جزئیات محاسبات همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد.
عوارض آلایندگی، مبلغی است که شهرداریها از مالکان خودروهایی که سطح آلایندگی بالاتری دارند دریافت میکنند. هدف از این عوارض، کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها و ایجاد منابع مالی برای بهبود زیرساختهای حمل و نقل عمومی و محیط زیستی عنوان شده است.
استناد شهرداری برای اخذ این عوارض نیز آییننامه اجرایی ماده ۲۹ قانون مالیات بر ارزش افزوه است. قانونی که البته هنوز در کم و کیف آن ابهاماتی وجود دارد.این ماده جزء جدیدی است که در سال ۱۴۰۰ به قانون مالیات بر ارزش افزوده، اضافه شده است. طبق اعلام سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب هیئت وزیران در مرداد ۱۴۰۱، شهرهای تهران، کرج، اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز، قم و اراک جزو شهرهای آلوده به شمار میروند و مالکان خودرو در این شهرها موظف به پرداخت عوارض آلایندگی هستند.
هیأت وزیران در جلسه ۱۷/۱۱/۱۴۰۰به پیشنهاد شماره ۱۵۶۷۵۷ مورخ ۲۴/۹/۱۴۰۰ وزارت کشور و به استناد تبصره (۱۱) ماده (۲۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده – مصوب ۱۴۰۰ – آیین نامه اجرایی ماده یادشده را مصوب کرده است. آیین نامه ای شامل ۱۴ ماده که دارای نکاتی مهم و قابل تامل است.
اما شاید مهمترین بند این قانون، ماده ۱ آن باشد که شامل دو بخش زیر است:
الف – وسائط نقلیه تولید داخل معادل یک درهزار قیمت فروش کارخانه و وسائط نقلیه وارداتی معادل یک و نیم در هزار مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی مشمول عوارض سالانه می شوند. ماخذ محاسبه عوارض موضوع این بند ماخذ مذکور در تبصره (۱) ماده (۲۸) این قانون است.
ب – وسائط نقلیه در شهرهای آلوده تا ده سال پس از تولید با ماخذ مذکور در تبصره (۱) ماده (۲۸) این قانون و معادل یک بیستم نرخ های مندرج در جدول ماده مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی وسائط نقلیه علاوه بر عوارض موضوع بند «الف» این ماده می شوند. پس از سال دهم تولید، هر سال به میزان ده درصد به نرخ پایه عوارض آلایندگی وسائط نقلیه مذکور اضافه می شود تا حداکثر به دو برابر نرخ پایه افزایش یابد. وسائط نقلیه ای که نرخ عوارض سالانه آلایندگی آنها در جدول ذیل ماده (۲۸) – خودروهای برقی و هیبریدی- صفر می باشد، تا سپری شدن پنج سال از سال تولید، از پرداخت عوارض سالانه آلایندگی معاف می باشند .
اخذ عوارض آلایندگی خودروها در حالی به صورت بی صدا و ناگهانی آغاز شده است که براساس تبصره ۱ ماده ۵– شهرداری ها موظفند کلیه اطلاعات پرداختی مالکین را ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه در چهارچوب اعلامی در سامانه سمیع ثبت نمایند ضمن آنکه پاسخگویی به اطلاعات عوارض دریافتی قبل از راه اندازی سامانه بر عهده شهرداری ها می باشد.
با این وجود شهرداری تهران و کلانشهرها برخلاف این ماده و تبصره بدون آنکه اطلاع رسانی دقیقی برای اخذ این عوارض داشته باشد، مالکان خودروها را با دریافت عوارض نجومی، شوک زده کرده اند!
همچنین براساس ماده ۳ این قانون آمده است: فهرست شهرهای آلوده که وسائط نقلیه با پلاک انتظامی متعلق به شهرهای مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی می شوند، تا پایان دی ماه هر سال با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب هیئت وزیران برای اجرا در سال بعد تعیین می شوند.
با این حال تنها لیستی که از شهرهای آلاینده وجود دارد هنوز همان لیستی است که در سال ۱۴۰۱ مصوب شده و شامل شهرهایی مانند شهرهای تهران، کرج، اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز، قم و اراک است. این در حالی است که با توجه به آلودگی شدید هوا طی دو – سه سال اخیر قطعا بسیاری دیگر از شهرهای کشور نیز می توانند در این لیست قرار گیرند. با این وجود لیست شهرهای آلوده، علی رغم تاکید صریح قانون، همچنان متعلق به سه سال قبل است!
اما این عوارض – که به نظر می رسد اتفاقا میزان آن چندان هم کم نیست!، – به حساب کدام سازمان و ارگانی واریز می شود؟ سوالی که پاسخ آن را می توان در ماده ۱۳ قانون یاد شده جستجو کرد. براساس این ماده، عوارض و جرایم وسائط نقلیه موضوع این آیین نامه به حساب شهرداری و دهیاری محل سکونت مالک که هنگام صدور پلاک انتظامی ثبت شده واریز می گردد.
این موضوع چندان هم عجیب نیست. هر ساله شهرداری تهران و سایر کلانشهرها با اخذ عوارض از خودروها، بخشی از درآمد خود را تأمین میکنند، اما اکنون، عوارض گزاف برای خودروهای وارداتی به یکی از موضوعات جنجالی تبدیل شده است. براساس فرمول اعلامشده، عوارض خودروهای داخلی یکهزارم قیمت کارخانهای و برای خودروهای خارجی یکونیم هزارم ارزش گمرکی است. با این حال، همانطور که عنوان شد این عوارض؛ حالا بسیار بالاتر از این اعداد وارقام دریافت می شود. آنهم بدون هیچ گونه توضیح و توجیهی! با این وجود، پیگیری های خبرنگار«هفت صبح» از شهرداری تهران و همچنین سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور تنها به یک جواب ختم می شود؛ اینکه این نهادها اعلام می کردند که این عوارض، مصوبه دولت است و ما نیز فقط مجری آن هستیم!
در فضای مجازی اما ماجرا کاملا سرو شکل دیگری دارد. شهروندان عصبانی از این مالیات های نجومی تجربیات خود را با بکدیگر به اشتراک می گذارند. یکی از کاربران در صفحه شخصی اش تصویری از پاسخ شهرداری به پیگیری های خود را گذاشته که در آن ضمن اشاره به اینکه این عوارض مصوبه سال ۱۴۰۰ را دارد نوشته که عوارض آلایندگی خودرو از روز ۲/۲/ ۱۴۰۴ براساس تاییده سازمان استاندارد در عوارض سالیانه خودروها لحاظ شده است. جالب اینجاست که در این جوابیه به جای ماده ۲۹، به عوارض تبصره ۴۳ اشاره شده است!
در همین خصوص یکی دیگر از کاربران هم در صفحه شخصی خود نوشته است: چند وقت قبل خودرو ۲۰۶ سفیدی را معامله کردم و طبیعتا قبل از معامله همه عوارض آن را به شهرداری پرداخت کردم. اما بعد از مدتی وقتی برای دریافت طرح ترافیک به دفتر خدمات الکترونیک مراجعه کردم، در کمال تعجب گفتند که عوارض آلایندگی سالهای سه سال گذشته را هم من باید بپردازم. وقتی هم که گفتم؛ من از شهرداری برگه تصفیه کامل عوارض را گرفته ام خیلی راحت اعلام کردند که عوارض سالهای قبل تازه ابلاغ شده و شما هم موظف به پرداخت آن هستید!
همانطور که گفته شد، عوارض آلودگی هوا مختص شهرهای آلوده است. با این حال یکی از شهروندان در صفحه شخصی خود در فضای مجازی مدعی شده که خودرویی را از شخصی در یکی از شهرهای کوچک غربی کشور خریده است که نه تنها مشکل آلودگی هوا را ندارد که در لیست قانون ماده ۲۹ نیز نیست. اما از آنجاییکه خود وی ساکن تبریز است، مجبور شده عوارض سه ساله خودرو را بپردازد!
محمد صادق حاتمی مدیر نوسازی ناوگان حمل و نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، اما از منظر دیگری به قضیه نگاه می کند. وی در گفت و گو با «هفت صبح» می گوید: من چندان در جریان این عوارض جدیدی که می گویید نیستم. اما تاجاییکه می دانم، قانون گذار سهم آلایندگی هوا و نوسازی خودروهای فرسوده را بردوش خودروسازان گذاشته است. یعنی خودروسازان موظف هستند به ازای هر ۴ خودروی تولیدی، یک خودرو فرسوده را اسقاط کنند. خودروسازان نیز این سهم را روی قیمت خودروهای تولیدی خود می کشند و آن را به خریداران می فروشند. یعنی وقتی شما خودرویی را می خرید، عملا سهم عوارض آلایندگی آن را پرداخت کرده اید. بنابراین پرداخت عوارض سالیانه عملا نمی تواند چندان معنایی داشته باشد!
عماد جعفری، کارشناس صنعت خودرو نیز معتقد است که دریافت چنین عوارض بدون حساب و کتاب و نجومی، کاملا بدون توجیه و حتی غیرقانونی است. وی در گفت و گو با «هفت صبح» می گوید: به نظرم قبل از اینکه به دنبال فهمیدن فرمول اخذ عوارض آلایندگی باشیم بهتر است به این موضوع توجه داشته باشیم که سهم قابل توجهی از آلایندگی کنونی شهرهای ما نتیجه کیفیت بسیار پایین بنزینی است که خود دولت تولید می کند یا مازوتی که در نیروگاه ها می سوزد و یا خودروهایی که تکنولوژی قدیمی دارند و به شدت آلوده هستند! و در عوض پولی را به این بهانه از من و شما می گیرد که معلوم نیست دلیل آن چیست! درست مانند عوارض خروج از کشور که دولت هیچ خدماتی به شهروندان درکشورهای مقصد نمی دهد ولی پولی را از شما می گیرد که دلیل آن اصلا مشخص نیست!. وقتیکه ما خودروهای چینی که در روسیه و مکزیک و اروپای شرقی به فروش می رود را و بنزین یورو ۵ و ۶ با آن سازگار است را وارد کشور می کنیم و بعد برای اینکه با بنزین های بی کیفیت ما سازگار باشد، ECU آنها را دستکاری می کنیم، طبیعی است که باید هم این خودرو به ماشینی آلاینده بدل شود و درعین حال این مساله باعث می شود تا بسیاری از آنها بعد از مدتی موتورشان دچار نقایص فنی جدی شود!
وی با نقد شیوه دریافت عوارض خودرو در شهرهای بزرگ ادامه می دهد: حتما شما هم شنیده اید که گویا می خواهند تا پایان سال محدودیت زوج و فرد از درب منزل را تا پایان سال اجرایی کنند. خب اگر انچنین است چرا عوارض سالبانه نصف نمی شود؟!
این کارشناس خودرو همچنین با بیان اینکه ساختار دریافت عوارض آلودگی در کشور ما با تمامی کشورها متفاوت است می گوید: در اینجا در کمال تعجب، به جای آنکه خودروهای فرسوده عوارض بدهند، مالکان ماشین های صفر و نو باید بار آنها را به دوش بکشند. آنهم در حالیکه مجبور شده اند خودروی خود را با چند برابر قیمت واقعی بخرن! این در حالی است که در همه کشورها یکسری قوانین مشخص و دقیق در این زمینه وجود دارد. شما هم می توانید خودتان خودرو وارد کنید و هم از وارد کننده بخرید. در هر صورت اگر خودرویی که خریده اید، هیبریدی یا برقی باشد عوارض آن صفر یا حداکثر ۲ درصد است. حالا اگر خودرو کارکرده ای را وارد کنید، طبیعتا باید عوارض بالاتری را بپردازید. ولی کلا هیچ ماشین صفرکیلومتری مجبور نیست عوارض عجیب و غریبی را بپردازد. ولی ما که مدعی هستیم «تولید کننده» خودرو هستیم هنوز هم خودروهایی با پلتفرم های دهه ۱۹۸۰ میلادی است! موضوعی که اجحافی واضح در حق شهروندان ایرانی است.
جعفری با بیان اینکه وقتی کارخانه، از مشتری عوارض آلایندگی را روی خودروهای داخلی اش می گیرد دیگر عوارض آلایندگی معنایی ندارد تصریح می کند: البته این موضوع جدیدی نیست. برخلاف تمامی پیشنهادها و تصمیم گیری ها، دولت هیچ وقت حاضر نشده صنعت خودرو را به بخش خصوصی واگذار کند. دلیل آنهم سودسرشاری است که از قبل انواع عوارض و سودهای حاشیه ای نصیب وی و سایر نهادها می شود. مثلا همانطور که می دانید الان دیگر لازم نیست برای نقل و انتقال خودرو به دفتر خانه بروید و پولی پرداخت کنید اما جالب اسنجاست، هزینه ای که دولت از شما بابت نقل و انتقال الکترونیکی خودرو می گیرد بسیار بیشتر از دفتر خانه هاست. عوارض آلایندگی هم یکی از همین دست سودهای نجومی و کلانی است که می تواند بخش قابل توجهی از بودجه مورد نیاز شهرداری ها را تامین کند.
ساعت ۷:۳۰ صبح است. در ایستگاه مترو تجریش متین نجفی، معلم ۳۵ ساله، در حالی که ماسک N95 بر صورت دارد از همکارانش صحبت میکند که از کرم ضدآلودگی هوای ۴۰۰ هزار تومانی استفاده میکنند. او میپرسد:«آیا واقعاً این اقلام بهداشتی و آرایشی مؤثر است یا فقط به دلیل آلودگی هوا، بازار مکارهای برای زدن جیب مردم درست شده؟ تکلیف آن دسته از مردم که پول ندارند تا این چیزها را بخرند چیست؟»
طاهره، دانشجوی ۲۵ ساله هم که صحبتهای ما را میشنود، میگوید:«هر روز با یک محصول جدید ضد آلودگی در اینستاگرام روبرو میشوم که قیمتهای نامتعارفی هم دارند. یکی میگوید این قرص معجزه میکند، دیگری کرمهای محافظتی خارجی را توصیه میکند. واقعاً سردرگم شدهایم، دیگر هزینهاش آنقدر مهم نیست، راست و دروغ بودنش بیشتر اهمیت دارد و اینکه سلامتمان به خطر نیفتد.»
درحوالی خیابان ولی عصر(عج)، مسعود ناصری، راننده اسنپ، از سوزش و تاری دیدش شکایت دارد:«مدتی قبل جراحی چشم داشتم، الان هم به توصیه چشم پزشک و به دلیل آلودگی هوا، خیلی بیشتر از پماد و قطره استریل چشم استفاده میکنم. من حاضر هستم هر پول و هزینه ای بابت سلامتم پرداخت کنم تا سالم بمانم و کار کنم.»
در نزدیکی همین خیابان، صدای آژیر ممتد یک آمبولانس در نزدیکی یک بیمارستان تخصصی قلب توجه ام را جلب میکند. به سراغ پزشکی در بخش اورژانس میروم و در فرصتی که از اتاق بیرون میآید
از وضعیت مراجعان بیمارستان میپرسم و او میگوید:«اورژانس ما این روزها مملو از بیماران قلبی است که حتی یک پیادهروی ساده در این هوای آلوده و خطرناک برایشان حکم مرگ دارد. البته برخی بیماران قلبی مجبورند در خانه بمانند و خدمات پزشکی بگیرند.»
در راهروی بیمارستان یک بیمار ۶۷ ساله که به دلیل تنگی نفس به دیوار اتاق پزشک اورژانس تکیه داده، به سختی حرف میزند:«دخترم میخواهد دستگاه تصفیه کننده هوا بخرد، اما من به کل مخالفم. آخر با حقوق ناچیز بازنشستگی، خرج زندگی و پول داروهایم هم به زور میرسد چه برسد به خرید دستگاه ۶۰- ۷۰ میلیونی که معلوم نیست واقعا چقدر تاثیر گذار است. اما واقعیتش این است که دخترم بدجور به این تبلیغاتی که در فضای مجازی و ماهواره ها می شود و هر ادعایی را باور می کند. حالا هم مدعی است که دستگاه های تسویه هوا برای من بسیار خوب است و باید یکی بخرم! »
همین طور که در ذهنم حرفهای مردم را مرور میکنم از بیمارستان خارج میشوم. بوی دودآلود تهران باعث شده تا خیلیها ماسک بزنند. معلوم نیست زیر آسمان خاکستری که حتی کلاغ ها را از شهر فراری داده چطور نفس میکشند!
وارد یک عطاری شلوغ در اطراف میدان انقلاب میشوم. مردی با ناامیدی میپرسد:«آقاچیزی دارید که ریه پسرم را پاک کند؟ چند روزی است خیلی سرفه میکند، آنقدر که صورتش سرخ میشود، مادرش هم نگران شده، میدانیم به خاطر این هواست، اما کاری از دستمان بر نمیآید.»
فروشنده هم که وضعیت این مشتری را میبیند شروع به تبلیغ گیاهان دارویی میکند و می گوید:«حتما این دمنوشهای من را امتحان کنید، قیمتی هم ندارد. فقط گرمی ۷۰ هزار تومان ناقابل!» در ادامه
مادری که گویا کودکی مبتلا به آسم دارد هم وقتی این توصیف ها را می شنود ، برای فرزندش دارویی می خواهد ولی توصیه مرد عطار همان توصیه قبلی بود. دمنوشی گرمی ۷۰ هزار تومانی! اینبار اما فروشنده قول میدهد که با این معجون گیاهی، دیگر نیازی به اسپری تنفسی نیست!
متاسفانه در این روزها صفحات اینستاگرام به تبلیغخانهای برای محصولات مخصوص گروههای حساس در زمان آلودگی هوا تبدیل شده است. در این بخش پزشکان و متخصصان در گفت و گو با «هفت صبح» توصیه های خود را با شهروندان به اشتراک میگذارد.
فعالان بیشماری در فضای مجازی مکملهای مخصوص زنان باردار در زمان آلودگی هوا را تبلیغ میکنند.تبلیغاتی که فروشندگان در آن مدعی اند، اگر این مکملها را مصرف نمایند و حتی در این هوا در خیابان تردد کنند هیچ اتفاقی برایشان نمیافتد!
با این حال فاطمه قبادی، متخصص زنان و زایمان با جدیت در این مورد به هفت صبح میگوید:«زنان باردار خیلی مراقب باشند و گول اینگونه تبلیغات دروغین در دنیای مجازی را نخورند و حتما زیر نظر پزشک این ایام را بگذرانند. همه پزشکان عقیده دارند که بانوان باردار در این هوای آلوده با خطر تولد نوزادان کموزن و زایمان زودرس روبرو هستند و علاوه بر این، استشمام این هوای کثیف بر سلامت و رشد جنین هم تأثیر مستقیم دارد. بنابراین بهترین گزینه آن است کمتر در شهر تردد داشته باشند.»
در همین راستا، الهه السادات موسوی، متخصص پوست نیز عنوان میکند:«هیچ مدرک علمی مبنی بر اثربخشی کرمهای ضدآلودگی وجود ندارد. شستوشوی روزانه صحیح دست و صورت بسیار مؤثرتر است.»
شاید در چنین شرایطی یکی از مهمترین سوال های شهروندان آن باشد که در روزهای ترسناک آلودگی هوا، چه باید خورد و چه نباید خورد؟ موضوعی که باعث شده تا بازار مصرف خودسرانه ویتامینها در زمان آلودگی هوا به شکل پرمعنایی افزایش داشته باشد. مرتضی زمانپور، متخصص تغذیه در این زمینه می گوید:«انواع مکملها و ویتامینها باید طبق نظر پزشک متخصص مصرف شود، این در حالی است که یک رژیم غذایی سالم و متعادل همان اثرات مثبت را دارد.»
با این وجود به نظر می رسد برخی از شهروندان «عادت » کرده اند که دل به این تبلیغات خوش کنند. عیسی بیگدلی، روانشناس سلامت با تایید این موضوع از آن به عنوان نوعی وسواس در حوزه سلامت یاد کرده و می گوید:«ما شاهد ایجاد نوعی وسواس سلامت در جامعه هستیم. در حقیقت مردم با خرید این محصولات تبلیغ شده در دنیای مجازی در واقع به دنبال کاهش اضطراب خود هستند، غافل از اینکه خطر در کمین آنهاست.»
در این بازار مکاره اما، حتی خرید و فروش ماسک هم دوباره به بهانه ای بدل شده برای کسب «ثروت» توسط برخی سودجویان. حسین سید حسینی، متخصص بیماریهای عفونی هشدار در همین خصوص توصیه می کند که شهروندان به دور از هر گونه تبلیغاتی ، نباید از هر ماسکی استفاده کنند. وی در این زمینه می گوید:«ماسکهای معمولی در برابر ذرات ریز ۲.۵ میکرون کارایی ندارند. تنها ماسکهای استاندارد N95 و FFP2 میتوانند محافظت نسبی ایجاد کنند.»
حسین نمازی، پزشک طب سنتی نیز توصیه ای برای کسانیکه به انواع دمنوش های مثلا طبی عطاران دل خوش کرده اند؛ دارد و می گوید:« شهروندان به جای خرید دمنوشهای گرانقیمت، مردم میتوانند از نوشیدنیهای ساده و در دسترس برای سلامت ماندن در آلودگی هوا استفاده کنند. ترکیب عسل و لیموترش در آب گرم، یا دمنوش زنجبیل و نبات، اثرات بسیار مفیدی در این ایام دارد. همچنین مصرف مایعات فراوان، سوپ جو با سبزیجات میتواند به پاکسازی بدن کمک کند.»
اما چرا شهروندان تا این حد به دنبال نسخه های سلامتی خود در تبلیغات ماهواره ای و فضای مجازی هستند؟ سوسن شریفی، جامعهشناس در این زمینه ابراز می کند:«مردم از ترس سرطان و سکته، حاضرند هر هزینهای بپردازند. این بازار فریبنده و سودجو از نگرانی مردم سواستفاده میکند. در واقع این بازار از شکاف اطلاعاتی بین مردم و متخصصان سود میبرد، وقتی سیستم سلامت نتواند به درستی اطلاعرسانی کند، دلالان این عرصه فعال میشوند و در کمین مردم جولان میدهند.»
این بازار علاوه بر خطراتی که برای سلامت شهروندان به همراه دارد، از بعد اقتصادی نیز می تواند فشارهای مضاعفی را بر سفره خانواده ها وارد کند همانگونه که حسن اکبری، اقتصاددان در مورد نقش بازار فریبنده و پرسود محصولات ضدآلودگی در کوچک شدن سفره خانواده هامی گوید:«با درنظرگرفتن درآمد متوسط ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومانی خانوارهای تهرانی، خرید این محصولات برای بسیاری غیرممکن است. یک دستگاه تصفیه هوای استاندارد حدود ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد، مکملهای مثلا! ضد آلودگی هم ماهانه چیزی حدود ۱ تا ۲ میلیون تومان خرج روی دست خانواده ها می گذارد. در کنار اینها شما هزینه ماسکهای فیلترداری که ماهیانه حدود ۵۰۰ هزار تومان هزینه از جیب سرپرستاران خانواده ها کم می کنند را هم اضافه کنید».
وی ادامه می دهد: «تازه اینها منهای میوه ها و غذاها و نوشیدنی هایی است که یک خانواده مجبورند در روزهای آلوده مصرف کنند. که اگر بخواهیم آنها را نیز محاسبه کنیم، دخل و خرج سرپرستان خانواده سر به فلک می زند!».
در داروخانههای لوکس تهران، قفسهها مملو از محصولاتی است که ادعای معجزه برای روزهای آلودگی را دارند: کرم آبرسان و محافظ پوست در برابر آلودگی هوا : ۸۰۰ هزار تومان.ماسک مخصوص کودکان : ۳۰۰ هزار تومان. ویتامین مخصوص سالمندان : ۵۵۰ هزار تومان.قطرههای چشمی با عنوان (ضدسوزش) : ۱۵۰-۱۰۰ هزار تومان. مکملهای ویتامین ضد آلودگی : ۵۰۰-۱۰۰ هزار تومان و…
اما در چنین شرایطی شهروندان چه غذایی باید بخورند تا هم با هزینه ای بسیار پایین تر بدنشان را در برابر آلودگی هوا مقاوم کنند و هم جیب سودجویان را پر نکنند؟ کارشناسان توصیه های در این میان دارند که شاید بتوان آنها را به طور خلاصه اینچنین توصیف کرد:
تغذیه: مصرف سبزیجات محلی و میوههای فصل به جای محصولات وارداتی گران
تصفیه هوا: استفاده از گیاهان آپارتمانی تصفیهکننده هوا مانند آلوئه ورا
پیشگیری : محدود کردن تردد غیرضروری و استفاده از وسایل حملونقل عمومی
کودکان : استفاده از ماسک استاندارد مخصوص کودکان
سالمندان: پرهیز مطلق از خروج از خانه
بیماران قلبی : استفاده از دستگاه تصفیه هوا در اتاق خواب
زنان باردار: مصرف میوه و سبزیجات حاوی آنتیاکسیدان
آمارها بازارهای مکاره عرضه محصولات واقعا تعجب آور هستند. رشد ۳۰۰ درصدی فروش دستگاههای تصفیه هوا. افزایش ۴۰ درصدی قیمت ماسکهای استاندارد.رشد ۲۵۰ درصدی فروش مکملهای ویتامین. افزایش ۳۵ درصدی قیمت میوههای ضدآلودگی.افزایش ۴۰ درصدی مراجعه بیماران ریوی به اورژانس و… آمارهایی که مهر تاییدی هستند بر اینکه استقبال مردم از این تبلیغات تا چه حد می باشد؟
مردم در دوراهی عجیبی گرفتار شده اند؛ از یک سو شهروندانی که به دنبال راه نجات هستند و از سوی دیگر بازارهای فریبنده و مکاری که از این بحران سود میبرد. به نظر میرسد تنها راه برونرفت از این وضعیت، افزایش آگاهی عمومی و اجرای سیاستهای کلان برای کاهش آلودگی هواست. باید پذیرفت تهران امروز برای گروههای آسیبپذیر به شهری ناامن تبدیل شده است. کودکانی که حق بازی در فضای باز ندارند، سالمندانی که محبوس خانههایشان شدهاند و بیمارانی که هر نفسشان به مولکولهای هوا بند است.
اما نکته جالب توجه اینجاست که تهران و برخی کلانشهرهای کشور در روزهای اخیر بیش از همیشه به رنگ خاکستری درآمدهاند و شاخص آلودگی هوا، به شکلی سرسامآور، نفس مردم را در سینه حبس کرده است. وقتی که مردم مجبور میشوند در بیرون خانه از ماسکهای طبی استفاده کنند و به جای دوچرخهسواری یا پیادهروی در خیابان، به دنبال تنفس هوای نسبتا سالم در محیط بسته باشند، دستگاههای تصفیه هوا به کالای نجاتبخش تبدیل میشوند.
تقاضا برای این دستگاهها چنان افزایش یافته که قیمتها در بازار داخلی تهران و دیگر کلانشهرها به شکلی بیرحمانه بالا رفته است. قیمت دستگاههایی که تا دیروز با ۵ میلیون تومان قابل خرید بودند، امروز حتی تا ۱۲ میلیون تومان هم معامله میشوند و مدلهای پیشرفتهتر که قابلیت اتصال به اپلیکیشن و سنجش دقیق کیفیت هوا را دارند، به راحتی یک و نیم تا دو برابر حقوق یک کارمند در یک ماه را می بلعد.
اما افزایش قیمتها محدود به بازار داخلی نیست. خبری که این روزها در میان تجار ایرانی دهان به دهان میچرخد، حکایت از یک ماجرای جذاب و تا حدودی عجیب دارد. انبارهای امارات متحده عربی، دیگر دستگاه تصفیه هوا برای فروش ندارند! دلیلش هم ساده است. تجار ایرانی اغلب موجودی بازار امارات را خریداری کردهاند و حالا دیگر دستگاهی برای عرضه باقی نمانده است. این اتفاق باعث شده که حتی دبی و شارجه هم از فشار تقاضای ایرانیها به تنگ بیایند و فروشندگان آنجا، دیگر قادر به پاسخگویی به مشتریان خود نباشند.
در بازار تهران، جریان به شکل دیگری هم جلوه میکند. مشتریان وقتی وارد فروشگاهها میشوند، با صحنهای عجیب روبهرو میشوند: دستگاههایی که تا چند هفته پیش در قفسهها به چشم میخوردند، حالا یا تمام شدهاند یا تنها یک مدل کوچک و ارزان باقی مانده که اغلب مردم ترجیح میدهند دست خالی از فروشگاه خارج نشوند و با قیمت گزاف و کیفیت ضعیف آن کنار بیایند. فروشندگان با لبخندی تلخ میگویند این روزها دستگاه تصفیه هوا مثل طلاست. اگر این هفته نخری، باید هفته بعد، دو برابر پول بدهی.
تجار ایرانی در بازار امارات نیز حال و روز جالبی دارند. بعضی از آنها با کانتینرهای پر از دستگاه به تهران بازگشتهاند. این ماجرا باعث شده که بخش بزرگی از اقتصاد ساده بازار تصفیه هوا، به یک شوک منطقه ای تبدیل شود؛ شوکی که هم بر قیمتها در ایران تاثیر گذاشته و هم زنجیره تامین منطقه ای را تحت فشار قرار داده است.
نتیجه این ماجرا روشن است. آلودگی هوا از یکسو سلامت مردم را تهدید میکند و از سوی دیگر، بازار و اقتصاد را هم دچار هرج و مرج کرده است. و اگر کسی بخواهد این روزها یک دستگاه تصفیه هوا در تهران یا حتی در انبارهای دبی پیدا کند، بهتر است آماده باشد تا با قیمتی که تا دیروز غیرقابل تصور بود، معامله کند و البته خوشحال باشد که حداقل کمی هوای پاک تنفس خواهد کرد.
گیاهی که روزی برای زیبایی محوطه ویلاها کاشته شد، امروز به تهدیدی جدی برای جنگلهای…
در جنوب سیستان و بلوچستان، جایی که کپرها هنوز سقف زندگیاند و کودکی زودتر از…
پرونده شکایت دو خواهر نوجوان از پنج پسر جوان، که ابتدا با ادعای ربایش و…
پرونده قتل پیرمرد ۷۸ ساله در شهرری، که در پی درگیری ناگهانی با همسایهاش با…