از گجرات تا قم؛ روایت خوجه‌های اثنی‌عشری

به گزارش سرمایه فردا، عصر شنبه، در یکی از دیدارهای رسمی حوزه علمیه قم، چهره‌ای از کنیا در برابر یکی از مراجع برجسته شیعه ایستاد. الحاج صفدر جعفر، رئیس فدراسیون جهانی خوجه‌های اثنی‌عشری، با لباسی ساده و چهره‌ای آرام، حامل پیامی از جماعتی بود که نامشان برای بسیاری تازگی داشت: خوجه‌های اثنی‌عشری.

برای آن‌ها که نخستین‌بار با این واژه مواجه شدند، پرسش‌هایی بی‌پاسخ شکل گرفت: این طایفه کیست؟ از کجا آمده‌اند؟ و چگونه به چنین انسجامی در سراسر جهان دست یافته‌اند؟

پاسخ، در دل تاریخ نهفته است. خوجه‌ها، مردمانی با خاستگاه هندی‌اند؛ از ایالات گجرات و کچ، که در قرن پانزدهم میلادی، تحت تأثیر مبلغان اسماعیلی ایرانی به رهبری پیرصدرالدین، از آیین‌های بومی به اسلام گرویدند. آموزه‌های پیرصدرالدین، که «آیین صراط مستقیم» نام گرفت، نقطه آغاز تحولی بود که بعدها آنان را به تشیع اثنی‌عشری رساند.

حدود ۱۴۰ سال پیش، این جماعت مسیر تازه‌ای را برگزیدند: پیوستن به مذهب شیعه دوازده‌امامی. از آن زمان، با عشق و علاقه‌ای خاص، به تحکیم ساختار دینی خود پرداختند و کوشیدند نسل‌های بعدی را با اصول اسلام و تعالیم اهل‌بیت آشنا کنند. آن‌ها موفق شدند میان سنت‌های هندی‌الاصل و آموزه‌های اسلامی، تعادلی پایدار برقرار کنند—هویتی دوگانه اما هم‌افزا، که هم ریشه‌دار است و هم رو به آینده.

امروز، خوجه‌ها را می‌توان در هند، پاکستان، شرق آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی یافت. جمعیتی حدود ۱۲۵ هزار نفر، کوچک اما منسجم، که با ارتباطات درون‌گروهی و تأکید بر مذهب، هویت خود را حفظ کرده‌اند و به شیعه بودن خود افتخار می‌کنند.

فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثنی‌عشری

برای سامان دادن به این پراکندگی، در دهه ۱۹۷۰ میلادی، فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثنی‌عشری شکل گرفت. مرکزی در لندن، با فعالیت‌هایی فراتر از امور مذهبی: آموزش، خدمات بهداشتی، پروژه‌های اجتماعی و همبستگی جهانی. این فدراسیون هر سه سال یک‌بار، نمایندگان جوامع خوجه را گرد هم می‌آورد تا درباره مسائل کلان تصمیم‌گیری کنند—از مرجعیت و امور شرعی تا ساخت مدارس و مراکز درمانی در مناطق محروم.

رئیس فعلی این فدراسیون، الحاج صفدر جعفر، زاده مومباسای کنیاست. او نه‌تنها در صنعت بیمه بین‌المللی فعال است، بلکه در عرصه تبلیغات اسلامی نیز حضوری پررنگ دارد. سخنرانی‌هایش به زبان‌های انگلیسی، اردو و گوجاراتی، و سال‌ها زندگی‌اش در قم، او را به پلی میان فدراسیون و مراجع شیعه در نجف و قم تبدیل کرده است.

دیدار اخیر او با آیت‌الله مکارم شیرازی، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. مرجع عالی‌قدر شیعه، با قدردانی از فعالیت‌های خوجه‌ها، آنان را جمعیتی منسجم و موفق در زمینه‌های دینی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی خواند و برایشان دعای خیر کرد. او با یادآوری تجربه تاریخی اندلس، هشدار داد که غفلت از تربیت دینی جوانان، می‌تواند به تکرار شکست‌های گذشته منجر شود.

در این دیدار، گذشته و حال در هم تنیدند. جماعتی با ریشه‌های هندی، که حالا در قلب جهان تشیع ایستاده‌اند، نشان دادند که پیوند با اهل‌بیت، مرز نمی‌شناسد. خوجه‌ها، با حفظ سنت و ایمان، روایتی زنده از مهاجرت، تحول و وفاداری‌اند—روایتی که از گجرات آغاز شد و حالا در قم ادامه دارد.