به گزارش سرمایه فردا، نام مشهد امروز بیش از هر چیز با زیارت و هویت مذهبی گره خورده است، اما در دل این شهر، تاریخی نهفته است که با نور پروژکتورها و صدای آپارات‌ها آغاز شد. از خیابان ارگ تا چهارراه دکترا، از سینما فردوسی تا دیاموند، مشهد روزگاری یکی از قطب‌های سینمای ایران بود؛ شهری که پیش از تهران، سالن‌های خصوصی پخش فیلم داشت و ارامنه‌ی آن، صنعت سینما را به جان شهر تزریق کردند. اما امروز، بسیاری از آن سالن‌ها تخریب شده‌اند، نام‌ها فراموش شده‌اند و خاطرات در ذهن آپاراتچی‌های قدیمی جا خوش کرده‌اند. این گزارش، بازخوانی عصر طلایی سینمای مشهد است؛ عصری که شاید هنوز در دل بازماندگانش زنده باشد.
ورود سینما در پاتوق روشنفکران
در ابتدا فیلم‌ها در مشهد، در سالن‌های کوچک در خانه‌ها و به صورت خصوصی پخش می‌شدند.
تعدادی از این سالن‌های پخش فیلم در خیابان‌های منتهی به حرم امام رضا و در خیابان باغ ملی بود. اما سینما به صورت عمومی و امروزی، برای اولین بار در خیابانی به نام ارگ، که پاتوق نویسندگان، روشنفکران و هنردوستان بود، تاسیس شد. در حقیقت آقای هراند که از ارامنه مشهد و موسس اولین سینما در این شهر بود،خودآگاه یا ناخودآگاه، این خیابان را تبدیل به پاتوق سینمادوستان نیز کرد.
اولین سینمای مشهد به نام سینما فردوسی، توسط آقای هراندِ ارمنی در سال ۱۳۰۵ در خیابان ارگ کانون تجمع روشنفکران آن سال‌های مشهد تاسیس شد. این سینما بعد از انقلاب و به علت اتصال سیم، آتش گرفت و اکنون چیزی جز یک در از آن باقی نمانده‌است.
ارگ، خیابان سینمادوستان
آقای هراند در سال ۱۳۰۶ سینمای دیده‌بان که بعدها به ایران، تغییر نام داد را در خیابان جنت و در سال ۱۳۰۷ سینما هما را در همان خیابان تاسیس کرد. بعد تاسیس این ۳ سینما ، خیابان ارگ مشهد تبدیل به پاتوق سینما دوستان و مکانی برای تفریح مردم شد. در سال ۱۳۵۹ و قبل از تخریب، برای مدتی سینما هما تبدیل به دفتر امور سینمایی شد.
صنعت سینما توسط ارامنه وارد مشهد شد و تا سال‌ها این صنعت در دست آنها بود. علاوه بر آقای هراند که تا سال ۱۳۲۵ سه سینمای مشهد متعلق به او بود؛ در همان سال یکی دیگر از ارمنی‌های مشهد به نام آقای سانتوریان سینما کریستال را تاسیس کرد. سانتوریان ۵ سال بعد و در سال ۱۳۳۰ نیز سینمای دیگری به نام سینما جهان را تاسیس کرد. این سینما در جریان کودتای مصدق تخریب شد و بعد از ۳ سال بازسازی با نام جدید، سینما جهان در سال ۱۳۳۵ افتتاح گردید.
سینما کریستال در سال ۱۳۷۸ توسط دولت تخریب شد و ساختمان سینما متروپل،در سال ۱۳۵۹ در اختیار کمیته قرار گرفت.
سال‌های رونق سینما
در سال ۱۳۳۹ سینما رادیو سیتی که در سال ۱۳۴۲ به سینما سانترال تغییر نام داد، توسط محمد اسکوئیان در خیابان چهار طبقه افتتاح شد. در سال ۱۳۳۹ نیز سینمای دیگری به نام آسیا توسط برادر آقای اسکوئیان به سینماهای مشهد اضافه شد.
تا سال ۱۳۴۰، ۹ سینما در خیابان ارگ فعالیت می‌کردند. سینما سعدی در همان سال توسط ابراهیم شیخ‌زاده و سینما مول اند روژ، را مهندس هروی در پاتوق سینما دوستان، افتتاح کردند.
سینما سانترال در سال ۱۳۵۹ به ائتلاف، تغییر نام داد و برای مدتی فعالیت کرد و بعد در سال ۱۳۷۱ تخریب شد. سینما آسیا به آزادی تغییر نام داد و در سال ۱۳۷۸ از بین رفت.
صاحب سینما سعدی در سال ۱۳۵۹ این سینما را تحویل دولت داد و ساختمان سینما سعدی به کمیته امداد، تغییر کاربری داد.
افتتاح سینماهای مدرن در مشهد
سال ۱۳۴۷ را می‌توان، سال سینماهای مدرن در مشهد نامید. در این سال، سینما دیاموند توسط آقای سانتوریان، با گنجایش ۲۲۵۰ صندلی و قابلیت نمایش فیلم ۷۰ میلی‌متری در چهارراه دکترا افتتاح شد. بعد از آن درسال ۱۳۴۸ سینما آریا، توسط دکتر اسکوئیان با گنجایش ۱۰۰۰ نفر و قابلیت نمایش فیلم ۷۰ میلی‌متری و در سال ۱۳۵۱ سینما شهر فرنگ، توسط آقای هراند با همین ویژگی‌ها، به عنوان، سینماهای مدرن مشهد شروع به کار کردند. این سینماها از این جهت مدرن نامیده می‌شدند که ظرفیت بالاتری نسبت به سایر سینماها داشتند و همچنین سایر سینماها پیش از این فیلم ۳۵ میلی‌متری، نمایش می‌دادند اما سینماهای مدرن قابلیت پخش فیلم ۷۰ میلی‌متری داشتند که این یعنی؛ پرده‌ی نمایش بزرگ‌تر، صدای بهتر و کیفیت بالاتر.
سرگذشت سینماهای مدرن کمی بهتر از سایر سینماها بوده است؛ سینما دیاموند، بعد از انقلاب به سینما هویزه تغییر نام داد و هنوز یکی از سینماهای مدرن مشهد است. سینما آریا تا چند سال پیش با نام سینما قدس فعال بود اما به دلیل فروش پایین، واگذار و تخریب شد. سینما شهرفرنگ نیز با تغییر نام به سینما آفریقا، هنوز در حال فعالیت است.
گرمای هوا دلیل افتتاح سینماهای تابستانی
در خاطرات پدر و مادرهای دهه ۲۰ و ۳۰ مشهدی، رفتن به سینما تابستانی به عنوان یکی از تفریحات دوران جوانی‌شان، مطرح می‌شود.
گرمای هوا دلیل، بهوجود آمدن سینماهای تابستانی در مشهد بوده‌است. سینماهای معروفی چون آسیا، متروپل، فردوسی و سعدی، فضای باز کنار سینما را در شب‌های تابستان به نمایش فیلم اختصاص می‌دادند که مورد اقبال جوانان آن دوره بوده است.
از آپاراتچی تا فیلم‌نامه نویسی
رضا گلچین فیلم‌ساز و فیلم‌نامه‌نویس مشهدی است که از کودکی به واسطه برادرش وارد سینما شده است. او در اینباره توضییح می‌دهد:« برادرم آپاراتچی سینما بود و پای من هم به عنوان آپاراتچی به سینما باز شد. اما آنقدر به سینما علاقه‌مند شدم که به سمت فیلم‌سازی و نویسندگی رفتم.»
گلچین، فیلم کوتاه می‌سازد و با وجود اینکه در سن کم به سینما وارد شده، تجربه حضور و کار کردن در بسیاری از سینماهای قدیمی مشهد را دارد و حتی در مراسم افتتاحیه‌ی چند سینما نیز حضور داشته‌است.
او در پاسخ به سوال،« از صاحبان قدیمی سینماها در مشهد خبری دارید؟» می‌گوید:« بله. بسیاری از آنها را از نزدیک می‌شناختم و با آنها کار کرده بودم.
آقای محمد اسکوئیان صاحب سینما سانترال، در سال ۱۳۵۸ بر اثر تصادف فوت کرد. برادر او دکتر عباس اسکوئیان، بعد از بسته شدن سینما، فقط به حرفه پزشکی خود پرداخت.
آقای شیخ زاده، موسس سینما سعدی، بعد از تعطیلی سینماها، کارگاه مبل‌سازی راه انداخت و کار نمایش فیلم فاصله گرفت و چند سال پیش به دلیل کهولت سن درگذشت. »
طبق گفته‌ی گلچین، تنها بازمانده‌ی غول‌های قدیم سینماداران مشهدی، آقای سانتوریان است که مدتی در امریکا زندگی می‌کرده و هم‌اکنون به مشهد برگشته‌است. شاید سانتوریان نتوانسته، همچون بسیاری دیگر از سینما دوستان مشهدی، عصر طلایی سینمای مشهد را فراموش کند.
بورس ایران، با وجود فاصله عمیق از واقعیت‌های اقتصادی کشور، همچنان درگیر نوسان‌های شدید و…
توقف پخش آنلاین فیلم «پیرپسر» بار دیگر پرسشی قدیمی را زنده کرد: چرا فیلمی که…
با وجود تبادل ۷ میلیون گردشگر و تجارت ۱۲ میلیارد دلاری میان ایران و عراق…
وقتی گوشت قرمز تا یک‌ونیم میلیون تومان می‌رسد، مرغ با نهاده دولتی سه برابر قیمت…
تصویر رسمی ارتش بریتانیا همواره با نظم، انضباط و افتخار گره خورده بود. اما گزارش‌های…