دولت سایه چگونه عمل می‌کند ؟

سمیه متقی در گزارشی به آینده گروه شکست خورده در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری پرداخته و به این نتیجه رسیده است که سعید جلیلی، نماینده جریانی ضدتوسعه (به مفهوم جهانی آن) و بنیادگراست که توانسته پایگاه قدرتمندی در نهادهای مختلف برای خود دست‌وپا کند.
چکیده گزارش:

سعید جلیلی از جمله چهره‌های سیاسی است که نامش با جبهه پایداری و اندیشه‌اش با رهبر معنوی این جریان یعنی محمدتقی مصباح‌‌یزدی گره خورده است.

جلیلی در طول مناظره‌ها بارها درباره دولت در سایه سخن گفت. مطابق آنچه در مناظره‌ها دیدیم، شمار زیادی از طرفداران سعید جلیلی در دولت ابراهیم رئیسی حضور داشتند و پست‌های مهم گرفتند.

دولت سایه در مهم‌ترین مسائل کشور مداخله می‌کرد و حتی آن‌گونه که در مناظره‌ها افشا شد، جلیلی و یارانش موفق شدند روابط ایران با غرب را به هم بزنند و مقابل برجام و… بایستند.

تا پیش از انتخابات اخیر گمان می‌کردیم سعید جلیلی در نهایت پنج میلیون رای دارد اما انتخابات اخیر نشان داد که او موفق شده جریانی قدرتمند را ایجاد کند.

دولت سایه بدون حزب چه اثری دارد

آیا شکست‌های پی‌درپی جلیلی در سه دوره انتخابات ریاست جمهوری باعث حذف او از فضای سیاسی و کنار گذاشتن او در اردوگاه اصول‌گرایی می‌شود؟

یا با توجه به نفوذی که طی همه سال‌های فعالیتش در عرصه سیاسی در نهادهای مختلف داشته است، مسیر را با همین دست فرمان ادامه می‌دهد؟

دولت سایه در جوامع با احزاب قدرتمند شکل می‌گیرد و تا حدودی اصطلاحی سیاسی در نظام‌های پارلمانی است.

در نظام‌های دموکراتیک و پارلمانی اغلب بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت مستقر، خود را دولت سایه می‌نامد.

رحیم ابوالحسنی، استاد علوم سیاسی، گروه جلیلی را دولت سایه تلقی نمی‌کند و بر این نظر است که: «بیشتر مسائل در ایران با تعاریف علمی تفاوت دارد و باید از آنها پرسید چرا زیر بار مسائل علمی نمی‌روند. دولت در سایه بر اساس تعاریف علمی، دولتی است که زمانی که حزبی در دولت حضور ندارد، برنامه تدوین کرده و کادر تربیت کند که اگر نوبت دولت به آنها رسید، بتوانند سیاست‌ها را پیش ببرند.

محمد مهاجری، تحلیلگر سیاسی اصولگرا، گفته است: « دولت سایه به نظر من فی‌النفسه خطری ندارد و کارشکنی حساب نمی‌شود. مهم آن جریان پشت‌سر دولت سایه است که از اطلاعات آنها به منظور تخریب دولت مستقر بهره‌برداری می‌کند. این کار را با آقای روحانی هم کردند و الان هم همان را تکرار می‌کنند.»

جلال میرزایی، از نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس دهم، درباره این تشکیلات می‌گوید: «در کشور ما آنچه تحت عنوان دولت سایه مطرح می‌شود، بیشتر شبیه به گروه فشار است که این گروه فشار اعضا و افراد تشکیل‌دهنده‌اش نامشخص هستند».

بخت‌آزمایی جلیلی در چند دوره انتخابات ریاست جمهوری اگرچه نشان داد او در سطح جامعه طرفداران قابل توجهی دارد، اما عدم پیروزی می‌تواند به مرور به پایان عمر سیاسی او ختم شود و همفکرانش را به دنبال تعیین جایگزینی برای او در رقابت‌ها سوق دهد.

با این حال، چنین به نظر می رسد که پایان عمر سیاسی این چهره بنیادگرا به معنای پایان فعالیت تشکیلات و جریانی که او آن را نمایندگی می‌کند، نخواهد بود.

اقدامات دولت چهاردهم برای خنثی کردن دولت سایه

زمانی که رئیس‌جمهور جدید روی کار می‌آید نیاز به دکترینی دارد که همه سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات در ذیل آن تعریف شود. دکترین‌ها بسته‌های سیاستی مفهومی هستند که اهداف و چشم‌انداز مشخص‌ دارند.

رئیس‌جمهور نیاز به دکترینی دارد که تیم اجرایی، بدنه بوروکراتیک، اهداف و چشم‌اندازها را در پرتو آن هماهنگ سازد.

به‌عنوان مثال دکترین سازندگی در دوره هاشمی، دکترین اصلاحات سیاسی در دوره خاتمی، دکترین عدالت اجتماعی زمان احمدی‌نژاد و دکترین توسعه سیاست خارجی زمان روحانی، دکترین سیاست همجواری و همسایگی رئیسی، همه سازمان‌ها، برنامه‌ها و اقدامات اجرایی را در توسعه زیرساخت، طرح مسکن مهر، برجام، طرح سلامت و… سامان‌دهی کرد.

ایران کنونی نیاز به اتصال به کشورهای همسایه، وصل شدن به مناطق و ارتباط با فضای جهانی دارد. این امر محقق نمی‌شود مگر اینکه ایران زیرساخت‌های ارتباطی بندر، فرودگاه، جاده، خطوط گاز و نفت و اینترنت را فعال کند.

رئیس جمهور منتخب اگر می‌خواهد از پنجره فرصت جوانی جمعیت، تحصیلات بالای نیروی انسانی، استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی و سرمایه‌گذاری خارجی استفاده کند، می‌تواند مزیت ارتباطی ایران را فعال کند.

اگر رئیس‌جمهور و قوه مجریه همه توان خود را در فعال‌سازی ظرفیت ارتباطی ایران قرار دهند، به‌صورت خودکار سایر مشکلات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حل خواهد شد.

چنین نگاهی همه سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی کشور را در پنجره فرصت طراحی و اجرای نظم جدیدی قرار خواهد داد و ایران افق روشنی پیدا خواهد کرد.

پیشران و موتور محرک توسعه ایران در زمان انقلاب چهارم صنعتی فعال‌سازی ظرفیت ارتباطی ایران است که کمتر کشوری از آن بهره‌مند است.

دولت سایه بعد از شکست جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری دوباره مطرح شد. پیش از این دولت احمدی‌نژاد به اسم دولت سایه جلساتی در دفتر ولنجک داشت. اما عمر جلسات با تغییر مدیران در بدنه دولت پایان یافت.