تجارت بدون دلار ممکن است ؟

انتقال پول یکی از نخستین الزامات تولید، تجارت و سرمایه‌گذاری است. این مهم در سال‌های گذشته به سبب نبود مبادلات دلار میان ایران و سایر کشورهای دنیا، به چالشی جدی برای اقتصاد ایران بدل شده‌است.

در این میان پیمان‌‌‏‌های پولی به ارتقای سطح تجارت میان کشورها با ایجاد یک شبکه بانکی جدید و همچنین حذف تدریجی دلار به‌عنوان ارز واسطه‌‌‏‌ای کمک می‌کند.

پیمان پولی ایران و روسیه نیز که مقرر شده از شهریور ماه امسال وارد مرحله عملیاتی شود نیز در راستای فرآیند دلارزدایی میان دو کشور، اجرایی خواهد شد.

سیاستگذاران و دست‌‌‌‌اندرکاران انعقاد این پیمان معتقدند این سازوکار به ارتقای سطح تجارت بدون اتکا به دلار منتهی خواهد شد.

اما کشورهایی با ساختار مشابه تولید و صادرات، امکانات محدودی برای مبادله و گسترش تجارت با یکدیگر دارند.

این محدودیت زمانی‌که پای پیمان‌های پولی خاص همچون دلار‌زدایی درمیان باشد، تشدید می‌شود و موانع زیادی در مسیر تجارت نیز ایجاد می‌کند.

به همین دلیل فعالان عرصه تجارت کشور، انتقادات جدی را به این توافق‌های وارد می‌کنند.

اول آنکه صرف هزینه قابل‌توجه برای دورزدن مسیر اصلی و عدم‌تبعیت از ساختارهایی همچون FATF درنهایت آن‌‌‌‌قدرها هم اثربخش نیست.

دیگر اینکه روسیه نیز با تحریم و مشکلات اقتصادی ناشی از آن مواجه است.

از طرفی دیگر ظرفیت‌های صادراتی ایران و روسیه به‌شدت به هم نزدیک است و نمی‌توان از این کشور به‌عنوان رقیب تجاری قدرتمند ایران‌ استفاده کرد.

بنابراین سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت برای برقراری این تعامل، عملا آنقدرها هم نتیجه‌‌‌‌بخش نخواهد بود.

بدون دلار گردشگری ممکن است ؟

با توجه به تحریم‌ها و مسائل و معضلاتی که از سوی کشورهای دیگر به ما اعمال می‌شود ناچاریم تجارت خارجی خود را با کشورهای محدودی انجام دهیم. عراق، ‌‌‌امارات، چین و روسیه بخشی از این کشورها هستند که در همسایگی ایران قرار دارند.

در ایران خدمات مرتبط با توریسم ارزان است و همین موضوع کشورمان را برای گردشگران جذاب می‌کند. 

به‌رغم اینکه ایران لغو یک طرفه روادید را برای کشورهای زیادی لحاظ کرده، توریست‌های این کشورها مقصد سفرشان را ایران قرار نداده‌اند.

تحریم‌ها باعث شده در ۱۵ سال اخیر به لحاظ سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف تاسیسات و زیرساخت‌های گردشگری شرایط سختی داشته باشیم و همین موضوع برخی را از سفر به کشورمان منصرف می‌کند.

در سال‌های اخیر با فروش ۴ میلیون بشکه‌ای نفت توسط عراق درآمد سرانه بخشی از جمعیت این کشور بالا رفته است.

در عین حال گردشگرانی که به دنبال خدمات فرودگاهی، اقامتگاهی و تفریحی خوب هستند اغلب به کشورهای دیگر سفر می‌کنند و در مقابل گردشگران مذهبی که برایشان اصول اولیه مذهبی مقصد مهم است، ایران را انتخاب می‌کنند.

گردشگری چه اولویت‌های دارد

صنعت توریسم در برنامه‌های مختلف توسعه آمده است اما در عمل حمایتی نمی‌شود.

ما باید بتوانیم سرمایه‌گذاران را مجاب کنیم در مراکز تفریحی، ‌‌‌سرگرمی، ‌‌‌بین راهی و … سرمایه‌هایشان را وارد کنند و این امر نیازمند تضمین بازگشت سرمایه است.

توریست‌های غربی میانگین هزینه‌شان در مقصد به ۲ تا ۳هزار دلار می‌رسد در حالی که گردشگران همسایه به شکل میانگین‌ هزار دلار هزینه می‌کنند.

هر چقدر تعداد بیشتری توریست از کشورهای اروپایی نظیر انگلیس، ‌‌‌اسپانیا‌‌‌، فرانسه، آلمان و… وارد ایران شوند ارزش افزوده بیشتری نصیب کشورمان می‌شود.

تجارت بدون دلار فعلا به روابط بین ایران و روسیه، عراق و… ختم شده‌است. البته عده‌ای به اسم تروریست وارد ایران می‌شوند که نه گردشگر هستند و نه تاجر اما در مبادلات پولی موثر هستند.

توریست‌های کدام کشور به ایران می‌آیند؟

داده‌‌‌های جدید مرکز آمار نشان می‌‌‌دهد از سال ۱۳۹۶ تا زمستان ۱۴۰۲ به جز دو سال بیشترین گردشگران ورودی به ایران را عراقی‌ها تشکیل می‌دهند.

بر اساس این آمارها، از ۶ میلیون گردشگر ورودی ایران در سال ۱۴۰۲، ‌‌‌ ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر عراقی‌‌‌، یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر افغان و ۸۰۰ هزار نفر از ترکیه هستند.

این آمارها همچنین نشان می‌‌‌‌‌‌دهد تنها در سال‌‌‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که کشورمان درگیر همه‌گیری کرونا بود، ‌‌‌افغان‌‌‌ها بالاترین عدد گردشگران ورودی را به دست آوردند.

چرا عراقی‌‌‌ها رتبه اول گردشگران ورودی به ایران را در اختیار دارند؟ آنها با چه انگیزه‌هایی سفر می‌کنند و آیا می‌توان بر این اساس،‌ برنامه‌ای برای سایر کشورها هم داشت؟

به گفته معاون سابق وزارت گردشگری‌‌‌، میراث فرهنگی و صنایع دستی ما تلفیقی از گردشگران زیارتی، تفریحی و سلامت عراقی را داریم. ممکن است گردشگرانی با اهداف تجاری هم به کشورمان سفر کنند اما سه گزینه اول برجسته‌ ترند.

به لحاظ هزینه‌کرد معمولا گردشگران عراقی نسبت به برخی کشورهای اروپایی و… مبلغ کمتری را در کشورمان خرج می‌کنند.

اغلب افغان‌ها با ویزای کار به ایران سفر می‌کنند که در سال‌های قبل جزو گردشگران حساب نمی‌شدند. با این حال نهاد متولی گردشگری کشور از سال ۱۴۰۱ افغان‌ها را جزو توریست‌های ورودی حساب می‌کند.