تراز تجاری منفی و تأثیر آن بر بازار ارز

مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در خصوص التهابات اخیر بازار ارز گفت: این التهابات بیشتر ناشی از رویدادهای منطقه، افزایش دامنه درگیری‌ها و انتخابات آمریکا است، به همین دلیل برخی ادعاهای عجیب در توجیه افزایش نرخ ارز را به‌هیچ‌وجه نمی‌توان پذیرفت.

آیا دولت در حال نوسان‌گیری از دلار است؟

افقه در پاسخ به ادعای مطرح شده پیرامون نوسان‌گیری دولت از افزایش نرخ ارز اعلام داشت: تاکنون هیچ نشانه‌ای از اینکه دولت بخواهد برای تأمین کسری بودجه خود اقدام به افزایش نرخ ارز کرده باشد، یافت نشده است. از طرفی به‌هرحال نرخ دلار در بودجه مشخص بوده و بعید به نظر می‌رسد که دولت به طور عامدانه در شکل‌گیری این التهابات نقش داشته باشد.

این اقتصاددان در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به منفی بودن تراز تجاری و تأثیر آن بر بازار ارز اظهار داشت: ازآنجایی‌که دولت تقریباً به طور کامل، انحصار بازار ارز را در اختیار دارد، هرچه دستش برای عرضه ارز بازتر باشد، طبیعتاً می‌تواند تأثیرگذارتر باشد.

وی افزود: تراز اگر منفی باشد به این معنی است که دولت به‌اندازه کافی ارز ندارد و اگر هم داشته باشد، منابع خود را برای تأمین کالاهای اساسی و یا سپری‌کردن شرایط سخت حفظ می‌کند.

چرا اختلاف تورم ایران و آمریکا، مبنای مناسبی برای تعیین نرخ ارز نیست؟

وی تحلیل عده‌ای که معتقدند نرخ دلار باید به‌اندازه اختلاف تورم ایران و آمریکا، افزایش پیدا کند را غیرمنطقی دانست و گفت: نرخ دلار مانند دیگر کالاها بر اساس متغیرهای علم اقتصاد تعیین می‌شود، در واقع بازار ارز، بازاری انحصاری و تابع نظریه‌های انحصار یا مونوپولی است.

این اقتصاددان ادامه داد: جالب است همین افراد می‌گویند بازار نباید دستوری باشد؛ اما با این نظر خود می‌خواهند بازار ارز را دستوری کنند و این موضوع بهانه‌ای می‌شود برای افزایش مکرر نرخ ارز، همچنین وقتی دولت به‌اندازه کافی ارز داشته باشد می‌تواند نرخ ارز را مانند یک انحصارگر، تعیین کند.

افقه در ادامه افزود: به طور مثال اگر میزان عرضه دلار مانند هر کالای انحصاری دیگر، زیاد باشد می‌توان قیمت را کنترل کرد و در صورت کمبود آن، نرخ ارز افزایش خواهد یافت، آنچه مشخص است وقتی دولت می‌تواند نرخ ارز را کنترل کند از این رویه امتناع نخواهد کرد، به‌خصوص در کشور ما تجربه نشان داده که نرخ ارز در زندگی و معیشت مردم بسیار تأثیرگذار است.

به گفته این کارشناس اقتصادی ،۸۰ درصد کالاهای وارداتی در کشور ما واسطه‌ای یا سرمایه‌ای هستند، این به این معناست که قیمت ارز هم در کالاهای تولید داخل و هم در کلاهای مصرفی وارداتی تأثیرگذار است. بنابراین دولت برای کنترل قیمت کالاها ناچار است که نرخ ارز را تثبیت کند.

وی ادامه داد: اصلی‌ترین موضوع در اقتصاد، تولید است. وقتی تولید در کشور رونق داشته باشد تقریباً بقیه متغیرها نیز به سمت تعادل حرکت خواهند کرد. متأسفانه مشکل اصلی ما در کشور این است که تولید حمایت نمی‌شود و در اولویت تصمیم‌سازان قرار ندارد.

افقه تصریح کرد: در حال حاضر بدون در نظر گرفتن تحریم‌ها، بخش عمده‌ای از بنگاه‌های کوچک و متوسط ما فقط از ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت خود استفاده می‌کنند و این موضوع هیچ ارتباطی به تحریم‌ها ندارد و مربوط به سازوکارهای داخلی، مشکلات اداری، قوانین مکرر، مدیریت ناکارآمد و غیره است. در واقع اگر این مشکلات مرتفع نشود، بقیه متغیرها نیز قابل‌حل نیست.

پیش‌بینی نرخ ارز تا پایان سال

این اقتصاددان در پایان پیرامون پیش‌بینی نرخ ارز اعلام داشت: اگر جنگ بین فلسطین و رژیم صهیونیستی نیز اتمام پیدا کند، بعید می‌دانم که نرخ دلار کمتر از ۵۱ هزار تومان شود./مهر