به گزارش سرمایه فردا، در طول تاریخ، انسان‌ها همواره درگیر باورها و اعتقادات خود در مورد نقش تقدیر و امور غیبی در سرنوشت خود بوده‌اند. از قیام جهیمان بن محمد بن سیف العتیبی در مکه تا نبرد ام‌درمان در سودان، نمونه‌های بی‌شماری از طغیان‌ها و شورش‌های تقدیرگرایان در سراسر جهان به وقوع پیوسته است. این وقایع تاریخی نه تنها نشان‌دهنده قدرت باورهای مذهبی و دینی هستند، بلکه بازتاب‌دهنده نقش شانس و رخدادهای ناگهانی در مسیر تکامل جوامع و ملت‌ها نیز می‌باشند. اما در طول ۵۰۰ سال اخیر، ملت‌هایی که پذیرفتند انسان‌ها هستند که تاریخ را می‌سازند، بی‌آنکه به کلی دست از غیب بردارند، جهان نو را تشکیل داده‌اند.
افراد مسن حتما قیام جهیمان بن محمد بن سیف العتیبی در ۲۰ نوامبر ۱۹۷۹ (۲۹ آبان ۱۳۵۸) و تصرف بیت الله الحرام را به خاطر دارند. او بر پایه احادیث معتقد بود که شوهر خواهرش محمد عبدالله القحطانی همان مهدی منتظر است که ظهور کرده تا اسلام را نجات دهد. جهیمان با ارتشی ۵۰۰-۶۰۰ نفره، در آخرین روز حج تمتع ۱۹۷۹، کعبه را در اختیار گرفت. ده‌ها تن به گروگان گرفته شدند. پس از شکست‌های متعدد کماندوهای پاکستانی و سعودی از این گروه، سه کماندوی فرانسوی که یک ساعت قبل مسلمان شده بودند، کار این شورش را تمام کردند. اعضای این گروه چنان بر سر مهدویت قحطانی و ظهورش باورمند بودند که در برابر نارنجک‌های پرتاب شده هیچ واکنشی نشان نمی‌دادند؛ زیرا معتقد بودند با اعجاز عبدالله قحطانی (مهدی موعود) رویین‌تن شده‌اند. پس از دو هفته با کشته و اسیر شدن مهدویون قحطانی‌مسلک، غائله پایان یافت.
در ۲ سپتامبر ۱۸۹۸ (۱۱ شهریور ۱۲۷۷)، بین نیروهای اشغالگر بریتانیا به فرماندهی ژنرال کیچنر و نیروهای دولت ضد استعماری مهدی سودانی در نزدیکی شهر ام‌درمان سودان نبردی رخ داد. این نبرد یکی از نبردهای نهضت محمد احمد المهدی علیه نیروهای بریتانیا، عثمانی و مصر بود. محمد سودانی خود را مهدی موعود خوانده و تقریبا همه سودانی‌ها را به قیام کشانده بود. در نبرد ام‌درمان، لشگر مهدویون به شمشیر و نیزه و تبر و چماق مجهز بودند و ارتش ژنرال کیچنر به مدرنترین تسلیحات آتشین تجهیز شده بود. ارتش کیچنر سودانی‌های پیرو و باورمند به مهدی را در مدتی کوتاه نابود کرد. مجموع کشته‌های سودانی‌ها به بیش از ۱۱ هزار تن رسید، ولی تلفات بریتانیایی‌ها کمتر از انگشتان یک دست بود.
می‌توان سریالی ۱۰۰۰ بخشی از طغیان‌ها، شورش‌ها و مبارزات تقدیرگرایان در سراسر جهان ساخت. قیام‌هایی که با باور داشتن دخالت امور غیبی، متافیزیکی و از پیش طراحی شده در سرنوشت مردمان تکوین یافته‌اند. حتی امروز هم نمی‌توان به کلی منکر نقش شانس، رخدادهای ناگهانی و حوادث کمتر پیش‌بینی‌پذیر در جنگ‌ها و حتی سرنوشت ملت‌ها شد. طی ۵۰۰ سال اخیر، ملت‌هایی که پذیرفتند این انسان‌ها هستند که تاریخ را می‌سازند، جهان نو را تشکیل داده‌اند. این ملت‌ها که شمارشان سال به سال رو به افزایش است، یک شعار را نصب العین خود قرار داده‌اند: امور غیبی و ماورایی را به معبد و عابد و خودیت خود بسپار و امور دنیا را به تدبیر.
جهان باقیمانده تقدیرگرا که روزگاری فراگیر و همه‌گیر بود و امروز واجد جغرافیایی بسیار کوچک شده است، همچنان در بند آن است که سرنوشت آدمی و آدمیان و ملت‌ها در ید اختیار غیب و ناجیان ماورایی است؛ و بدون خواست و اراده پرده‌نشینان ناپیدا، آب از آب تکان نمی‌خورد. این سال‌ها ملت‌ها در لبه‌های یک قضاوت تاریخی قرار دارند: آیا تقدیرگرایی با تسلیم در برابر انسان‌گرایی و دنیاگرایی، دست از تکاپو برخواهد داشت؟ یا همچنان هیمنه خود را حفظ خواهد کرد؟
در نگاهی کلی به تاریخ، می‌توان مشاهده کرد که ملت‌ها در طول زمان به تدریج از تقدیرگرایی فاصله گرفته و به انسان‌گرایی و دنیاگرایی روی آورده‌اند. این تغییر نگرش باعث شده است که جوامع به سمت پیشرفت و توسعه حرکت کنند. با این حال، نقش امور غیبی و متافیزیکی هنوز هم در برخی جوامع اهمیت دارد و نمی‌توان به طور کامل آن را نادیده گرفت. امروز ملت‌ها در لبه‌های یک قضاوت تاریخی قرار دارند: آیا تقدیرگرایی با تسلیم در برابر انسان‌گرایی و دنیاگرایی، دست از تکاپو برخواهد داشت یا همچنان هیمنه خود را حفظ خواهد کرد؟ پاسخ به این سؤال ممکن است مسیر آینده بشریت را تعیین کند.
نویسنده: یدالله کریمی پور
نفت دیگر پشتوانه‌ای مطمئن برای اقتصاد ایران نیست، بخش معدن با تکیه بر ذخایر زیرزمینی،…
در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، مناطق آزاد کشور با رشد چشمگیر در تولید، سرمایه‌گذاری و…
کیفیت و ماندگاری، مهم‌ترین معیار هنگام انتخاب رادیاتور برای منزل هستند. رادیاتور سپاهان با استفاده…
با وجود هشدارها، ممنوعیت‌ها و برخوردهای رسمی، هالووین امسال در ایران نه‌تنها برگزار شد، بلکه…
علی علیپور با ۵ گل زده در فصل جاری، بهترین گلزن پرسپولیس است. او حالا…
شایعه توقف کنسرت‌ها در برج میلاد اگرچه تکذیب شد، اما پرده از واقعیتی تلخ برداشت:…