کمدی محاکمه سرمایه‌داری

یورگوس لانتیموس در کارنامه خود همواره با خلق جهان‌های خاص و فانتزی‌های فرمی شناخته شده است. از «دندان نیش» تا «سوگلی» و «موجودات بیچاره»، او با طنزهای سیاه و زیبایی‌شناسی منحصربه‌فرد، جهان‌هایی عجیب و پرزرق‌وبرق ساخته است. اما در «بوگونیا» مسیر متفاوتی را انتخاب می‌کند. این بار خبری از قصرهای مرمرین یا جزیره‌های گوتیک نیست؛ دوربین او به زیرزمینی تاریک و خفه‌کننده می‌رود، جایی که حقیقت تلخ سلطه سرمایه‌داری در سکوت و انزوا دفن شده است. این تغییر مسیر، نه عقب‌گرد، بلکه جهشی به سوی رئالیسم تلخ است؛ تلاشی برای نشان دادن زخم‌های واقعی عصر ما.

فیلم روایت ربوده شدن «میشل فولر» مدیرعامل شرکت دارویی «آگزولیت» توسط دو مرد محلی به نام‌های تدی و دنی است. آن‌ها تحت تأثیر نظریه‌های توطئه باور دارند که فولر عضوی از نژاد بیگانه‌ای است که با داروها قصد کنترل انسان‌ها را دارد. این روایت در ظاهر طنزآمیز و پارانوئید است، اما لانتیموس آن را به بستری برای نقد ساختارهای قدرت و سرمایه تبدیل می‌کند. زیرزمینی که فولر در آن زندانی می‌شود، استعاره‌ای از سیاه‌چاله‌های اجتماعی است؛ فضایی که میلیون‌ها انسان در آن گرفتار سیاست‌های شرکتی و منطق سود بی‌پایان هستند.

انتخاب زیرزمین به‌عنوان فضای اصلی فیلم، کارکردی استعاری دارد. این مکان تاریک و محدود، نماد جهان محصور انسان مدرن است؛ جهانی که در ظاهر آزاد و رهاست اما در واقع زیر سلطه جبرهای ساختاری قرار دارد. لانتیموس با حذف جلوه‌های بصری پرزرق‌وبرق و کاهش شوخ‌طبعی، مخاطب را در معرض اضطراب و آزار روانی قرار می‌دهد. او می‌خواهد خشونت پنهان سرمایه‌داری را به‌عنوان واقعیتی گریزناپذیر تجربه کنیم.

شخصیت‌ها: دو قطب متضاد

فیلم با معرفی دو قطب متضاد، تنش‌های امروز جامعه را ترسیم می‌کند:

• میشل فولر با بازی اما استون، تجسد قدرت عاری از اخلاق است. او نماد سرمایه افسارگسیخته است که سلامت و طبیعت را قربانی سود می‌کند. شخصیت او نه یک انسان، بلکه کارگزار منطق سود است؛ بیگانه‌ای که از مفهوم انسانیت فاصله گرفته است.
• تدی با بازی جسی پلمونز، نماینده طبقه حاشیه‌ای و زخم‌خورده است. او نظریه توطئه را به‌عنوان واکنشی به رنج‌های واقعی زندگی‌اش برمی‌سازد. مرگ مادرش به دلیل داروهای ناسالم و نابودی محیط زیست محلی، انگیزه‌های او را از جنون فردی فراتر می‌برد و به درد اجتماعی پیوند می‌زند.

یکی از عناصر کلیدی فیلم، نقش زنبورهاست. نابودی زنبورها توسط شرکت فولر، استعاره‌ای از نابودی نظم طبیعی و بقاست. زنبورها نماد کار جمعی و حیات‌اند و کشتار آن‌ها به معنای قتل عام زنجیره زندگی است. این بخش فیلم نقد اجتماعی را به نقدی زیست‌محیطی گسترش می‌دهد و نشان می‌دهد که منطق سرمایه نه‌تنها طبقات اجتماعی، بلکه بستر حیات را نیز نابود می‌کند.

پایان‌بندی و تأیید توطئه

جنجالی‌ترین بخش فیلم پایان‌بندی آن است. برخلاف انتظار، لانتیموس نشان می‌دهد که فولر واقعاً یک بیگانه است. این انتخاب، تأیید باور تدی و نقدی بر سازوکار قدرت است. نظام سلطه هر نقد ریشه‌ای را به «توهم توطئه» تقلیل می‌دهد تا آن را بی‌اثر کند. اما لانتیموس با تأیید این توطئه، پیام می‌دهد که هیولای واقعی همان منطق قدرت و سود است.

«بوگونیا» اثری است درباره ناامیدی از نهادهای مدرن. اگر در آثار پیشین لانتیموس هنوز امیدی به رهایی فرد وجود داشت، اینجا امید از بین رفته است. اما همین ناامیدی، نخستین قدم برای مقاومت است. فیلم یادآور اندیشه‌های اگزیستانسیالیستی است؛ جایی که انسان درمی‌یابد نهادهایی که برای حفظ سلامت ساخته شده‌اند، اکنون ابزار مرگ و سود شده‌اند.

شرکت دارویی «آگزولیت» نماد کالایی‌سازی رنج انسان‌هاست. این صنعت به‌جای درمان، بیماری‌ها را ابدی می‌کند تا سود بی‌پایان تولید کند. این نقد شجاعانه بر قدرت شرکت‌های دارویی، نشان می‌دهد چگونه بزرگ‌ترین ابزارهای سلامت به تهدیدی برای حیات تبدیل شده‌اند.

فیلم در نهایت به نقد عصر پساحقیقت می‌پردازد؛ عصری که در آن قدرت با ابزارهای ایدئولوژیک، واقعیت را تحریف می‌کند و هر اعتراض رادیکال را به جنون تقلیل می‌دهد. «بوگونیا» با تأیید باور تدی، به سلاحی سینمایی تبدیل می‌شود که مخاطب را از خواب آگاهی تحمیلی بیدار می‌کند.

«بوگونیا» نه برای سرگرمی، بلکه برای هشدار ساخته شده است. این فیلم نشان می‌دهد که بیگانگان واقعی همان ساختارهای قدرت و سود هستند که زندگی و طبیعت را نابود می‌کنند. پیام آن روشن است: برای مبارزه با این هیولا باید بر حقیقت خود پافشاری کرد و اجازه نداد که دستگاه قدرت، آگاهی را تحریف کند.

بوگونیا؛ سینمای مقاومت در برابر منطق سلطه

آنچه در «بوگونیا» بیش از هر چیز برجسته می‌شود، تبدیل سینما به میدان مقاومت است. لانتیموس با کنار گذاشتن بازی‌های فرمی و شوخ‌طبعی‌های آشنای خود، به سراغ زبان صریح و بی‌پرده می‌رود. او می‌خواهد مخاطب نه در مقام تماشاگر منفعل، بلکه در جایگاه شاهدی آگاه قرار گیرد؛ شاهدی که باید با حقیقت تلخ جهان معاصر روبه‌رو شود. این تغییر رویکرد، فیلم را از یک اثر صرفاً هنری به یک بیانیه اجتماعی-سیاسی ارتقا می‌دهد.

زیرزمینی که میشل فولر در آن زندانی می‌شود، تنها یک مکان فیزیکی نیست؛ بلکه بازنمایی جامعه‌ای است که در ظاهر آزاد اما در واقع تحت کنترل کامل منطق سرمایه قرار دارد. این فضا، جایی است که نور حقیقت به آن راه نمی‌یابد و تنها پژواک ترس و پارانویا شنیده می‌شود. لانتیموس با این انتخاب، نشان می‌دهد که آزادی‌های ظاهری انسان مدرن، در واقع پوششی برای جبرهای ساختاری و سلطه پنهان است.