کاهش تدریجی نرخ بهره؛ راهکاری برای رونق اقتصادی یا چالشی جدید؟

به گزارش سرمایه فردا،بحث تغییرات نرخ سود بانکی همواره یکی از مسائل کلیدی در اقتصاد بوده است. بسیاری تصور می‌کنند که کاهش یا افزایش نرخ سود بانکی صرفاً به نفع یا ضرر بانک‌هاست، اما در واقعیت، این تغییرات تأثیرات گسترده‌تری بر سلامت نظام بانکی و کلیت اقتصاد دارند. عملکرد صحیح و مدیریت حرفه‌ای بانک‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در نحوه بهره‌برداری از نرخ سود بانکی دارد، و این تأثیرات می‌تواند فراتر از عملکرد مالی خود بانک‌ها باشد.

آیا کاهش نرخ سود بانکی، بانک‌ها را زیان‌ده می‌کند؟

یک تصور رایج این است که کاهش نرخ سود بانکی باعث تضعیف عملکرد بانک‌ها و کاهش درآمد آن‌ها می‌شود. اگر این فرض صحیح بود، بانک‌های کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند سوئیس یا ژاپن که نرخ بهره بسیار پایینی دارند، باید دچار بحران مالی می‌شدند. اما واقعیت این است که سیستم بانکی در این کشورها از طریق مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها و تنوع‌بخشی به منابع درآمدی، نه‌تنها دچار زیان نشده بلکه عملکرد پایداری را حفظ کرده است.

مزایای کاهش نرخ سود بانکی

کاهش نرخ سود بانکی، اگر با سیاست‌های صحیح و مدیریت مؤثر همراه باشد، می‌تواند اثرات مثبتی بر اقتصاد و بانک‌ها داشته باشد:

1. کاهش هزینه وام‌ها و تحریک سرمایه‌گذاری: پایین آمدن نرخ سود بانکی، هزینه دریافت تسهیلات را کاهش می‌دهد و این امر موجب افزایش توانایی شرکت‌ها و افراد برای دریافت وام می‌شود. رشد سرمایه‌گذاری منجر به رونق اقتصادی و افزایش فعالیت‌های تولیدی خواهد شد، که در نهایت درآمد عملیاتی بانک‌ها را تقویت می‌کند.
2. افزایش درآمد بانک‌ها از خدمات جانبی: کاهش نرخ سود بانکی موجب افزایش تسهیلات‌دهی بانک‌ها می‌شود، که فرصت‌های جدیدی برای درآمدزایی از طریق خدمات جانبی مانند کارمزدها و مدیریت سرمایه فراهم می‌کند.
3. مدیریت مؤثر دارایی‌های راکد: بسیاری از بانک‌ها دارای دارایی‌های غیرمولد هستند. کاهش نرخ سود بانکی می‌تواند انگیزه‌ای برای بانک‌ها ایجاد کند تا این دارایی‌ها را در مسیر سرمایه‌گذاری‌های سودآور و تأمین مالی پروژه‌های تولیدی هدایت کنند، که منجر به افزایش بهره‌وری سیستم بانکی خواهد شد.

کاهش نرخ سود بانکی؛ فرصت یا تهدید؟

کاهش نرخ سود بانکی به‌تنهایی یک تیغ دو لبه است. اگر سیستم بانکی از مدیریت حرفه‌ای، سلامت مالی و برنامه‌ریزی صحیح برخوردار باشد، این تغییرات می‌تواند فرصتی طلایی برای رشد اقتصادی و پویایی بخش تولیدی محسوب شود. اما در مقابل، اگر سیستم بانکی فاقد زیرساخت‌های قوی باشد، کاهش نرخ سود نه‌تنها کمکی نخواهد کرد، بلکه مشکلات موجود را تشدید می‌کند.

برای موفقیت در بهره‌برداری از تغییرات نرخ سود بانکی، بانک‌ها باید روی سه محور تمرکز کنند:

• تقویت سلامت مالی و کاهش ریسک‌های اعتباری
• بهبود مدیریت دارایی‌ها و هدایت منابع به سمت فعالیت‌های مولد
• توسعه خدمات بانکی نوین برای افزایش درآمدهای غیرمشمول نرخ بهره

آخرین مواضع بانک مرکزی درباره نرخ سود بانکی

محمد شیریجیان، معاون سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی، اعلام کرده که در حال حاضر تغییر در نرخ سود بانکی در دستور کار نیست. بر اساس تصمیمات شورای پول و اعتبار، نرخ بهره تسهیلات ۲۳ درصد و سود سپرده‌ها ۲۲.۵ درصد تعیین شده است، در حالی که نرخ سود برای گواهی‌های سپرده خاص معمولاً ۲۵ درصد خواهد بود، مگر اینکه بازدهی پروژه کمتر از این مقدار باشد.

در ادامه سیاست‌های پولی دولت، کاهش تدریجی نرخ بهره در دستور کار قرار گرفته است. این تصمیم که در جلسه مشترک وزارت اقتصاد و بانک مرکزی با هماهنگی رئیس‌جمهور اتخاذ شده، نشان‌دهنده تغییر رویکرد سیاست‌گذاران در مدیریت نقدینگی و هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی است.

سازوکارهای پیشنهادی برای کاهش نرخ بهره

بر اساس اطلاعات منتشر شده، این سیاست قرار است از دو مسیر اجرایی شود:

1. بازارسازی فعال بانک مرکزی و بانک‌ها در بازار اوراق: بانک مرکزی و بانک‌ها اقدام به خرید اوراق با نرخ‌های بالای ۳۰٪ خواهند کرد تا از طریق مدیریت نرخ سود در بازار بدهی، زمینه کاهش تدریجی نرخ بهره فراهم شود.
2. تزریق نقدینگی هدفمند به بانک‌های سالم: بانک مرکزی از طریق عملیات ریپو و ارائه تسهیلات هدفمند، نقدینگی را به بانک‌هایی که از سلامت مالی برخوردارند، تزریق خواهد کرد. این نقدینگی قرار است تحت نظارت دقیق بانک مرکزی، صرف تأمین مالی طرح‌های مولد اقتصادی شود.

هدف‌گذاری نرخ بهره و پیامدهای اقتصادی

بر اساس پیشنهاد مطرح شده، سقف نرخ بهره قرار است تا سطح ۲۶٪ کاهش یابد. این تغییر می‌تواند تأثیرات متعددی بر اقتصاد داشته باشد:

• کاهش هزینه تأمین مالی برای کسب‌وکارها: کاهش نرخ بهره موجب کاهش هزینه دریافت تسهیلات شده و سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی را تقویت می‌کند.
• افزایش نقدینگی در بازارهای مولد: با هدایت نقدینگی به سمت بانک‌های سالم و پروژه‌های اقتصادی، امکان رشد فعالیت‌های تولیدی و کاهش وابستگی به بازارهای غیرمولد فراهم می‌شود.
• کنترل تورم از طریق مدیریت نقدینگی: اجرای این سیاست با نظارت دقیق می‌تواند از افزایش بی‌رویه نقدینگی و فشار تورمی جلوگیری کند.

چالش‌های احتمالی

با وجود مزایای این سیاست، اجرای موفق آن نیازمند مدیریت دقیق و هماهنگی میان نهادهای اقتصادی است. برخی چالش‌های احتمالی عبارت‌اند از:

• واکنش بازارهای مالی به کاهش نرخ بهره: کاهش نرخ سود ممکن است موجب تغییر رفتار سرمایه‌گذاران و جابه‌جایی نقدینگی به سمت بازارهای موازی شود.
• لزوم نظارت دقیق بر تخصیص منابع: برای جلوگیری از انحراف نقدینگی به فعالیت‌های غیرمولد، بانک مرکزی باید نظارت مؤثری بر نحوه تخصیص منابع داشته باشد.
• تأثیر بر نرخ ارز و تورم: کاهش نرخ بهره می‌تواند بر نرخ ارز و سطح عمومی قیمت‌ها تأثیر بگذارد که نیازمند سیاست‌های مکمل برای حفظ ثبات اقتصادی است.

جمع‌بندی و پیامدها

سیاست کاهش تدریجی نرخ بهره، اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی، افزایش سرمایه‌گذاری و کاهش هزینه‌های تأمین مالی باشد. با این حال، موفقیت این سیاست وابسته به نظارت دقیق، هماهنگی میان نهادهای اقتصادی و مدیریت صحیح نقدینگی است. در صورت اجرای مؤثر، این تغییر می‌تواند نقش مهمی در بهبود شرایط اقتصادی کشور ایفا کند.

تصمیم بانک مرکزی برای حفظ نرخ‌های فعلی نشان‌دهنده تلاش برای جلوگیری از نوسانات شدید در بازار پولی و اقتصادی کشور است. تأکید بر بازدهی واقعی پروژه‌ها در تعیین نرخ سود گواهی سپرده نشان‌دهنده این است که سیاست‌های پولی بر کارآمدی و عملیاتی بودن طرح‌های سرمایه‌گذاری متمرکز شده‌اند، نه صرفاً ارائه یک نرخ ثابت.

در نهایت، میزان موفقیت نظام بانکی در بهره‌گیری از تغییرات نرخ سود، وابسته به نحوه مدیریت دارایی‌ها، سلامت مالی و میزان هماهنگی سیاست‌های پولی و اعتباری خواهد بود. بانک‌ها و سیاست‌گذاران اقتصادی باید از فرصت‌های موجود برای بهبود عملکرد نظام مالی کشور استفاده کرده و با ارائه راهکارهای دقیق، مسیر رشد اقتصادی پایدار را هموار کنند.