به گزارش سرمایه فردا، صنعت برق در ایران با چالش‌های زیادی مواجه است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ناترازی بین تولید و مصرف برق است. به‌منظور حل این مشکل و تأمین نیازهای روزافزون جامعه، اقدامات گسترده‌ای در حال انجام است. در این راستا، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی برای افزایش ظرفیت تولید برق و رفع مشکلات موجود انجام می‌شود. مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر، در گفتگو با خبرگزاری ایمنا به مسائل مختلفی از جمله نیاز به افزایش ظرفیت تولید برق، سرمایه‌گذاری‌های موردنیاز، و مشکلات ارزی پرداخته است.
مصطفی رجبی مشهدی مدیرعامل توانیر گفت: “بسیاری از کارشناسان صنعت برق معتقدند که برای از بین بردن ناترازی موجود، باید سالانه حداقل ۱۰ هزار مگاوات به ظرفیت تولید نیروگاه‌ها افزوده شود.” این افزایش ظرفیت تولید برق برای جبران کمبود و پاسخگویی به نیازهای فزاینده جامعه ضروری است. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین و بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند به کاهش ناترازی کمک کند.
وی افزود: “بحث سرمایه‌گذاری ۱۲ میلیون یورویی در راستای همین قضیه است، یعنی ما باید هر سال برای تامین منابع جهت سرمایه‌گذاری خصوصی اقدام کنیم. ما با ناترازی تولید و مصرف ۲۰ هزار مگاوات روبرو هستیم و اگر بتوانیم سالانه حدود ۴ تا ۵ هزار مگاوات نیروگاه احداث کنیم، این مشکل را کاهش خواهیم داد. این نیروگاه‌ها باید عمدتاً از نوع سیکل ترکیبی و تجدیدپذیر باشند.” این اقدامات باعث توسعه زیرساخت‌های برق و بهبود پایداری شبکه خواهد شد.
وی همچنین گفت: “برای اینکه این مشکلات به حداقل برسد، نیاز به سرمایه‌گذاری سالانه حداقل ۵ میلیارد دلار در صنعت برق داریم.” سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش تلفات شبکه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند به جذب تکنولوژی‌های نوین و ارتقای کیفیت خدمات برق کمک کنند.
رجبی مشهدی افزود: “ارزهایی که از صادرات برق به دست می‌آید، با همکاری حداکثری با بانک مرکزی در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد. نرخ ارز براساس توافق‌هایی که با بانک مرکزی در این خصوص داریم انجام می‌شود. به عبارت دیگر، بانک مرکزی از طریق سازوکارهای تعبیه شده، امکان تسویه ارز را فراهم کرده است.” این همکاری‌ها به بهبود دسترسی به منابع ارزی و تسهیل سرمایه‌گذاری‌های خصوصی کمک خواهد کرد.
وی درباره برق سبز اضافه کرد: “بسیاری از نیروگاه‌هایی که در برق تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده‌اند در تعیین قیمت برق تابلوی سبز نقش دارند. این نیروگاه‌های تجدیدپذیر برق را به طور مستقیم به صنایعی که برق سبز را خریداری کرده، عرضه می‌کنند و ریالی از آن را توانیر دریافت نمی‌کنند.” این مدل از تعامل، به افزایش شفافیت و کارآیی در بازار برق سبز کمک کرده و مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی به دنبال دارد. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت نیازهای حیاتی برای افزایش ظرفیت تولید برق، سرمایه‌گذاری‌های ضروری و رفع چالش‌های ارزی است.
همکاری ایران و روسیه در زمینه هوشمندسازی شبکه برق
در ۲۴ مهر ۱۴۰۴: سفر اخیر مدیرعامل توانیر به روسیه و مذاکرات با شرکت روسِتی، در راستای توسعه همکاری در زیرساخت‌های هوشمند برق اهمیت بالای در رفع ناترازی برق دارد. طبق مذاکرات همکاری ها بر انتقال فناوری، مدیریت هوشمند شبکه و بهینه‌سازی مصرف متمرکز است که می‌تواند گامی مؤثر در جهت کاهش خاموشی‌ها، افزایش بهره‌وری و ارتقای امنیت انرژی کشور باشد.
مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، اعلام کرد: در نشست انرژی روسیه با حضور وزرای انرژی کشورهایی چون عربستان سعودی، ترکیه، مجارستان، ونزوئلا و بلاروس برگزار شد، سیاست‌های کلان انرژی تا افق ۲۰۳۰ و لزوم سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه انرژی مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت.
رجبی‌مشهدی تأکید کرد که امنیت انرژی چه در بخش عرضه و چه در بخش تقاضا در کنار تنوع‌بخشی به منابع تأمین و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله موضوعات محوری این مجمع بود که مورد توجه ویژه شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
او همچنین به یکی از نشست‌های تخصصی با محوریت «هوش مصنوعی و انرژی» اشاره کرد و گفت: در این نشست، این پرسش مطرح شد که آیا گسترش هوش مصنوعی منجر به افزایش مصرف انرژی خواهد شد یا می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای بهینه‌سازی مصرف انرژی ایفای نقش کند. رشد فزاینده تقاضا برای برق در حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل الکتریکی و فناوری‌های دیجیتال، مباحث را برای آینده مدیریت انرژی حیاتی کرده است.
در ادامه این سفر، بازدید از مرکز فناوری‌های روسیه نیز در دستور کار قرار گرفت. رجبی‌مشهدی این مرکز را بستری مهم برای حمایت از شرکت‌های نوآور و استارت‌آپ‌ها توصیف کرد و گفت: در حوزه نرم‌افزارها و سامانه‌های اتوماسیون پست‌های برق، زمینه‌هایی برای همکاری میان شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و روسی شناسایی شد. همچنین جلسه‌ای با مرکز همکاری‌های علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران در روسیه برگزار شد تا مسیرهای توسعه همکاری‌های فناورانه بررسی شود.
در بخش دیگری از این سفر، مدیرعامل توانیر با مدیران شرکت روسِتی، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های برق روسیه، دیدار و گفت‌وگو کرد و دو طرف بر توسعه همکاری‌های مشترک در حوزه شبکه‌های انتقال و مدیریت هوشمند برق تأکید کردند و مقرر شد نشست‌های فنی برای تدوین برنامه‌های عملیاتی ادامه یابد.
یکی از موضوعات کلیدی این مذاکرات، طرح انتقال برق از روسیه به ایران از مسیر کشورهای آذربایجان، ارمنستان و گرجستان بود. رجبی‌مشهدی اعلام کرد: تیم‌های فنی دو کشور به‌زودی وارد بررسی‌های تخصصی برای ارزیابی ابعاد فنی و اجرایی این پروژه خواهند شد پروژه‌ای که می‌تواند نقشی راهبردی در تقویت امنیت انرژی منطقه ایفا کند.
همکاری ایران و روسیه در زمینه هوشمندسازی شبکه برق، به‌ویژه در حوزه انتقال و مدیریت مصرف، می‌تواند نقش کلیدی در کاهش ناترازی برق ایفا کند که در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های ساختاری صنعت برق ایران تبدیل شده است. با توجه به رشد فزاینده مصرف برق در بخش‌های خانگی، صنعتی و حمل‌ونقل، و محدودیت‌های تولید در فصل‌های اوج مصرف، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و الگوریتم‌های هوشمند می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف و افزایش بهره‌وری شبکه کمک شایانی کند.
همچنین در دیدار اخیر یکی از محورهای اصلی مذاکره، توسعه زیرساخت‌های هوشمند در شبکه انتقال برق بود. این زیرساخت‌ها شامل سامانه‌های پایش لحظه‌ای بار، مدیریت خودکار مصرف، و پیش‌بینی تقاضا بر اساس داده‌های کلان و هوش مصنوعی است ابزارهایی که در روسیه به‌طور گسترده در حال اجرا هستند و می‌توانند در ایران نیز به‌کار گرفته شوند.
اجرای این فناوری‌ها در ایران، به‌ویژه در مناطق پرمصرف و صنعتی، می‌تواند به کاهش بار شبکه در ساعات اوج، جلوگیری از خاموشی‌های اضطراری، و افزایش پایداری سیستم کمک کند. همچنین، با اتصال هوشمند نیروگاه‌ها، پست‌ها و مراکز مصرف به یک شبکه یکپارچه، امکان مدیریت منعطف‌تر عرضه و تقاضا فراهم می‌شود موضوعی که در شرایط ناترازی، اهمیت حیاتی دارد.
از سوی دیگر، همکاری با روسیه در زمینه انتقال دانش فنی، آموزش نیروی انسانی، و توسعه نرم‌افزارهای بومی‌سازی‌شده، می‌تواند به تسریع فرآیند هوشمندسازی در ایران کمک کند. این همکاری نه‌تنها به ارتقای فناوری صنعت برق منجر می‌شود، بلکه زمینه‌ساز کاهش هزینه‌های عملیاتی، افزایش امنیت انرژی، و بهبود تاب‌آوری شبکه در برابر نوسانات مصرف خواهد بود.
در مجموع، اگر این همکاری‌ها به‌صورت هدفمند و با برنامه‌ریزی دقیق دنبال شوند، می‌توان انتظار داشت که بخشی از ناترازی مزمن برق کشور در میان‌مدت کنترل شود و صنعت برق ایران به سمت پایداری و بهره‌وری بیشتر حرکت کند.
به روز رسانی خبر ۱ آبان ۱۴۰۴/احتمال قطعی برق در زمستان به دلیل کمبود گاز نیروگاه ها وجود دارد. به همین دلیل افزایش تعرفه برق در ایران به عنوان پاسخ مستقیم دولت به ناترازی ساختاری و بحران مالی در صنعت برق کلید خورده است. در سال‌های اخیر، فشار فزاینده بر شبکه تولید و توزیع برق، همراه با زیان انباشته نیروگاه‌ها و پایین بودن نرخ فروش برق نسبت به هزینه‌های واقعی تولید، موجب شد تا مصرف برق در کشور از استانداردهای جهانی فاصله بگیرد و الگوی مصرفی نامتوازن شکل بگیرد. در واکنش به این وضعیت، دولت سیاست تعرفه‌گذاری پلکانی را به اجرا گذاشته تا هم رفتار مصرفی را اصلاح کند و هم بار مالی صنعت برق را کاهش دهد.
در این مدل، مشترکان به چهار گروه مصرفی تقسیم شده‌اند: زیر الگو، تا ۱.۵ برابر الگو، تا ۲.۵ برابر الگو و بیش از ۲.۵ برابر الگو. حدود سه‌چهارم مشترکان در گروه زیر الگو قرار دارند و تنها یک‌چهارم در پله‌های بالاتر جای می‌گیرند. مصرف زیر الگو با نیم‌نرخ محاسبه می‌شود، مصرف تا ۲.۵ برابر الگو با نرخ ۲.۵ برابر، و مصرف بیش از آن با نرخ پنج‌برابر پایه محاسبه خواهد شد. این ساختار تصاعدی باعث شده تا هزینه نهایی قبض برق، به‌ویژه در پله‌های بالاتر، به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد.
همزمان با این تغییر، نرخ پایه تأمین برق نیز از ۷۵۲ تومان به ۹۵۲ تومان افزایش یافته است. این افزایش، مبنای محاسبات تعرفه‌های جدید قرار گرفته و موجب شده حتی تغییرات جزئی در میزان مصرف، در صورت عبور از پله‌های تعیین‌شده، منجر به جهش در هزینه پرداختی شود. به‌عنوان نمونه، مصرف ۲۰۰ کیلووات ساعت که پیش‌تر حدود ۲۰ هزار تومان هزینه داشت، اکنون به حدود ۳۰ هزار تومان رسیده است.
در پاسخ به انتقاداتی درباره یکسان بودن الگوی مصرف برای همه خانوارها، دولت اعلام کرده که این الگو بر پایه رفتار عمومی جامعه تعریف شده و نه بر اساس تعداد اعضای خانوار. زیرا عوامل مؤثر بر مصرف برق مانند شرایط آب‌وهوایی، نوع تجهیزات سرمایشی و ویژگی‌های ساختمان، تأثیر بیشتری نسبت به تعداد نفرات دارند و تفاوت مصرف میان خانوارهای دو و چهار نفره در فصل گرما آن‌قدر ناچیز است که نمی‌تواند مبنای علمی برای تغییر الگو باشد.
در کنار سیاست‌های بازدارنده، طرح‌های تشویقی نیز برای مشترکان کم‌مصرف در نظر گرفته شده است. اگر مصرف ماهانه مشترکی کمتر از ۱۵۰ کیلووات ساعت باشد و نسبت به سال گذشته کاهش یابد، به ازای هر کیلووات ساعت صرفه‌جویی، پاداش ریالی دریافت خواهد کرد. این اقدام با هدف ایجاد انگیزه برای کاهش مصرف و مشارکت عمومی در مدیریت بار شبکه طراحی شده است.
برای افزایش شفافیت، تمامی ریزمحاسبات مصرف و ضرایب تعرفه‌ای در قبض‌های الکترونیکی درج شده و مشترکان می‌توانند با مراجعه به سامانه «برق من»، جزئیات مصرف و نرخ محاسبه‌شده را مشاهده کنند. این اقدام در راستای افزایش اعتماد عمومی و کاهش ابهامات در قبوض برق صورت گرفته است.
بنابراین هدف اصلی از اصلاح تعرفه‌ها نه افزایش درآمد، بلکه کنترل رشد تقاضا، بهبود عدالت مصرف انرژی و تأمین پایدار برق در روزهای اوج بار تابستان عنوان شده است. این سیاست در پاسخ به ناترازی ساختاری صنعت برق و اعتراضات مکرر نیروگاه‌ها نسبت به قیمت پایین برق اتخاذ شده است؛ قیمتی که موجب شده مصرف برق در ایران به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین جهانی باشد.
در ادامه سیاست‌های دولت برای مهار ناترازی در بخش انرژی، تمرکز بر اصلاح الگوی مصرف برق با ابزار تعرفه‌گذاری پلکانی، همزمان با چالش‌های تأمین سوخت نیروگاه‌ها در فصل زمستان، به یکی از محورهای اصلی مدیریت انرژی کشور تبدیل شده است. با وجود آنکه ظرفیت تولید برق در زمستان از میزان مصرف فراتر است، اما استمرار تأمین سوخت، به‌ویژه گاز طبیعی، شرط اصلی عبور بی‌خاموشی از فصل سرد تلقی می‌شود.
بررسی‌های شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی نشان می‌دهد که وضعیت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته بهبود یافته و ذخیره‌سازی سوخت مایع نیز در سطح مطلوبی انجام شده است. با این حال، این ذخایر به‌تنهایی نمی‌توانند تضمین‌کننده تأمین برق در کل فصل زمستان باشند؛ چرا که در صورت کاهش تحویل گاز، برخی نیروگاه‌ها تنها چند روز دوام خواهند آورد. از این رو، مدیریت مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، به‌ویژه در روزهای بسیار سرد، نقش حیاتی در حفظ تعادل عرضه و تقاضا دارد.
در شرایطی که ظرفیت تولید گاز کشور محدود است و اولویت مصرف با خانوارها و بخش‌های تجاری قرار دارد، تحویل گاز به نیروگاه‌ها در زمان اوج مصرف با محدودیت مواجه می‌شود. این مسئله موجب شده تا نیروگاه‌ها ناگزیر به استفاده از سوخت‌های پشتیبان مانند گازوئیل و مازوت شوند. این سوخت هم هزینه بالاتری دارند و هم اثرات زیست‌محیطی بیشتری به‌جا می‌گذارند. از سوی دیگر، استفاده مداوم از سوخت‌های جایگزین، استهلاک تجهیزات نیروگاهی را افزایش داده و بهره‌وری تولید را کاهش می‌دهد.
در چنین شرایطی، تغییر تعرفه برق و اجرای مدل پلکانی از سوی دولت، نه‌تنها اقدامی برای اصلاح رفتار مصرفی مشترکان است، بلکه به‌عنوان یک راهکار مکمل برای کاهش فشار بر تأمین سوخت نیروگاه‌ها نیز عمل می‌کند. با افزایش نرخ برق در پله‌های بالاتر مصرف، انگیزه برای رعایت الگوی مصرف و کاهش بار شبکه در فصل سرد افزایش می‌یابد. این سیاست، به‌ویژه در مناطقی که مصرف برق به‌واسطه تجهیزات گرمایشی بالا می‌رود، می‌تواند به کنترل تقاضا و کاهش وابستگی به سوخت‌های پرهزینه کمک کند.
همزمان، برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای تعمیرات نیروگاه‌های حرارتی و آماده‌سازی واحدهای تولیدی برای پیک مصرف تابستان آینده نیز در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد. هدف از این اقدامات، حفظ آمادگی عملیاتی نیروگاه‌ها و جلوگیری از بروز اختلال در تأمین برق در دوره‌های حساس است.
بنابراین با سرایت ناترازی گاز به بخش تولید برق، دولت ناگزیر شده تا از مسیر اصلاح تعرفه‌ها، به کنترل مصرف برق و کاهش فشار بر شبکه سوخت‌رسانی روی آورد. موفقیت این رویکرد، وابسته به همراهی مشترکان در رعایت الگوی مصرف و همکاری نهادهای مسئول در تأمین پایدار سوخت خواهد بود. در غیر این صورت، احتمال بروز اختلال در تأمین برق در فصل زمستان همچنان وجود دارد.
سینما دیگر فقط هنر نیست؛ آزمون اخلاق است. ستارگانی که روزی با درخشش‌شان جهان را…
سینمای ایران با فرمول‌های تکراری و گیشه‌های بی‌رمق دست‌وپنجه نرم می‌کند، فیلمی مثل «بچه‌مردم» با…
در شرایطی که سازمان حفاظت محیط زیست برای تأمین ابتدایی‌ترین نیازهای خود، از درمان حیات‌وحش…
در حالی‌که افغانستان با مهار آب‌های مرزی، تالاب هامون را به خشکی کامل رسانده و…
در بازاری که مصرف‌کننده ایرانی حق انتخاب ندارد و واردات ممنوع است، شرکت‌هایی مانند اسنوا…
سالانه بیش از ۵۳ هزار نفر در ایران قربانی هوایی می‌شوند که هر روز آلوده‌تر…