به گزارش سرمایه فردا،در سرزمینی که آب، نه فقط مایه حیات بلکه ابزار چانهزنی سیاسی است، هورالعظیم به نماد خاموشی محیط زیست در برابر سیاست تبدیل شده است. آتشسوزیهای مداوم در بخش عراقی این تالاب، زندگی هزاران نفر در خوزستان را مختل کرده، اما آنچه بیش از دود و آتش نفسها را بند آورده، بیعملی و سردرگمی نهادهای مسئول است. در حالی که کارشناسان راه نجات را در تأمین حقابه میدانند، کشمکشهای سیاسی، دیوارکشیهای مرزی، و مذاکرات بینتیجه با طرف عراقی، هور را به قربانی خاموش منافع متضاد تبدیل کردهاند. این گزارش، نه فقط شرح یک بحران زیستمحیطی، بلکه بازخوانی یک شکست دیپلماتیک است—شکستی که دودش هنوز در چشم مردم است
آتشسوزیهای هورالعظیم در دو ماه اخیر شرایط زندگی را برای بخشهایی از خوزستان بسیار سخت کرده است. مسئولان معتقدند که تنها راه نجات، تامین حقابه بخش عراقی هورالعظیم است. اما مدیرکل اسبق دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیط زیست کشمکشهای سیاسی را عاملی برای عدم تامین حقابه میداند.
آتشسوزی بخش عراقی هورالعظیم نفس مردم خوزستان را بند آورده است. هر از گاهی که آتش بخش عراقی هور فرو مینشیند، روزنهای برای نفس کشیدن باز میشود اما دو ماهی هست که در روزهای اوج آتشسوزی، در شهرهای رفیع، سوسنگرد و هویزه و حتی اهواز چشم چشم را نمیبیند. گویا از دست کسی هم کاری ساخته نیست. هژیر کیانی فعال محیط زیست خوزستانی در گفتوگو با «هفت صبح» اشاره میکند که متولیان امر در برابر آتشسوزی هور دستهایشان را بالا بردهاند و اعلام کردهاند که از دستشان کاری بر نمیآید.
به گفته او بیش از دو ماه است که آتشسوزی بخش عراقی هور ادامه یافته است. همیشه این آتشسوزی به شکل پراکنده بوده ولی امسال معلوم نیست چرا اینقدر تداوم دارد. دو ماه است به شکل متناوب آتشسوزی رخ داده و در یک ماه اخیر هم به شکل دائمی بوده است.
آتش هور گویا به کمک آبپاشی هوایی هم خاموش نمیشود و دودش به چشم مردم خوزستان میرود. طی دو روز اخیر یک هواپیمای آب پاش با هفت سورت پرواز هم نتوانسته حریق رخ داده در هور را کنترل کند. سید عادل مولا معاون محیط طبیعی ادارهکل حفاظت محیط زیست خوزستان تنها راه حل را تامین حقابه بخش عراقی هور اعلام میکند. آیا سازمان محیط زیست در این رابطه اقدامی انجام داده است؟
احمدرضا لاهیجان زاده معاون محیط زیست دریایی و تالابها سازمان حفاظت محیط زیست در گفتوگو با «هفت صبح» از نامهنگاری وزارت امور خارجه با طرف عراقی برای خاموش کردن دود بستر تالاب و رهاسازی آب از دجله بلافاصله پس از وقوع حریق در هور یعنی اسفند ماه سال ،۱۴۰۳ خبر میدهد.
به گفته لاهیجان زاده مکاتبات زیادی از سوی سازمان محیط زیست با دستگاههای مختلف از جمله وزارت امور خارجه، معاون اول رئیس جمهور، وزارت نیرو، مدیریت بحران و غیره خبر میدهد. همچنین این مجموعه با شرکت دانشبنیانی وارد همکاری شده تا با استفاده از تصاویر ماهوارهای پهنه آتشسوزی را مشخص کند و بررسی شود که این پهنه با آب محدود رهاسازی شده از سوی ایران قابل کنترل هست یا نه.
به گفته لاهیجان زاده در هورالعظیم آتش شعلهور وجود ندارد و بنا به فعل و انفعالات شیمایی بستر تالاب، این اکوسیستم دچار احتراق ناقص میشود و دود از بستر تالاب بلند میشود. مطالعات انجام شده نشان میدهد که در تیر و مرداد یک پهنه حدودا ۲۵ هزار هکتاری مستعد آتش سوزی و تولید دود بوده است.
آنطور که متولیان امر میگویند، آتشی که به جان هور افتاده جز با تامین حقابه طبیعی تالاب خاموش نمیشود اما آیا ایران میتواند از پتانسیل کنوانسیونهای بینالمللی برای حل مشکل تالاب هورالعظیم استفاده کند؟ مسعود باقرزاده کریمی مدیرکل اسبق دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیط زیست در این رابطه به «هفت صبح» میگوید: داستان حقابه هورالعظیم حداقل دو دهه سابقه دارد و من در دو نشست برای مذاکره با عراقیها در ژنو حضور داشتم. طرف عراقی ادعا میکند که باید حقابه تالاب را از کرخه رهاسازی کنیم. ما این ادعا را نمیپذیریم چون میگوییم که سهم کرخه و دجله باید مشخص باشد. ما از کرخه آب بیاوریم و آنها هم از دجله حقابه را تامین کنند. حقابه سهم ما شاید کفایت بخش خودمان را هم نکند و نمیتوانیم به طرف عراقی هم آب دهیم. اکنون کار سیاسی شده است و از مباحث محیط زیستی گذشته است.
به گفته باقرزاده کریمی، کنوانسیونهای ذیل شورای امنیت الزامآور نبوده و همه اخلاقی هستند، به همین خاطر است که ترامپ از کنوانسیون تغییر اقلیم خارج میشود زیرا هیچ تعهدی نسبت به آن ندارد اما کشورها عموما حفظ ظاهر کرده و اخلاقا جلو میآیند و به مذاکرات نه نمیگویند.
او ادامه میدهد: طرف عراقی در مذاکرات ایران حاضر میشود اما در جریان مذاکره، معاون سیاسی رئیس جمهور را پای کار میآورد که اصلا متوجه مسایل محیط زیستی نیست. این نشان میدهد که آنها دنبال آب هستند. ایران را درگیر یکسری مذاکرات خسته کننده در محافل بینالمللی میکنند. ما درباره هورالعظیم به قدری مذاکره کرده بودیم که ما را به بحرین کشانده بودند و در این کشور دنبال آب گرفتن از ما بودند.
مدیرکل اسبق دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیط زیست بر این باور است که اگر ما درست و اصولی حقابه تالاب از سمت ایران را تامین کرده و آنها هم از انشعابات دجله آب تامین کرده بودند، امروز هورالعظیم دچار وضعیت فعلی نمیشد اما طرف عراقی هر آبی دریافت میکند را صرف کشاورزی میکند.
هورالعظیم شاید تنها پهنه آبی باشد که وسطش را دیوار کشیدهاند تا آب در سمت ایرانی هور باقی بماند و به سمت عراق حرکت نکند. اقدامی که باعث شده است این پهنه آبی رسما به دو تکه تقسیم شود اما باقرزاده کریمی معتقد است که دیوارکشی، اول از سوی صدام در زمان جنگ آغاز شده و اگر ایران دیوار نمیکشید هم باز این پهنه آبی دو تکه شده بود.
او محیط زیست را قربانی سیاستورزی و جنگ معرفی میکند و عدم حذف مین از بستر هورالعظیم را عاملی میداند که کارهای سرشماری در این پهنه آبی را با مشکل مواجه کرده است. با این وجود او بر این باور است که باید از همه پتانسیلهای مجامع بینالمللی استفاده کنیم و از هر تریبونی اعلام کنیم که باید حقابه هور تامین شود زیرا این تالاب تحت کنوانسیون رامسر است.
مدیرکل اسبق دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیط زیست به برخی خطاهای راهبردی کشور در رابطه با هورالعظیم اشاره میکند و معتقد است که اگر باکس سکوهای نفتی را پایینتر گرفته و سیستم استخراج نفت را دریایی طراحی میکردند، همان سیل سال ۹۸ برای آبگیری کل تالاب کافی بود. در حالی که خطاهای انجام شده باعث شده که ۴۰ دهنه طراحی شده در هور، پس از وقوع سیل ۹۸ باز شود و به اندازه ۱۰ سال حقابه هورالعظیم، آب تحویل بخش عراقی بدهیم.
کارشکنی عراق به همراه سدسازیهای گسترده ایران بر روی رودخانههای منتهی به هور و درگیریهای سیاسی برای تامین حقابه این تالاب، زندگی مردم خوزستان را با بحران جدی مواجه کرده است. شاید اگر یک دیپلماسی فعال در رابطه با تامین نیازهای هورالعظیم داشتیم، بعد از دو دهه به نتیجه مطلوب رسیده بودیم اما گویا چارچوبهای تعریف شده برای منافع ملی، هیچ قرابتی با مسایل محیط زیستی ندارد و همچنان حیات هورالعظیم قربانی سیاستبازانی است که برای این تالاب، حق حیات قائل نیستند.
دولت به همه تالاب ها بی توجه است گویا ارزش محیط زیست در زیست بوم کشور چندان مورد توجه قرار نگرفته است. به همین دلیل است آتش زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر نه تنها در هورالعظیم بلکه در شمالغرب کشور نیز گسترش یافته است.
به روز رسانی خبر ۱۲ آذر ۱۴۰۴/ امسال هم شاهد وقوع حریق در تالاب کانیبرازان بودیم. این تالاب در سالهای اخیر چندین بار دچار حریق شده و آخرین بار آن در ۱۲ آذر ۱۴۰۴، پس از سه ساعت مهار شد. اگر روند آتشسوزی در این تالاب مهم کنترل نشود و حقابه آن تامین نشود، ممکن است این زیستگاه تبدیل به خاطره شود.
تالاب کانی برازان، روزگاری یکی از مهمترین و زیباترین زیستگاههای پرندگان مهاجر و بومی در شمالغرب کشور بود. با این حال، ترکیب خشکی شدید، کاهش حقآبه و برداشت بیرویه منابع آبی طی سالهای گذشته، شرایط را بهگونهای کرده بود که نیزارها -آخرین نفسگاه حیات وحش تالاب- به تنها پناهگاه طبیعی برای پرندگان و جانوران بدل شدند. آتشسوزی اخیر در همین نیزارها، زنگ خطری جدی برای بقای این تالاب را به صدا درآورده است. با توجه به سابقه آتشسوزی در این تالاب در سالهای اخیر و وضعیت فعلی خشکی، اگر روندها تغییر نکند، ممکن است کانی برازان برای همیشه به خاطرهای زیبا بدل شود.
دیروز بار دیگر نیزارهای تالاب کانیبرازان طعمه حریق شد. معاون اداره حفاظت محیط زیست مهاباد به ایلنا گفت که این آتشسوزی پس از سه ساعت مهار شده است.
رزاق حسن پور این آتشسوزی را مربوط به نیزارهای قسمت جنوبی و نزدیک «کیوه رهش» این تالاب بینالمللی اعلام کرد. برای مهار حریق سه تیم آتشنشانی از شهر مهاباد و روستای «قمقلعه» این شهرستان اعزام شدند که پس از حدود ساعت سه بامداد، حریق بهطور کامل مهار شد.
بر اساس اطلاعات موجود، عامل انسانی زمینه بروز آتشسوزی در تالاب را فراهم کرده و وزش باد و خشک بودن علفزارها و بوتهها باعث گسترش آتش در قسمت نیزارهای این تالاب شده بود. در این رابطه یک نفر موتورسوار که قبل از آتش سوزی در مسیر مشاهده شده بود، شناسایی و دستگیر شده است.
روند خشک شدن پهنه آبی تالاب بینالمللی کانی برازان این شهرستان از اواسط شهریور ماه شدت بیشتری به خود گرفت و بخشهای زیادی از تالاب خشک شده است. هم اکنون تنها در بخشهای نیزاری آن رطوبت نسبی وجود دارد و پرندگان کنارآبزی در آن محدودهها زیست میکنند و مابقی قسمتهای این تالاب به دلیل کاهش شدید بارندگیها، خشک شده است.
اردیبهشت ۱۴۰۰ هم نیزارهای این تالاب طعمه حریق شد. آتشسوزی در کانی برازان باعث از بین رفتن حدود چهار هزار متر مربع از نیزارهای حاشیه جاده در سمت شرقی این تالاب شد. اطفای حریق این آتش سوزی حدود نیم ساعت طول کشید. با توجه به کم آبیها و کاهش بارندگی در آن سال ریسک وقوع حریق در منطقه افزایش یافت و چون در فصل جوجه آوری رخ داد، احتمال لانهگذاری در تالاب را کاهش داد.
فاصله اندک آتشسوزی سال ۹۹ و ۱۴۰۰ کارشناسان را نگران کرده بود که پرندگان برای همیشه از تالاب پر بکشند. زیرا در پی آتش سوزی گسترده در سال ۹۹، بیش از ۱۸ هکتار از نیزارهای تالاب از دست رفته بود و لاکپشتها و برخی خزندگانی که در محدوده آتشسوزی قرار داشتند، تلف شدند.
تالاب بینالمللی کانیبرازان مهاباد با وسعتی افزون بر ۹۱۰ هکتار یکی از مهمترین تالابهای اقماری جنوب دریاچه ارومیه و با ارزشترین زیستگاههای انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر و بومی در شمالغرب کشور به شمار میرود.
این تالاب که به دلیل موقعیت ویژه و شرایط زیستی منحصربفرد خود در سال ۱۳۸۵ بهعنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد، به نخستین پناهگاه حیات وحش آذربایجانغربی تبدیل و به این ترتیب بهعنوان یکی از مناطق چهارگانه کشور با جایگاه قانونی معرفی شده است.
تالاب بینالمللی کانیبرازان، جدا از اهمیت زیست محیطی و نقش مستقیم آن در زندگی جوامع محلی اطراف این تالاب، بهعنوان نخستین سایت پرندهنگری کشور میتواند از نظر گردشگری طبیعت و حضور پرندهنگاران مورد توجه بیشتر قرار گیرد و در ردیف جاذبههای گردشگری در عرصه بینالمللی مطرح شد
این تالاب زیستگاه بیش از ۱۳ گونه پرنده در حال انقراض و کمیاب از جمله، غاز خاکستری، اردک سرحنایی و اردک سبز، اردک مرمری، اردک سرسفید، تونجه و پرندگان نایاب نظیر کفچهنوک، خروس سینه سیاه و پلیکان بود که به دلیل خشک شدن تالاب در فصل مهاجرت پرندگان، گونههای بومی و مهاجر ناچار شدند به سمت تالابها و سدهای اطراف کوچ کنند اما سایر موجودات زنده تالاب از جمله جلبکها و آبزیان تحت تأثیر خشکی از بین رفتهاند. اگر حقآبه تالاب تأمین نشود و آتشسوزیها ادامه یابد، بخش مهمی از زیستگاه پرندگان مهاجر شمالغرب کشور از بین خواهد رفت. ۱۴ آبان امسال رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد اعلام کرد که تالاب بینالمللی کانیبرازان این شهرستان به دلیل خشک شدن، در فصل مهاجرت پرندگان به بحران مهمی دچار شده است.
به گفته وی، روند خشک شدن پهنه آبی تالاب بینالمللی کانی برازان این شهرستان از اواسط شهریور ماه شدت بیشتری به خود گرفت و تا مهر ماه بخشهای زیادی از این تالاب خشک شد.
فاروغ سلیمانی گفت: هر چند خشک شدن تالاب کانی برازان به دلیل خشکسالی بیسابقه نیست، اما در سالهای قبل با آغاز بارشهای پاییزی و احیای رودخانه و زهکشها در آبان ماه، کمکم آبگیری این تالاب شروع میشد که امسال هنوز رخ نداده است.
به گفته این مقام مسئول، حقآبه تالاب کانی برازان طی تیرماه به آن داده شده است و حدود یک میلیون متر مکعب آب سد مهاباد از طریق رودخانه به پهنه تالاب رهاسازی شد و این امر باعث شد تا پرندگان جوان و نابالغ بتوانند، با ماندگاری بیشتر در تالاب، شرایط مهاجرت به سایر مناطق را داشته باشند و از بحران تلفات پرندگان جوان جلوگیری شد.
البته در ماههای بعدی به دلیل عدم تخصیص بقیه حقآبه و نبود بارشها، بستر تالاب را خشک کرد و آن را مستعد آتشافروزی کرد.
بازگشت آییننامه قدیمی انتخاب شهردار، تنها یک اصلاح اداری نبود؛ جرقهای بود که فضای شورای…
کشف دو جسد سوخته در کنار جاده، پلیس را وارد یکی از پیچیدهترین پروندههای جنایی…
در حالی که رقابت قدرتهای بزرگ در اقیانوس آرام از سطح دریا به اعماق منتقل…
کریس ریا، خواننده و ترانهسرای بریتانیایی که صدای خشدار و ملودیهای جادهایاش برای چند نسل…
جنگی که از بهار ۱۴۰۲ میان ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع آغاز شد، در…
پرونده قتلی که سالها در بایگانی پلیس با عنوان «قاتل متواری» باقی مانده بود، پس…