هدف اردوغان در واشنگتن

به گزارش سرمایه فردا، در جهان امروز، دیپلماسی دیگر صرفاً به لبخندهای رسمی و بیانیه‌های مشترک محدود نمی‌شود؛ بلکه به میدان رقابت قدرت‌ها، منافع متضاد و تهدیدهای پنهان تبدیل شده است. دیدار اردوغان با ترامپ در کاخ سفید، نه یک دیدار تشریفاتی، بلکه نقطه تلاقی سه بحران بود: رقابت تسلیحاتی با اسرائیل، منازعات سوریه پس از اسد، و فشارهای انرژی‌محور علیه روسیه. ترکیه، در تلاش برای حفظ تعادل میان شرق و غرب، اکنون در موقعیتی قرار گرفته که هر تصمیمش می‌تواند پیامدهای منطقه‌ای و جهانی داشته باشد. این دیدار، بازتابی از جهانی است که در آن موازنه‌گری، دشوارتر از همیشه شده است.

دیدار رجب طیب اردوغان با دونالد ترامپ در کاخ سفید، بار دیگر معادلات پیچیده روابط ترکیه و آمریکا را در کانون توجه قرار داد؛ روابطی که میان همکاری‌های راهبردی و اختلافات عمیق در نوسان است. این گفت‌وگوها نه‌تنها به مسئله خرید جنگنده‌های اف-۱۶ و اف-۳۵ و فشارهای آمریکا برای توقف خرید نفت روسیه توسط آنکارا محدود نمی‌شود، بلکه سایه منازعات سوریه، تحولات پس از سقوط حکومت بشار اسد و نقش‌آفرینی اسرائیل در مهار قدرت ترکیه، بُعدی ژئوپلیتیک به آن می‌بخشد. آنکارا تلاش دارد میان واشنگتن و مسکو تعادل ایجاد کند، در حالی که واشنگتن به دنبال بهره‌گیری از ظرفیت‌های ترکیه برای مهار روسیه و همزمان مدیریت بحران‌های خاورمیانه است. این دیدار نقطه تلاقی منافع، تهدیدها و رقابت‌های منطقه‌ای است که در سه محور اصلی قابل بررسی است.

خرید جنگنده‌های اف-۱۶ و اف-۳۵؛ تلاش ترکیه، کارشکنی اسرائیل

موضوع خرید جنگنده‌های اف-۱۶ و اف-۳۵ یکی از کلیدی‌ترین محورهای مناقشات آنکارا و واشنگتن در سال‌های اخیر بوده است که در دستور کار اردوغان طی دیدار با ترامپ قرار داشت. ترکیه با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و تهدیدهای امنیتی در مرزهای جنوبی و شرقی خود، به‌ویژه در قبال تحولات سوریه و احتمال گسترش دامنه درگیری‌ها در خاورمیانه، نیاز مبرمی به نوسازی ناوگان هوایی خود دارد. دولت اردوغان بر این باور است که دسترسی به این جنگنده‌های پیشرفته، قدرت بازدارندگی و توان دفاعی ترکیه را در برابر هرگونه تهدید خارجی ارتقا می‌دهد.

دیدار اردوغان و ترامپ در کاخ سفید با محوریت سه موضوع کلیدی برگزار شد: خرید جنگنده‌های اف-۱۶ و اف-۳۵، تحولات سوریه پس از سقوط بشار اسد، و فشارهای آمریکا برای توقف خرید نفت از روسیه. ترکیه تلاش دارد میان واشنگتن و مسکو موازنه برقرار کند، اما با کارشکنی اسرائیل در پرونده تسلیحاتی و تهدیدهای تحریمی آمریکا، این مسیر با چالش‌های جدی مواجه است. آنکارا در تلاش است ضمن حفظ امنیت ملی، از تبعات اقتصادی و ژئوپلیتیکی این فشارها عبور کند

با این حال، این مسیر با موانع جدی روبه‌رو است. نقش اسرائیل در این میان تعیین‌کننده است. تل‌آویو پس از تجربه درگیری‌های گسترده با ایران، سوریه، لبنان، یمن، فلسطین و نیز قطر نگران است که ترکیه با برخورداری از جنگنده‌های پیشرفته، به بازیگری چالش‌برانگیز در معادلات امنیتی منطقه تبدیل شود. بیم اصلی اسرائیل، وقوع هرگونه منازعه احتمالی با ترکیه در آینده است، به‌ویژه با توجه به مواضع آنکارا در قبال جنگ غزه و حمایت‌های آشکار اردوغان از فلسطینی‌ها.

به همین دلیل، اسرائیل در سطح لابی‌های سیاسی و حتی در هماهنگی با برخی جریان‌های نزدیک به کنگره آمریکا، تلاش می‌کند مانع دستیابی ترکیه به این جنگنده‌ها شود. این در حالی است که آنکارا به‌عنوان عضو ناتو، خود را محق می‌داند تا از تسلیحات پیشرفته غربی برخوردار باشد و هرگونه محدودیت را مغایر با تعهدات دفاعی و امنیتی این پیمان تلقی می‌کند.

سوریه پس از اسد؛ چالش‌های حکومت احمدالشرع و نقش اسرائیل

تحولات سوریه پس از سقوط حکومت بشار اسد و روی کار آمدن دولت احمدالشرع، نقطه عطفی در سیاست منطقه‌ای ترکیه و آمریکا محسوب می‌شود. دولت اردوغان در کنار برخی قدرت‌های منطقه‌ای، نقشی تعیین‌کننده در تغییر معادلات سوریه ایفا کرد و اکنون تلاش دارد با تثبیت نفوذ خود در این کشور، جایگاه راهبردی‌اش را تقویت کند. اما این روند با چالش جدی مواجه است.

بیش از ۸۰۰ کیلومتر از خاک سوریه همچنان در اشغال اسرائیل قرار دارد و تل‌آویو با تداوم حملات هوایی و اقدامات تحریک‌آمیز در قبال دروزی ها ثبات دولت احمدالشرع را هدف گرفته است. اسرائیل می‌کوشد با تضعیف دمشق، از شکل‌گیری هرگونه محور مقاومت جدید در مرزهای شمالی خود جلوگیری کند و در عین حال مانع گسترش نفوذ ترکیه در سوریه شود.

دیدار اردوغان با ترامپ، نماد آشکار پیچیدگی روابط ترکیه و آمریکا در عصر رقابت‌های چندقطبی است. ترکیه به‌دنبال نوسازی ناوگان هوایی خود با جنگنده‌های غربی است، اما اسرائیل با نفوذ در کنگره آمریکا مانع این روند می‌شود. در سوریه، آنکارا با هدف تثبیت نفوذ منطقه‌ای خود با مقاومت تل‌آویو و تردید واشنگتن مواجه است. در حوزه انرژی نیز، فشارهای آمریکا برای قطع خرید نفت از روسیه، ترکیه را در موقعیتی دشوار میان شرق و غرب قرار داده است. این وضعیت، آنکارا را به موازنه‌گری محتاطی تبدیل کرده که باید میان امنیت، اقتصاد و سیاست خارجی، تعادل برقرار کند

از منظر آنکارا، سوریه پس از اسد نه‌تنها عمق راهبردی برای امنیت ملی ترکیه محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند پلی برای گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی آن در خاورمیانه باشد. اما تحریکات اسرائیل و رقابت‌های ژئوپلیتیک با دیگر بازیگران، آینده این کشور را به نقطه‌ای حساس کشانده است. واشنگتن نیز با وجود نقش کلیدی در تحولات سوریه، میان مدیریت نفوذ اسرائیل، تأمین امنیت مرزهای ترکیه و مهار برخی گروهای مسلح حاضر در سوریه، در وضعیتی چندلایه و پیچیده قرار گرفته است.

تحریم‌ها و فشارهای آمریکا؛ نفت روسیه و معادلات اوکراین

یکی دیگر از محورهای اصلی گفت‌وگوهای ترامپ و اردوغان، مسئله تحریم‌ها و به‌ویژه فشارهای واشنگتن برای توقف خرید نفت از روسیه توسط ترکیه بود. ترامپ در دیدار با اردوغان تصریح کرد که ادامه جنگ اوکراین، نیازمند فشارهای اقتصادی گسترده‌تر بر مسکو است و قطع درآمدهای نفتی روسیه می‌تواند در این مسیر نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کند. از نگاه کاخ سفید، ترکیه با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خود و دسترسی گسترده به مسیرهای انرژی، می‌تواند عاملی کلیدی در محدود کردن صادرات نفت روسیه باشد.

اما این خواسته با منافع اقتصادی و امنیتی آنکارا در تضاد است. ترکیه بخش قابل‌توجهی از نیازهای انرژی خود را از روسیه تأمین می‌کند و قطع این وابستگی در کوتاه‌مدت می‌تواند تبعات اقتصادی سنگینی برای آنکارا به همراه داشته باشد. از سوی دیگر، اردوغان تلاش دارد روابط متوازن با مسکو و واشنگتن را حفظ کند و نمی‌خواهد در رقابت‌های ژئوپلیتیک میان شرق و غرب، موقعیت خود را از دست بدهد.

با این حال، ترامپ تهدید کرده است که در صورت تداوم همکاری‌های آنکارا با مسکو، تحریم‌های گسترده‌تری علیه بخش دفاعی و اقتصادی ترکیه اعمال خواهد شد. او پیش‌تر نیز به دلیل خرید سامانه‌های موشکی اس-۴۰۰ از روسیه، تحریم‌هایی علیه صنایع دفاعی ترکیه وضع کرده بود و اکنون از این ابزار برای وادار کردن آنکارا به تبعیت از سیاست‌های ضدروسی واشنگتن استفاده می‌کند. این وضعیت روابط دو کشور را در نقطه‌ای حساس قرار داده است؛ جایی که آنکارا میان نیازهای امنیتی، الزامات اقتصادی و فشارهای فزاینده آمریکا، در جست‌وجوی موازنه‌ای دشوار است.