نقش مبدل‌های کاتالیستی در کاهش آلودگی هوا / چالش‌های پیش‌روی صنعت کاتالیست ایران

به گزارش سرمایه فردا، آلودگی محیط زیست به‌ویژه آلودگی هوا، به یکی از بحران‌های جدی عصر حاضر تبدیل شده است؛ بحرانی که سلامت انسان، حیات وحش و کیفیت زندگی شهری را به‌طور مستقیم تهدید می‌کند. در این میان، خودروها به‌عنوان یکی از منابع اصلی تولید آلاینده‌ها، نقش مهمی در تشدید این بحران دارند. با رشد جمعیت و توسعه صنعت خودروسازی، نیاز به فناوری‌های نوین برای کنترل آلایندگی‌ها بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. یکی از مؤثرترین راهکارهای ارائه‌شده در این زمینه، استفاده از مبدل‌های کاتالیستی است—فناوری‌ای که با تکیه بر فلزات گرانبها، به قلب تلاش‌های زیست‌محیطی صنعت خودرو تبدیل شده است.

🔹 مبدل‌های کاتالیستی؛ خط مقدم مقابله با آلاینده‌ها این مبدل‌ها که در مسیر خروجی اگزوز خودرو نصب می‌شوند، با انجام واکنش‌های شیمیایی پیچیده، گازهای سمی مانند مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌های نسوخته را به ترکیبات بی‌ضرر تبدیل می‌کنند. فلزات گرانبهایی چون پلاتین، پالادیوم و رودیوم در ساختار این مبدل‌ها نقش کلیدی دارند و عملکرد بهینه آن‌ها مستقیماً بر کیفیت هوا و سلامت عمومی تأثیرگذار است.

🔹 استانداردسازی و آزمون‌های تخصصی؛ تضمین کیفیت کاتالیست‌ها به گفته آزمایشگاه شیمی و کاتالیست شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI)، ارزیابی دقیق عملکرد کاتالیست‌ها نیازمند آزمون‌های تخصصی است. از جمله مهم‌ترین این آزمون‌ها، آنالیز میزان فلزات گرانبها با استفاده از دستگاه ICP-OES است که با دقت در حد ppm و مطابق با استاندارد ملی 23212INSO انجام می‌شود. این آزمون‌ها به خودروسازان کمک می‌کنند تا از کیفیت و دوام کاتالیست‌های خود اطمینان حاصل کنند.

علاوه بر آنالیز فلزات، آزمون‌هایی نظیر پیرسازی مصنوعی (شبیه‌سازی پیمایش ۱۶۰ تا ۲۴۰ هزار کیلومتر)، افت فشار، شوک حرارتی و چسبندگی پوشش کاتالیستی نیز در ارزیابی عملکرد بلندمدت این قطعات نقش حیاتی دارند.

🔹 چالش‌های نوظهور و الزامات سخت‌گیرانه‌تر

برزین کوپایه، مدیر فنی آزمایشگاه ISQI، در گفت‌وگویی تخصصی به چالش‌های جدید صنعت کاتالیست اشاره کرد. او معتقد است که الزامات زیست‌محیطی جدید، به‌ویژه در استاندارد ملی ۲۳۲۱۲، قطعه‌سازان را با فشارهای فنی و طراحی مواجه کرده است. مقاومت در برابر گوگرد و آلاینده‌های ثانویه، از جمله الزامات تازه‌ای است که طراحی کاتالیست‌ها را پیچیده‌تر کرده است.

🔹 نوآوری در طراحی؛ نانوکاتالیست‌ها و کاهش مصرف فلزات گرانبها

کوپایه با اشاره به روند نوآوری در این صنعت، استفاده از نانوکاتالیست‌ها را یکی از مهم‌ترین تحولات دانست. این فناوری نه‌تنها مصرف فلزات گرانبها را کاهش می‌دهد، بلکه عملکرد و دوام کاتالیست‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. شرکت‌هایی مانند «ایران دلکو» با دریافت گواهی دانش‌بنیان درجه یک، در مسیر تولید کاتالیست‌های بهینه گام برداشته‌اند.

🔹 هشدار درباره کاتالیست‌های غیرگرانبها

با وجود رشد استفاده از کاتالیست‌های مبتنی بر فلزات ارزان‌تر، کوپایه هشدار داد که این نوع کاتالیست‌ها ممکن است در آینده منجر به انتشار آلاینده‌هایی شوند که امروز به دلیل کم‌اهمیت بودنشان کنترل نمی‌شوند. او تأکید کرد که کاهش هزینه نباید به قیمت افزایش ریسک‌های زیست‌محیطی تمام شود.

🔹 نقش آزمایشگاه‌های مستقل در حل اختلافات صنعتی

کوپایه در ادامه به نقش بی‌طرفانه آزمایشگاه‌های تخصصی در حل اختلافات میان خودروسازان و قطعه‌سازان اشاره کرد. او گفت: «ما می‌توانیم به‌عنوان مرجع قابل اعتماد، با ارائه داده‌های دقیق درباره عملکرد و میزان فلزات گرانبها، به پایان دادن اختلافات چندین‌ساله کمک کنیم.»

🔹 همکاری‌های علمی و زیست‌محیطی؛ گامی به سوی آینده‌ای پاک‌تر

در پایان، مدیر فنی آزمایشگاه ISQI از همکاری‌های گسترده با سازمان‌های محیط زیست و دانشگاه‌ها برای توسعه کاتالیست‌های پایدار خبر داد و این مسیر را گامی مؤثر در همسویی صنعت کاتالیست ایران با اهداف جهانی حفاظت از محیط زیست دانست.

با توجه به اهمیت روزافزون کنترل آلایندگی‌ها، آینده صنعت خودروسازی به شدت وابسته به پیشرفت‌های فناورانه در حوزه کاتالیست‌ها خواهد بود—پیشرفت‌هایی که نه‌تنها به کاهش آلودگی کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند مسیر توسعه پایدار را برای نسل‌های آینده هموار سازند.