مهم‌ترین راهکار کاهش تنش آبی ؛ وضعیت آب تهران چگونه است ؟

به گزارش سرمایه فردا، تهران، استان تهران سال جاری با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی خود روبه‌رو است و کاهش پی‌درپی بارندگی‌ها، افت شدید ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب و مصرف بالای شهروندان، این استان را در آستانه یکی از دشوارترین سال‌های آبی قرار داده است.

طبق گزارش‌ها، حجم کل مخازن سدهای استان تهران به ۳۳۶ میلیون مترمکعب رسیده که نشان‌دهنده کاهش قابل‌توجه ذخایر آبی است، هم‌زمان برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب افت سطح این منابع شده و فرونشست زمین در بعضی مناطق به یک تهدید جدی تبدیل شده است.

در مناطقی همچون ورامین و دشت تهران، سطح آب‌های زیرزمینی سالانه چندین متر کاهش پیدا می‌کند، این مسئله علاوه بر ایجاد مشکلات زیست‌محیطی، زیرساخت‌های شهری را نیز در معرض خطر قرار داده است.

برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که اگر این روند ادامه پیدا کند، طی دو دهه آینده نشست زمین در استان تهران به مرحله بحرانی خواهد رسید و این وضعیت بیانگر نیاز فوری به مدیریت بهینه منابع آبی، کاهش مصرف بی‌رویه و توسعه فناوری‌های بازچرخانی آب است.

اجرای برنامه‌های جامع برای حفظ منابع موجود و کاهش وابستگی به آب‌های زیرزمینی از جمله اقداماتی است که می‌تواند در کاهش آثار بحران آبی مؤثر باشد.

مصرف آب در تهران طی روزهای اخیر به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده و میزان مصرف لحظه‌ای آب در این کلان‌شهر به ۵۷ هزار لیتر در ثانیه رسیده است که رکوردی بی‌سابقه محسوب می‌شود و در طول تاریخ محاسبه میزان مصرف آب تهران چنین رقمی ثبت نشده بود.

شرکت فاضلاب تهران به عنوان نخستین شرکت تخصصی در زمینه اجرا و بهره‌برداری از خطوط انتقال و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب پایتخت از زمان تأسیس تاکنون تلاش کرده است تا با تسریع پروژه‌های فاضلاب نقش مؤثری در بازچرخانی آب در دشت تهران ایفا کند

این روند صعودی را می‌توان به چند عامل اصلی نسبت داد، نخست افزایش دمای هوا و حاکم شدن جبهه هوای گرم که موجب بالا رفتن مصرف آب در بخش‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی شده است، دوم رشد جمعیت و توسعه شهری است که موجب افزایش تقاضا برای آب شده است در حالی که منابع تأمین آب همچنان ثابت مانده‌اند.

سومین عامل کاهش فشار آب در بعضی مناطق موجب شده است که شهروندان برای جبران این مشکل، از پمپ‌ها و مخازن ذخیره آب استفاده کنند که خود عاملی برای افزایش مصرف محسوب می‌شود.

این شرایط بیانگر نیاز فوری به مدیریت مصرف آب، بهینه‌سازی شبکه‌های توزیع و توسعه فناوری‌های بازچرخانی آب است تا از تشدید بحران جلوگیری شود، در چنین وضعیتی اجرای سیاست‌های کارآمد در زمینه اصلاح الگوی مصرف، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب‌رسانی و فرهنگ‌سازی عمومی برای استفاده بهینه از منابع آب می‌تواند نقش مهمی در کاهش فشار بر منابع موجود ایفا کند.

استمرار این بحران بدون اقدامات مؤثر، پیامدهای سنگینی برای آینده تأمین آب تهران به همراه خواهد داشت و ضرورت برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت پایدار منابع آبی بیش از پیش احساس می‌شود.

بحران آب در تهران به مرحله‌ای رسیده که ادامه فعالیت‌های کشاورزی در این استان با چالش‌های جدی روبه‌رو شده و کاهش شدید ذخایر سدها و افت سطح آب‌های زیرزمینی موجب شده است تا تأمین آب برای مصارف کشاورزی به‌طور قابل‌توجهی محدود شود.

طبق گزارش‌ها پنج سد کلیدی تهران تنها با ۱۵ درصد ظرفیت فعالیت می‌کند و بعضی مناطق همچون دماوند و فیروزکوه برای تأمین آب آشامیدنی به تانکرهای آب وابسته شده‌اند، در چنین شرایطی بخش قابل‌توجهی از زمین‌های کشاورزی در شهرستان‌های شرق تهران به دلیل کمبود آب بایر مانده‌اند و ادامه این روند ممکن است به کاهش بیشتر فعالیت‌های کشاورزی منجر شود.

برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که بدون اصلاح سیاست‌های مدیریت منابع آب، کشاورزی در تهران ممکن است به‌طور کامل از بین برود یا به حداقل برسد، با این حال بعضی راهکارها از جمله بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده می‌تواند تا حدی به حفظ کشاورزی کمک کند.

در حال حاضر بخشی از پساب‌های تصفیه‌شده تهران به اراضی کشاورزی ورامین، شهریار و رباط کریم منتقل می‌شود تا جایگزین منابع آب زیرزمینی شود که این اقدام می‌تواند فشار بر منابع آبی را کاهش دهد و مانع از حذف کامل کشاورزی در استان شود، با این حال بدون اجرای سیاست‌های پایدار و مدیریت بهینه منابع، آینده کشاورزی در تهران همچنان در معرض خطر خواهد بود.

پنجمین سال متوالی خشکسالی در ایران

محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اکنون در پنجمین سال متوالی خشکسالی قرار داریم، پس از پشت‌سر گذاشتن چهار سال سخت؛ میزان بارندگی در استان تهران طی سال جاری تنها ۱۴۰ میلی‌متر بوده است که نسبت به سال گذشته ۲۶ درصد کاهش پیدا کرده و در مقایسه با میانگین بلندمدت، افت ۴۵ درصدی داشته است.

وی می‌افزاید: در چنین شرایطی مدیریت مصرف و منابع آبی ضروری است، اما یکی از مهم‌ترین راهکارهای کاهش تنش آبی، استفاده از ظرفیت پساب‌های تولیدی در تصفیه‌خانه‌های تهران است و این پساب‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای مصارف غیرشرب از جمله در صنعت و کشاورزی، باشد و به کاهش فشار بر منابع زیرزمینی کمک کند.

۳۹۰ میلیون مترمکعب پساب تولیدی تهران

عباسعلی مصرزاده، مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران نیز با اشاره به اهمیت بازچرخانی آب تصفیه‌شده به خبرنگار ایمنا عنوان می‌کند: فرهنگ‌سازی در راستای کاهش هدررفت آب از یک‌سو و بازچرخانی آب ناشی از تصفیه فاضلاب از سوی دیگر، نقش مهمی در کاهش ناترازی منابع دارد.

وی با اشاره به بی‌سابقه بودن وضعیت کم‌بارشی و خشکسالی در ۵۰ سال گذشته، ادامه می‌دهد: در پنجمین سال خشکسالی هستیم و با تداوم این روند، تنش آبی نیز شدت پیدا خواهد کرد در حالی که مدیریت مصرف می‌تواند بخشی از بحران را کنترل کند و کاهش نزولات جوی مسئله‌ای است که به‌سادگی قابل جبران نیست.

مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران یکی از راهکارهای کلیدی برای مقابله با این چالش را بازچرخانی آب عنوان و خاطرنشان می‌کند: پایان سال گذشته، میزان تولید پساب تهران به ۳۹۰ میلیون مترمکعب رسید و با بهره‌برداری از چهار تصفیه‌خانه جدید در سال جاری انتظار می‌رود این میزان پایان سال ۱۴۰۴ به ۵۵۰ میلیون مترمکعب افزایش پیدا کند که نسبت به میانگین ۳۰ ساله رشد ۱۰ برابری خواهد داشت.

وی اضافه می‌کند: این رقم می‌تواند نقش مؤثری در مدیریت تنش آبی ایفا کند، فشار بر منابع زیرزمینی را کاهش دهد و این منابع را برای تأمین آب آشامیدنی حفظ کند.

مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران اظهار می‌کند: در حال حاضر ۳۹۰ میلیون مترمکعب پساب تولیدی تهران از طریق دو مسیر جنوب شرق و جنوب غرب به اراضی کشاورزی ورامین، شهریار و رباط کریم منتقل می‌شود و در صورت نبود این پساب، تهران با چالش جدی کمبود آب روبه‌رو می‌شد، چرا که در جنوب شرق، حقابه کشاورزان از جاجرود و در جنوب غرب ظرفیت چاه‌های کشاورزی در تأمین آب شرب نقش داشته و به جای استفاده مستقیم از این منابع، پساب تصفیه‌شده در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.

مصرزاده تاکید می‌کند: شرکت فاضلاب تهران به عنوان نخستین شرکت تخصصی در زمینه اجرا و بهره‌برداری از خطوط انتقال و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب پایتخت از زمان تأسیس تاکنون، تلاش کرده است تا با تسریع پروژه‌های فاضلاب، نقش مؤثری در بازچرخانی آب در دشت تهران ایفا کند.

وی می‌گوید: حجم پیش‌بینی‌شده تولید پساب پایتخت تا پایان سال چند برابر حجم فعلی ذخیره پشت سدهای تهران خواهد بود که می‌تواند در مدیریت پایدار منابع آبی و کاهش آسیب‌های ناشی از خشکسالی تأثیر بسزایی داشته باشد.

به گزارش ایمنا، با اجرای این طرح‌ها و افزایش ظرفیت تصفیه‌خانه‌ها، امید می‌رود تهران بتواند از فشارهای ناشی از کمبود آب بکاهد و گامی مؤثر در راستای مدیریت پایدار منابع آبی بردارد.

بهره‌برداری از پساب‌ها نه‌تنها به کاهش وابستگی به منابع آب سطحی و زیرزمینی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش تاب‌آوری شهری در برابر بحران‌های آبی آینده خواهد شد.