در یکی از جنجالی‌ترین پیشنهادهای دیپلماتیک سالهای اخیر، دولت نیکلاس مادورو در ونزوئلا طرحی جامع را به دولت دونالد ترامپ ارائه داد که در صورت پذیرش، می‌توانست مسیر ژئوپلیتیکی و اقتصادی این کشور آمریکای لاتین را به‌کلی تغییر دهد. این معامله، که در قالب مذاکرات محرمانه مطرح شد، شامل امتیازهای گسترده‌ای برای ایالات متحده در حوزه منابع طبیعی و سیاست خارجی بود—در ازای یک خواسته کلیدی: به رسمیت شناختن حکومت مادورو و توقف تلاش‌ها برای سرنگونی آن.
جزئیات معامله پیشنهادی مادورو
بر اساس اطلاعات منتشرشده، پیشنهاد مادورو شامل هشت محور اصلی بود که همگی به‌نوعی به واگذاری کنترل یا دسترسی به منابع راهبردی ونزوئلا و تغییر جهت‌گیری‌های سیاست خارجی این کشور مربوط می‌شد:
- دسترسی ایالات متحده به ذخایر گاز طبیعی ونزوئلا ونزوئلا با دارا بودن یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی در نیم‌کره غربی، پیشنهاد داد که شرکت‌های آمریکایی بتوانند در استخراج، بهره‌برداری و صادرات این منابع مشارکت داشته باشند.
- دسترسی به ذخایر طلا، آهن، بوکسیت و کُلتان این چهار ماده معدنی، به‌ویژه کُلتان که در تولید قطعات الکترونیکی و تجهیزات نظامی کاربرد دارد، از جمله منابع استراتژیک ونزوئلا هستند. واگذاری دسترسی به این ذخایر به آمریکا، به‌معنای کنار زدن چین و روسیه از معادلات معدنی منطقه بود.
- قطع روابط مالی و تجاری با چین مادورو پیشنهاد داد که ونزوئلا روابط اقتصادی خود با چین را متوقف کند—کشوری که در سالهای اخیر به بزرگ‌ترین شریک تجاری و تأمین‌کننده مالی ونزوئلا تبدیل شده بود.
- بازگرداندن صادرات نفت از چین به آمریکا ونزوئلا متعهد می‌شد که نفت خود را به‌جای چین، مجدداً به پالایشگاه‌های آمریکایی صادر کند؛ اقدامی که می‌توانست توازن انرژی منطقه را به نفع واشنگتن تغییر دهد.
- فسخ قراردادهای انرژی و معدن با روسیه، چین و ایران این بند، به‌ویژه برای ایران و روسیه که در پروژه‌های نفتی و معدنی ونزوئلا فعال بودند، به‌منزله حذف از بازار و نفوذ منطقه‌ای تلقی می‌شد.
در مقابل این امتیازها، مادورو تنها یک خواسته داشت: ایالات متحده حکومت او را به رسمیت بشناسد و از حمایت از مخالفان داخلی و تلاش برای تغییر رژیم دست بردارد.
تحلیل راهبردی: چرا آمریکا این معامله را رد کرد؟
با وجود گستردگی امتیازهای پیشنهادی، دولت ترامپ این معامله را نپذیرفت. دلایل این رد را می‌توان در چند محور تحلیل کرد:
- بی‌اعتمادی ساختاری به مادورو: واشنگتن، مادورو را یک رهبر غیرمشروع و ناقض حقوق بشر می‌دانست و پذیرش این معامله به‌معنای مشروعیت‌بخشی به حکومتی بود که سال‌ها در فهرست تحریم‌ها قرار داشت.
- هزینه سیاسی داخلی: در فضای قطبی‌شده سیاست داخلی آمریکا، پذیرش چنین معامله‌ای می‌توانست با واکنش شدید کنگره، رسانه‌ها و افکار عمومی مواجه شود، به‌ویژه در میان گروه‌های مدافع حقوق بشر و مخالفان سیاست‌های چپ‌گرایانه.
- تلاش برای تغییر رژیم از مسیر فشار اقتصادی: دولت ترامپ ترجیح داد با حفظ تحریم‌ها و حمایت از خوان گوایدو، رهبر مخالفان، مسیر فشار حداکثری را ادامه دهد تا مادورو را وادار به کناره‌گیری کند.
- نگرانی از بازگشت مادورو به چین و روسیه پس از معامله: حتی در صورت پذیرش، تضمینی وجود نداشت که مادورو در بلندمدت به تعهدات خود پایبند بماند و مجدداً به سمت شرکای شرقی بازنگردد.
پیامدهای رد معامله
رد این پیشنهاد، موجب شد ونزوئلا مسیر نزدیکی با چین، روسیه و ایران را با شدت بیشتری دنبال کند. در سالهای بعد، سرمایه‌گذاری‌های چینی در زیرساخت‌های نفتی ونزوئلا افزایش یافت، روسیه به حمایت نظامی و اطلاعاتی خود ادامه داد، و ایران نیز در حوزه پالایشگاهی و صادرات سوخت نقش پررنگ‌تری ایفا کرد.
در مقابل، ایالات متحده با حفظ تحریم‌ها، عملاً از منابع عظیم انرژی و معدنی ونزوئلا فاصله گرفت که می‌توانستند در دوران بحران انرژی جهانی، نقش مهمی ایفا کنند.
جمع‌بندی
پیشنهاد مادورو به دولت ترامپ، یکی از نادرترین نمونه‌های معامله سیاسی با ابعاد اقتصادی گسترده بود که می‌توانست مسیر ژئوپلیتیکی ونزوئلا را به‌کلی تغییر دهد. اما رد این معامله، نه‌تنها نشان‌دهنده اولویت‌های سیاسی واشنگتن بود، بلکه بازتابی از پیچیدگی روابط قدرت در آمریکای لاتین و رقابت میان بلوک‌های شرق و غرب بر سر منابع استراتژیک نیز محسوب می‌شود. در نهایت، این معامله ناکام ماند اما پیامدهای آن همچنان در معادلات منطقه‌ای و جهانی قابل‌ردیابی است.