به گزارش سرمایه فردا، در میدان نبرد اعتیاد، دیگر با چهرههای آشنا روبهرو نیستیم. نسل جدید مواد مخدر، با اسامی عجیب، ساختارهای شیمیایی پیچیده و قدرت تخریبی بالا، هر روز در آزمایشگاهها طراحی میشوند تا قوانین را دور بزنند و بازار را تسخیر کنند. از «کروکودیل» و «فلاکا» تا «اشک خدا» و «غبار میمون»، این مواد نهتنها سلامت جسم و روان مصرفکنندگان را تهدید میکنند، بلکه نظام درمان، قانونگذاری و آموزش عمومی را نیز به چالش کشیدهاند.
در ایران، اگرچه آمار رسمی از میزان مصرف این مواد وجود ندارد، اما هشدارهای مکرر مسئولان و کارشناسان نشان میدهد که موج جدید اعتیاد، با سرعتی نگرانکننده در حال گسترش است. از مواد سنتی مانند حشیش و ماریجوانا تا روانگردانهای صنعتی مانند «کمیکال» و «بنزای»، میدان مصرف بهگونهای تغییر کرده که دیگر نمیتوان با ابزارهای قدیمی به مقابله با آن پرداخت.
این گزارش، نگاهی دارد به ابعاد فنی، قانونی و اجتماعی این بحران نوظهور؛ بحرانی که اگر جدی گرفته نشود، نهتنها سلامت فردی، بلکه امنیت اجتماعی را نیز در معرض تهدید قرار خواهد داد.
طی چند سال گذشته آنقدر مواد مخدر جدید به بازار آمده که به فول معروف آمارش از دست دررفته است. براساس آخرین گزارشهای منتشر شده، هم اینک بیش از ۱۳۸۶ نوع مواد مخدر و روان گردان در بازارهای جهانی شناخته شده است. اما در مورد اینکه هم اینک چه تعداد از این مواد در بازار ایران دست به دست میشود، گزارشی منتشر نشده است ولی به نظر میرسد مصرف این مواد به حدی شایع شده که یک عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس نسبت به عوارض مخدرهای عجیب و غریب کنونی موجود در بازار و قدرت تخریب بالا و بسیار خطرناکی که دارند هشدار داده است.
چند روز قبل بود که حسین ذوالفقاری دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در یک نشست گفت: زمان زیادی نداریم، در حال حاضر مخدرهای عجیب و غریب به سرعت در دنیا در حال گسترش است و اگر آگاهسازی و آموزش را دیر انجام دهیم، ممکن است بعداً با آسیبهای بیشتری روبهرو شویم. اظهاراتی که حکایت از نگرانی مسولان نسبت به شیوع استفاده از مواد مخدری دارد که هر روز در شکل و شمایلی جدید و البته خطرناکتر وارد بازار میشوند و جان و سلامت شهروندان بیشتری را به خطر میاندازند.
اما اینها تنها اظهار نظرها در مورد مواد جدید و عجیب و غریب موجود در بازار نیستند. چند وقت قبل محمد ترحمی، مدیرکل حقوقی ستاد مبارزه با مواد مخدر رسما اعلام کرد که فقط طی شش ماه گذشته بیش از ۸۵ نوع مخدر جدید به چرخه اعتیاد جهان وارد شده است. وی با هشدار در این زمینه گفته است؛ در چنین شرایطی ضرورت اصلاح و بهروزرسانی قوانین بیش از پیش احساس میشود.
به گفته وی، ، با ورود این ۸۵ ماده مخدر جدید، لیست روانگردانهایی که بهعنوان مواد مخدر جدید شناخته میشوند، به ۱۳۸۶ نوع افزایش یافته است.
اما شاید بد نباشد که بدانید براساس بررسیهای صورت گرفته، ۴۰ ماده از لیست مواد مخدر جدید و یا قدیمی، بیش از دیگران خطرناک هستند. این مواد شامل: کروکودیل(مخدر)، غبار میمون(روان گردان)، فلاکا( محرک)، فنتانیل(مخدر)، کارفنتانیل(مخدر)، کمیکال(محرک)، بنزای(محرک)، اشک خدا( روان گردان)، میومیو(محرک)، نخ (متآمفتأمین)؛ (محرک)، برنز(مخدر)، مرگ خاکستری (مخدر)، پینک(مخدر)، لین(مخدر)، ناس(محرک)، قات(محرک)، اسپایس(روان گردان)، قارچ (Magic Mushroom) (روان گردان)، دستمال(روان گردان)، ماده مخدر M(محرک)، کانابیگرول (CBG)؛ (آرام بخش)، اکسیکدون (مخدر)، LSD(روان گردان)، ۲C-B(روان گردان)، مس کالین(روان گردان)، کتأمین(روان گردان)، بتل کتأمین(روان گردان)، PCP (روان گردان)، پنسی کلاپدین(روان گردان)، اکسی کانتین(مخدر)، تمجیزک(مخدر)، پان پراگ( محرک)، ایبوگین(روان گردان)، آمفتأمین( محرک) و بالاخره ترنک (Tranq)؛ (مخدر).
در مورد هر کدام از این مواد میتوان حتی کتاب نوشت. بنابراین اگر میخواهید از تبعات مصرف آنها مطلع شوید باید هر کدام را جداگانه در اینترنت جستجو کنید تا به اطلاعات مورد نظرتان دست پیدا کنید.
در این میان بسیاری از پزشکان و کارشناسان معتقدند که مواد مخدر«طراح» بیش از بقیه مواد خطرناک هستند. مواد «طراح» به موادی گفته میشود که بهطور مصنوعی در آزمایشگاهها تولید میشوند و معمولاً با تغییر ساختار شیمیایی مواد مخدر سنتی ایجاد میشوند. این تغییرات برای دور زدن قوانین و مقررات مربوط به کنترل مواد مخدر طراحی شدهاند. برخی از شایع ترین این مواد ها عبارتند از : پینک (U-47700)، ایبوگین، کروکدیل، غبار میمون (Monkey Dust)، پی سی پی (Phencyclidine)، اکسی کنتین (OxyContin)، اسپایس (Spice)، فلاکا، کتامین، کمیکال، پنسی کلاپدین، پان پراگ، آمفتامین، تمجیزک، مس کالین، مسکالین(مسکالین مشابه مس کالین است و اثرات توهمزایی قوی دارد.)، اکستازی (MDMA) وفن سیکلیدین (PCP)ش
علائم مصرف مواد مخدر جدید بسیار متنوع و گاهی غیرقابل پیشبینی است. این مواد به دلیل ترکیبات شیمیایی مختلف میتوانند اثرات متفاوتی بر بدن و ذهن فرد داشته باشند. علائم و نشانههای مصرف این مواد را میتوان در سه بخش روانی، جسمی و رفتاری خلاصه کرد. علائم جسمانی شامل: افزایش ضربان قلب، افزایش یا کاهش شدید فشار خون، تهوع و استفراغ، تشنج، اختلال در تعادل و هماهنگی عضلات. از علائم روانی مصرف این مواد نیز میتوان به اضطراب و وحشتزدگی، توهمات دیداری و شنیداری، افسردگی یا احساسات شدید شیدایی، پارانویا و کاهش تمرکز و حافظه اشاره کرد. پرخاشگری، رفتارهای بیپروا و انزوای اجتماعی نیز از جمله نشانههای رفتاری مصرف این مواد هستند.
اما شاید بدنباشد که بدانید مواد روان گردان هم سنتی و صنعتی دارد. دکتر محسن بابایی عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس در مورد مواد روانگردان سنتی، میگوید: مواد روانگردان سنتی در طبیعت وجود داشته و به صورت ذاتی در بطن برخی از گیاهان وجود دارد که معروفترین آن «شاهدانه» (کانابیس ساتیوا) است. کانابیس ساتیوا به صورت طبیعی رشد میکند و گل و برگ دارد همچنین THC یا «تتراهیدروکانابینول» در گونه مؤنث این گیاه بیشتر است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بیشترین استحصالات از گیاه شاهدانه شامل حشیش، ماریجوانا (گِرس)، گل، بنگ، روغن حشیش و چرس است، میگوید: هر کدام از این مواد از قسمت خاصی از گیاه شاهدانه استحصال میشوند.
به گفته وی روانگردانهای جدید یا همان NPSها دسته مستقلی هستند و طبقهبندی جداگانهای دارند. بابایی در تشریح این طبقهبندی میگوید: به طور مثال اکنون کنستانتره ماریجوانا را درست میکنند به این صورت که از حشیش کنستانترهای به نام عسل یا کره تهیه میکنند و آن را با گاز بوتان مخلوط کرده که ۴۰ تا ۸۰ درصد THC دارد درحالیکه در بافتهای سنتی هر کاری را هم انجام دهید نمیتوانیم این میزان THC داشته باشید.
عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس با بیان اینکه اکنون ماده «کِمیکال»، «بنزای» یا «پیکو» به نام کانابینوئید صنعتی شناخته میشوند، گفت: این مواد مخدر را در بافت صنعتی تولید کرده و روی بافت گیاهی اسپری کردهاند و به نام گل میفروشند درصورتیکه گل نیستند یا به طور مثال بافت ماده مخدر کمیکال شبیه گیاه است اما در حقیقت گیاه نیست و NPS است که در دسته کانابینوئیدها بوده یا بنزای نیز بافت گیاهی است که اثرات شبیه THC دارد اما بسیار خطرناکتر و قویتر است. بنابراین به نظر میرسد ما با میدانی مواجه هستیم که دشمنانش، مواد مخدر جدیدی هستند که روز به روز به آمارشان افزوده میشود. و این زنگ خطری است جدی برای کشور.
واقعیت این است که مواد مخدر دیگر در سایههای تاریک کوچهها پنهان نیستند. «گل» و دیگر مخدرهای نوظهور، با بستههای کوچک و قیمتهای متفاوت، حالا بهراحتی در دسترس نوجوانان و جوانان قرار گرفتهاند. بازاری بیقانون که نه سقف دارد و نه قاعده، جایی که دسترسی سریع، ناشناس و گسترده، مصرفکنندگان را در هر رده سنی، حتی نوجوانان ۱۱–۱۲ ساله، هدف قرار داده است.
در شبکههای اجتماعی، میان انبوه تبلیغات رنگارنگ، گاهی پستهایی دیده میشود که هیچ سنخیتی با زندگی نوجوانان ندارند. پیامهایی کوتاه درباره کیفیت مخدر گل و تحویل فوری مخدرهای متنوع که پشتشان نه مجرمان حرفهای، بلکه همان دانشآموزانی ایستادهاند که چند ساعت قبل سر کلاس آنلاین بودهاند.
نوجوانانی که تا دیروز دغدغهشان نمره امتحان و تیم محبوب فوتبال بود، امروز به واسطه پیجهای بینامونشان، نقش فروشنده را بازی میکنند. با سودی که برایشان بزرگ و وسوسهانگیز است. از سوی دیگر، مشتریهایشان نیز اغلب همسنوسالهای خودشاناند. کنجکاو، بیخبر از عواقب و تحت تأثیر هیاهوی فضای مجازی و فرهنگ مصرفی جدید.
در یک صفحه موبایل، این دو گروه به هم میرسند: نوجوانی که دنبال درآمد آسان است و نوجوان دیگری که میخواهد تجربهای خطرناک اما بهظاهر بیهزینه را امتحان کند. گفتوگوهای کوتاه، ایموجیهای رمزآلود، و معاملهای که در چند دقیقه نهایی میشود.
اگر مسیر را از فضای مجازی به سطح شهر دنبال کنیم، تصویر روشنتر و تلختر میشود. گوشه برخی پارکهای محلی، کنار زمینهای ورزشی، نوجوانهایی دیده میشوند که به ظاهر فقط همصحبتی دوستانه دارند، اما ردوبدل شدن بستههای کوچک، حکایت دیگری دارد. به گفته یکی از این جوان ها، کافی است اراده کنید و البته پول هم داشته باشید تا در کمتر از چند دقیقه، از ساغی محله اتان هر نوع موادی را بخواهید، تهیه کنید! درست مثل اینکه بخواهید از سوپری محله بخواهید پفک و بستنی بخرید!
و مهمتر از همه اینکه شهر و محله دیگر معنایی ندارد. این دسترسی عجیب و بیواسطه، در شمال و جنوب، محلات لوکس و مناطق حاشیهای، یکسان رخنه کرده است. «گل» حالا در هر نقطهای از شهر به آسانی در دسترس است. درست همانجا که انتظارش را نداریم.
اکنون، در این بازی عجیب و نگرانکننده، نوجوانان نهفقط قربانیان مصرف، که بخشی از زنجیره توزیعاند. نسلی که بیصدا در هر دو نقش گرفتار شده و این خود، خطری بزرگتر از همیشه را پیش چشم جامعه قرار داده است. در بازاری که بیش از همیشه بیقانون، نزدیک و بیپرده شده است.
دسترسی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر حالا به مراتب سادهتر و سریعتر از گذشته شده است. از خریدهای حضوری در پارکها و محلات گرفته تا سفارشهای اینترنتی در شبکههای اجتماعی، مسیر مصرف و فروش بسیار کوتاه شده است. دکتر صفاتیان، تحلیلگر و پژوهشگر اعتیاد، در مصاحبه با روزنامه «هفت صبح» توضیح میدهد که بازار سنتی مواد مخدر اکنون وارد فضای مجازی شده و نوجوانان هم در نقش خریدار و هم فروشنده حضور دارند، دسترسی به مواد آسان و ناشناس شده و سن مصرفکنندگان به پایینترین سطح در سالهای اخیر رسیده است.
او درباره تغییر الگوی خرید و فروش میگوید: در گذشته فروش مواد مخدر سخت و محدود بود، اما حالا حتی پارکها، محلات و فضای مجازی مانند تلگرام، واتساپ و اینستاگرام محل عرضه و تبلیغ شدهاند. شخص به راحتی میتواند تبلیغ کند، قیمت را اعلام کند و دسترسی پیدا کند. دسترسی به مواد مخدر در کمتر از ۱۰ دقیقه امکانپذیر است.
دکتر صفاتیان درباره نقش نوجوانان و جوانان در بازار توضیح میدهد: امروز نوجوانان و جوانان بخش زیادی از خریداران هستند و برخی حتی فروشندهاند، به ویژه در مورد مواد روانگردان مانند گل. آنها خرید اینترنتی را ترجیح میدهند و این باعث شده خرید و فروش به شکل ناشناس و بدون ترس از دیده شدن یا دستگیری انجام شود.
او درباره سن مصرف مواد میگوید: نوجوانان از سن ۱۱–۱۲ سالگی مصرف مواد مخدر را شروع میکنند، هرچند شروع واقعی مصرف معمولاً ۱۶–۱۷ سالگی است. این رقم پایین نشان میدهد وضعیت اعتیاد در نوجوانان نگرانکننده است.
همچنین درباره تغییر الگوی فروشندگان میگوید: در دهههای قبل فروشندگان افراد خلافکار و سن بالا بودند، اما اکنون نوجوانان ۱۴–۱۵ ساله هم فروشنده میشوند. فضای مجازی باعث شده خرید و فروش راحت، ناشناس و بدون ترس از حضور دیگران یا پلیس انجام شود.
در زیرزمین پنهان اقتصاد مواد مخدر، قیمتها چنان گسترده و متنوع است که گویی با بازاری رسمی طرف هستیم. کافی است نگاهی به نرخهایی که در فضای مجازی دستبهدست میشود بیندازیم تا عمق فاجعه روشن شود.
به عنوان مثال در مورد «گل»، بستههای کوچک از حدود ۵۰ هزار تومان تبلیغ میشوند، رقمی که حتی از قیمت یک خوراکی ساده کمتر است و برای نوجوانان یک وسوسه کاملا در دسترس به شمار میرود. اما همین ماده، زمانی که پای معاملات بزرگتر به میان میآید، در محدوده چند میلیون تا بیش از ۱۲ میلیون تومان برای هر کیلو معامله میشود و گاهی با قراردادهای عمدهی بالای بیست کیلو.
مواد دیگر نیز طیف قیمتی شوکه کنندهای دارند. از صدها هزار تومان تا بیش از یک میلیون تومان برای هر گرم در برخی انواع محرکها و مخدرهای سنگین. حتی موادی سنتیتر همانند تریاک نیز بین چندصد هزار تومان تا بیش از صد میلیون تومان برای خریدهای عمده معامله میشوند.
این قیمتها در حالی افزایش یافتهاند که سال گذشته حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر بودهاند. قیمت هایی که بخش هایی از آنها در زیر آمده است:
_ تریاک درجه یک افغان: گرمی ۴۶۰ هزار تومان (سال گذشته حدود ۳۵۰ هزار تومان؛ افزایش حدود ۳۲ درصد)
_ تریاک بازاری: گرمی ۱۶۰ هزار تومان و کیلویی ۱۱۰ میلیون تومان (سال گذشته گرمی حدود ۱۲۵ هزار تومان؛ افزایش حدود ۲۸ درصد)
_ شیره تریاک: گرمی ۲۳۰ هزار تومان (سال گذشته حدود ۱۷۵ هزار تومان؛ افزایش حدود ۳۱ درصد)
_ هروئین فله: گرمی ۷۴۰ هزار تومان (سال گذشته حدود ۵۹۰ هزار تومان؛ افزایش حدود ۲۵ درصد)
_ سورچه: گرمی ۸۷۰ هزار تومان (سال گذشته حدود ۶۹۰ هزار تومان؛ افزایش حدود ۲۶ درصد)
_ شیشه: گرمی ۱ میلیون و ۴۲۰ هزار تومان (سال گذشته حدود ۱ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان؛ افزایش حدود ۲۳ درصد)
این بازه گسترده قیمتها نه تنها به دلیل رقابت میان فروشندگان است، بلکه ناشی از تفاوت کیفیت و خلوص مواد نیز هست. بستههای کوچک و ارزان، برای جذب مصرفکنندگان کمدرآمد و نوجوانان عرضه میشوند و معمولاً کیفیتی به مراتب پایینتردارند، در حالی که معاملات عمده و گرانتر مربوط به مواد با خلوص بالاتر و حجم بزرگ است.
افزایش قیمتها در مواد سنتی، باعث شده بسیاری از مصرفکنندگان به سمت مواد جدید و روانگردانها مانند گل روی بیاورند و همزمان، کیفیت برخی از مواد کاهش یافته است. این ترکیب، همراه با بستههای کوچک ارزان و دسترسی آسان، بازار را برای نوجوانان و جوانان جذابتر کرده است.
هر قدر توان مالی داشته باشی، بازار برای تو باز است. پول توجیبی که نوجوان کنار گذاشته، برای ورود به این تجربه کافیست، همانطور که گروههای بزرگتر با سرمایههای کلان به راحتی در معاملات عمده حضور دارند.
در بازاری که باید دورترین و دستنیافتنیترین باشد، امروز مواد مخدر جایگاهی یافته که از نان شب هم نزدیکتر شده است؛ شفاف، بیقانون و بیپروا.
گرچه افزایش قیمت انواع مواد مخدر به خصوص مواد مخدر سنتی از جمله تریاک، وابستگی مستقیمی با افزایش دلار دارد اما، با این حال، این رشد قیمتی همپای افزایش قیمت دلار نبوده است. صفاتیان در این باره و چرایی این تلاطم قیمتی می گوید: افزایش قیمت تریاک هرچند بسیار شدید بوده، اما الزاماً همپای جهش نرخ ارز حرکت نکرده است. علت این موضوع هم مشخص است. اینکه قاچاقچیان، بهویژه در افغانستان، سالها ذخایر قابلتوجهی از تریاک را دپو کرده بودند و با عرضه کنترلشده، اجازه نمیدادند قیمتها ناگهان به اندازه دلار جهش پیدا کند. این کار برای آن بود که بازار دچار آشفتگی نشود. چراکه اگر قیمت تریاک بهصورت دفعی بالا برود، امکان دارد مصرفکنندگان یا ترک کنند یا به سمت مواد دیگر بروند و این موضوع برای مافیای موادمخدر بهصرفه نیست. گرچه مشخص نیست که این وضعیت تا کی می تواند ادامه داشته باشد ولی احتمالا به زودی شاهد افزایش قیمت شدید این مواد خواهیم بود.
وی عنوان میکند: با این حال، اکنون شرایط نسبت به گذشته تغییر کرده و افزایش قیمتها در بازار موادمخدر شدیدتر شده است؛ به گونهای که تبعات آن مستقیم متوجه مصرفکنندگان و سلامت جامعه است.
صفاتیان همچنین در خصوص تبعات این رشد قیمتی نیز می گوید: متأسفانه با گرانی تریاک، اکثر مصرفکنندگان یا به سمت مصرف دیگر مواد مخدر میروند یا نوع مصرف خود را تغییر میدهند. برای مثال، کسی که روزانه ۴ گرم تریاک را به صورت کشیدن مصرف میکرد، ممکن است اکنون مصرف خود را به خوراکی روزانه ۲ گرم تریاک تغییر دهد. این شاید از نظر اقتصادی برای معتاد به صرفه باشد، اما از نظر عوارض جسمی، بسیار مضر است.
این پژوهشگر ادامه میدهد: تغییر نوع ماده مصرفی نیز از نتایج مستقیم گرانی تریاک است. برخی مصرفکنندگان به دلیل افزایش قیمت به سمت مواد روانگردان مانند شیشه میروند. مصرف شیشه عوارض بسیار شدیدتری دارد و در بسیاری از موارد، مصرف چندگانه رخ میدهد، که بدترین پیامد افزایش قیمت مواد سنتی است.
این روند نشان میدهد که بازار مواد مخدر تنها تحت تاثیر عرضه و قیمت نیست، بلکه رفتار مصرفکنندگان و انتخاب نوع ماده مصرفی نیز به شدت تحت تاثیر تغییرات اقتصادی و دسترسی آسان قرار دارد. به بیان دیگر، گرانی تریاک و دسترسی آسان به مواد جایگزین، نه تنها مصرفکنندگان را به سمت مواد خطرناکتر هدایت کرده، بلکه سلامت جسمی و روانی آنها را نیز به شدت تهدید میکند.
بازار مواد مخدر در شهرهای ایران امروز بیش از هر زمان دیگری نزدیک و در دسترس شده است. نوجوانان نه تنها قربانی مصرف، بلکه بخشی از زنجیره فروش نیز شدهاند. دسترسی سریع، بستههای کوچک و ارزان، و تبلیغات گسترده در شبکههای اجتماعی، مسیر مصرف را کوتاه و جذاب کرده است. افزایش قیمت مواد سنتی مانند تریاک، بسیاری از مصرفکنندگان را به سمت مواد روانگردان و کمکیفیت سوق داده است، روندی که سلامت جسمی و روانی افراد را به شدت تهدید میکند. بازاری که زمانی در سایههای تاریک کوچهها پنهان بود، اکنون شفاف، بیقانون
جریان تغییر هویت در ایران، از قراردادهای تحقیرآمیز دوران قاجار تا سیاستهای فرهنگی پهلوی و…
انتشار مستند نیمساعته «هدف: تهران» توسط شبکه الجزیره انگلیسی، با نمایش گفتوگو با بازماندگان حملات…
۲۹ آذر یادآور خاموشی شاعری است که نه با فریاد، بلکه با زمزمههای آرام و…
گزارشهای وزارت بهداشت نشان میدهد موج جدید آنفولانزا در ایران به سطح هشدار رسیده و…
رسم غلط تیراندازی در مراسم عروسی بار دیگر فاجعه آفرید. در شبی که قرار بود…