قیمت برنج در بازار ۱۴۰۳

به گزارش سرمایه فردا، تنظیم بازار و قیمت برنج در بازار به میزان تولید برنج در داخل کشور و میزان واردات این محصول ارتباط دارد. این موضوع از اهمیت بالایی برای کنترل قیمت و میزان مصرف در داخل کشور برخوردار است. در این میان چند نکته کلیدی وجود دارد که باید به آن توجه ویژه داشت:
۱. حفظ امنیت غذایی
تنظیم تولید برنج در کنار واردات، به تأمین امنیت غذایی کشور کمک می‌کند. افزایش تولید داخلی می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد. در مواقع بحران قیمت برنج در بازار افزایش می یابد و کشور را در برابر کمبود مواد غذایی مقاوم‌تر کند.
۲. حمایت از کشاورزان
تعیین میزان تولید و واردات برنج به‌گونه‌ای که منجر به حمایت از کشاورزان داخلی شود، ضروری است. اگر تولید داخلی به‌خوبی تأمین شود، کشاورزان می‌توانند با اطمینان بیشتری به کشت برنج بپردازند و از ضررهای مالی ناشی از واردات بی‌رویه جلوگیری کنند.
۳. تنظیم قیمت برنج در بازار
تنظیم دقیق تولید و واردات برنج می‌تواند به کنترل قیمت‌ها کمک کند. اگر تولید داخلی به‌اندازه کافی باشد، نیاز به واردات کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند از افزایش ناگهانی قیمت‌ها جلوگیری کند.
۴. کاهش وابستگی به خارجی
تنظیم میزان تولید و واردات برنج به کشور کمک می‌کند تا وابستگی به واردات کاهش یابد. این امر نه‌تنها در راستای خودکفایی اقتصادی قرار دارد، بلکه به تقویت تولید داخلی و ایجاد اشتغال نیز کمک می‌کند.
۵. مدیریت منابع طبیعی
تولید برنج نیازمند منابع آبی و خاکی است. با تنظیم تولید برنج و متناسب‌سازی آن با واردات، می‌توان از فشار بر منابع طبیعی کاست و به‌طور پایدارتری از این منابع بهره‌برداری کرد.
۶. توسعه پایدار
تنظیم تولید و واردات برنج به توسعه پایدار کشاورزی کمک می‌کند. با استفاده از روش‌های نوین کشت و مدیریت بهینه، می‌توان به افزایش تولید داخلی و کاهش نیاز به واردات دست یافت.
پس، تنظیم تولید برنج در داخل کشور باید به‌گونه‌ای باشد که با میزان واردات این محصول هماهنگ باشد. این کار نه‌تنها به تأمین امنیت غذایی و حمایت از کشاورزان کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار و مدیریت بهینه منابع طبیعی نیز می‌انجامد.

وضعیت قیمت برنج در بازار

کشاورزان و تولیدکنندگان برنج اعلام کرده‌اند که در سال جاری، تولید این محصول با کاهش ۳۰ درصدی مواجه شده است. آنها بر این باورند که برای تنظیم قیمت برنج در بازار و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها، نیاز به واردات برنج وجود دارد. اما در مقابل، برخی دیگر معتقدند که در این زمینه کمبودی وجود ندارد و واردات تنها منجر به هدر رفت هزینه‌ها خواهد شد. این تناقض در اظهارات، سؤالی جدی را پیش می‌آورد: آیا واقعاً به واردات برنج نیاز داریم یا خیر؟
برنج یکی از مهم‌ترین غلات و منابع غذایی در سطح جهانی است و نیمی از جمعیت دنیا به آن به‌عنوان غذای اصلی وابسته‌اند. ایران سالانه بیش از ۲ میلیون تن برنج تولید می‌کند که عمده تولید آن در استان‌های مازندران و گیلان انجام می‌شود. فصل تابستان به خصوص اکنون که در بازه زمانی شهریور ماه و موعد برداشت این محصول استراتژیک هستیم و برداشت انواع مختلف برنج ممکن است در نقاط مختلف کشور طی یک تا دو هفته آینده به بازار عرضه شود. بر اساس قانون برای حمایت از تولید، واردات برنج در این بازه زمانی در سراسر کشور ممنوع است.
اما تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر، به ویژه در ایران، چالش‌های زیادی را به همراه داشته است. بارش‌های نامناسب، کم‌بارشی‌های شدید و باران‌های مردادماه می‌توانند باعث ورس یا خواب‌رفتگی برنج شوند که این پدیده در برخی موارد به محصولات شالیزاری آسیب می‌زند و منجر به کاهش میزان برداشت می‌شود.
علاوه بر این، کشاورزان و کارخانه‌داران برنج به کاهش سطح زیر کشت به دلیل تغییر کاربری‌ها و دیگر عوامل اشاره می‌کنند. آنها نگران‌اند که عدم وجود ذخایر کافی برنج، رکود در بازار و افزایش قیمت‌ها را به همراه داشته باشد. این موضوع نیز نظرات متفاوتی را به دنبال داشته است.

تاثیر تولید و واردات برنج بر قیمت برنج در بازار

جمیل علیزاده شایق، رئیس هیئت مدیره و دبیر انجمن برنج ایران، در مورد وضعیت سطح زیر کشت برنج و نیاز به واردات گفت: برداشت برنج تا شهریور و حتی مهر ادامه خواهد داشت. بر اساس اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت برنج در کشور حدود ۷۰۰ هزار هکتار است.
وی افزود: برخلاف پیش‌بینی‌ها، بارندگی‌های خوبی در فروردین و اردیبهشت رخ داد که باعث شد بسیاری از کشاورزانی که قصد کشت برنج نداشتند. به این کار روی آورند. با توجه به پر بودن انبارها و شرایط کیفی و کمی مناسب تولید، دیگر نیازی به واردات برنج نیست. واردات برنج در این شرایط به معنای هدر دادن ارز محدود کشور و ظلم به مردم است. چرا که این منابع باید در موارد ضروری‌تری هزینه شوند.
علیزاده شایق همچنین به وضعیت مناسب سطح زیر کشت اشاره کرد و گفت: به دلیل آفتاب داغ تیر و مرداد، برنج‌ها از نظر کیفی و کمی در شرایط خوبی قرار دارند. با توجه به تابش آفتاب و بارش‌های مناسب و افزایش سطح کشت، پیش‌بینی می‌شود. در سال جاری حداقل ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج سفید تولید کنیم و احتمالاً این میزان حتی بیشتر نیز خواهد بود. اگرچه بارندگی‌های مرداد ممکن است موجب خوابیدگی برنج شده باشد. اما با چند روز تابش نور خورشید و گرما، برنج‌ها دوباره شاداب می‌شوند و روی قیمت برنج در بازار موثر خواهد بود.

آمار دقیق تولید برنج ایرانی

در حالی که برخی بر این باورند که تولید برنج در کشور مناسب است، سید تقی جعفریان، رئیس هیئت مدیره کارخانجات تولید برنج در شمال کشور و عضو انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران، تأکید کرد که هیچ آمار دقیقی از سطح زیر کشت و میزان تولید برنج در کشور وجود ندارد.
وی تصریح کرد: بارها اعلام کرده‌ایم که به آمار دقیق نیاز داریم، اما هیچ‌کس اطلاعاتی در این زمینه ارائه نمی‌دهد. ما مکرراً خواسته‌ایم که میزان تولید مشخص شود تا واردکنندگان و دولت از وضعیت برنج کشور آگاه باشند، اما هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست.
جعفریان همچنین مدعی شد که آمار تولید برنج به طور قابل توجهی نادرست است. به گفته او، ارقام اعلام شده از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن، هیچ‌کدام صحت ندارند.
وی افزود: هر ساله زمین‌های زیر کشت برنج به تدریج کاهش می‌یابند و به تغییر کاربری داده می‌شوند. امسال نیز با توجه به شرایط جوی، با کسری محصول مواجه هستیم و مسئولان باید پاسخگو باشند.
به گفته وی، برنج طارم در سال جاری با کسری حدود ۳۰ درصدی روبرو است. بر اساس گزارشات کشاورزان، ۲۰ تا ۳۰ درصد کسری محصول در زمین‌ها وجود دارد. دلایل این کاهش شامل آسیب‌های ناشی از شرایط جوی، بارندگی‌های نامناسب، استفاده از کود و سموم غیر استاندارد و بذرهای اصلاح نشده است.
جعفریان همچنین اشاره کرد که بسیاری از کشاورزان زمین‌های خود را از کشت برنج تغییر کاربری داده‌اند و به سمت کشت صیفی‌جات و مرکبات می‌روند. زیرا این محصولات درآمد بیشتری نسبت به برنج دارند. در شرایط کم‌آبی، کشت برنج برای آنها به صرفه نیست. این روند کاهش زمین‌های زیر کشت برنج، به طور جدی نیاز به واردات را افزایش می‌دهد.

مقایسه کیفیت و قیمت برنج در بازار

در این میان برخی معتقدند که با واردات می‌توان مشکل کبود و قیمت برنج را کنترل نمود. اما در این مسیر باید کیفیت برنج داخلی و وارداتی را هم مد نظر قرار داد
۱. طعم و عطر
•برنج ایرانی: برنج‌های ایرانی، به‌ویژه نوع طارم و دودی، به خاطر عطر و طعم خاص خود شهرت دارند. این برنج‌ها معمولاً دارای طعمی معطر و خوشمزه هستند که بسیاری از افراد آن را ترجیح می‌دهند.
•برنج هندی: برنج‌های هندی، به‌ویژه انواع باسماتی، نیز عطر و طعم خوبی دارند. اما ویژگی‌های طعمی آن‌ها به طور کلی متفاوت از برنج ایرانی است. باسماتی به خاطر عطر خاصش شناخته شده است. برخی افراد ممکن است آن را به اندازه برنج ایرانی دوست نداشته باشند.
۲. بافت و پخت
•برنج ایرانی: این برنج‌ها معمولاً بافتی نرم و لطیف دارند و در هنگام پخت به خوبی لعاب می‌زنند. برنج ایرانی معمولاً با آب کمتر پخته می‌شود و در نتیجه دانه‌های آن به هم نمی‌چسبند.
•برنج هندی: برنج باسماتی هندی نیز بافتی نرم و دانه‌دانه دارد، اما ممکن است در برخی موارد به‌خصوص در پخت زیاد چسبنده شود. این برنج‌ها معمولاً نیاز به آب بیشتری دارند و زمان پخت آن‌ها ممکن است بیشتر باشد.
۳. ظاهر و دانه
•برنج ایرانی: برنج ایرانی معمولاً دانه‌های کوتاه‌تری دارد و به رنگ سفید و شفاف است. این برنج‌ها از نظر ظاهری جذابیت خاصی دارند.
•برنج هندی: برنج باسماتی هندی دانه‌های بلند و باریکی دارد که پس از پخت به طور خاصی نمایان می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که در برخی غذاها به‌خصوص پلوی هندی مورد استفاده قرار گیرد.
۴. محتوای نشاسته
•برنج ایرانی: محتوای نشاسته در برنج ایرانی معمولاً متعادل است و به همین دلیل در هنگام پخت به خوبی پخته می‌شود و طعمی مناسب دارد.
•برنج هندی: برنج باسماتی معمولاً دارای مقدار بالاتری نشاسته است که می‌تواند در برخی موارد باعث چسبندگی شود.
۵. تأثیرات محیطی و زراعی
•برنج ایرانی: کشت برنج ایرانی به طور عمده در شرایط خاص اقلیمی ایران انجام می‌شود و این شرایط بر کیفیت و طعم آن تأثیر می‌گذارد. همچنین روش‌های کشت سنتی معمولاً در تولید این برنج‌ها به کار می‌رود.
•برنج هندی: برنج هندی نیز تحت شرایط خاص آب و هوایی و با استفاده از تکنیک‌های زراعی خاص کشت می‌شود. برخی از تولیدکنندگان هندی از روش‌های مدرن برای افزایش بازدهی و کیفیت استفاده می‌کنند.

آمار واردات برنج به ایران

مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، درباره سطح زیر کشت برنج و نیاز یا عدم نیاز به واردات به وطن امروز گفت: اگر به شرایط ساخت و ساز و تغییرات اقلیمی توجه کنیم، سطح زیر کشت برنج در کشور نسبت به سال‌های گذشته کاهش نیافته است. با این حال، کشاورزان و تولیدکنندگان برنج در شمال کشور که اعضای انجمن نیز هستند. اعلام می‌کنند که بر اثر بارندگی‌های اخیر، حدود ۳۰ درصد از محصولات آسیب دیده و در فصل زراعی جدید، تولید برنج حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. این افراد، کشاورز و کارخانه‌دار هستند و اطلاعات آن‌ها قابل اعتماد است.
کشاورز ادامه داد: موضوع مهم این است که بر اساس مشاهدات میدانی، کشاورزان و کارخانه‌داران اعلام می‌کنند که برنج شالی‌هایی که به کارخانه وارد می‌شود. نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کمتر است. اگرچه ممکن است به اندازه سال قبل شالی برداشت شده باشد. اما به دلیل آسیب‌هایی که به خوشه‌ها وارد شده، ۳۰ درصد از آن قابل فراوری نیست.
وی همچنین به عدم وجود ذخیره برنج ایرانی در انبارهای کشور اشاره کرد و گفت: در سال ۱۴۰۲، بخش خصوصی به این موضوع ورود کرد تا هم برنج با قیمت مناسب به خریداران برسد و هم کشاورزان دچار ورشکستگی نشوند. اما امسال شرایط متفاوت است. هنوز شرکت‌های بزرگ برای خرید برنج اقدام نکرده‌اند، زیرا دولت مشوق‌هایی که وعده داده بود را ارائه نکرد و این باعث شده که شرکت‌ها تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشته باشند.
کشاورز افزود: برداشت و خرید و فروش برنج به‌صورت سنتی انجام می‌شود، که این امر نمی‌تواند به بهبود قیمت‌ها و جلوگیری از رکود کمک کند. قدرت خرید برنج ایرانی کاهش یافته و نیاز است که بخش خصوصی، به ویژه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، به این مسئله ورود کرده و برنج را خریداری و به بازار عرضه کنند. ما بارها این نظرات را به طور رسمی به دولت اعلام کرده‌ایم.

چالش‌های قانونی واردات برنج

دبیر انجمن واردکنندگان برنج در مورد برنج خارجی اظهار داشت: متأسفانه از سال ۱۳۹۰ روندی آغاز شد که دولت مقادیر زیادی برنج وارد کرد. سپس اعلام کرد که برای حمایت از تولید داخلی، ممنوعیت واردات را به تصویب رسانده است. این ممنوعیت در حال حاضر نیز در حال اجراست. مشکل اینجاست که اگر در سال ۱۴۰۲ این ممنوعیت برقرار شد، به این دلیل بود که در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شد. اگر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن آن مصرف شده باشد، حدود ۲۰۰ هزار تن به سال ۱۴۰۲ منتقل شده و بنابراین نگرانی خاصی وجود نداشت.
وی درباره میزان واردات در سال جاری گفت: حدود ۴۵۰ هزار تن برنج قبل از شروع ممنوعیت وارد شده و امسال نیز به همین میزان برنج به کشور وارد شده است، اما از آنجا که سال گذشته ذخیره‌ای وجود داشت که قیمت برنج در بازار را تعدیل می‌کرد. در حال حاضر چنین ذخیره‌ای وجود ندارد. واردکنندگان در ماه‌های مرداد و شهریور که در نیمه آن هستیم، حتی یک کیلو برنج نیز برای عرضه ندارند و این کمبود در سطح بازار منجر به افزایش قیمت و گران‌فروشی خواهد شد.
وی ادامه داد: ممنوعیت واردات برنج به بهانه حمایت از تولید داخلی نه تنها به رونق برنج ایرانی کمک نکرد. بلکه به اقشار آسیب‌پذیر جامعه که برنج پاکستانی و هندی مصرف می‌کردند آسیب می‌زند. زیرا اکنون مجبورند برنج ایرانی را با قیمت‌های بالاتر خریداری کنند. در شرایطی که بازار خالی است و مردم نمی‌توانند برنج ایرانی بخرند، این ممنوعیت منطقی به نظر نمی‌رسد.
کشاورز افزود: حدود ۶۰ درصد از جمعیت، به ویژه ۶ دهک پایین، برنج خارجی مصرف می‌کنند. ممنوعیت واردات در حالی که به نفع تولید داخلی به نظر می‌رسد. در واقع به ضرر مردم و سطح برنج خارجی که با کمبود مواجه شده است، تمام می‌شود. اگر دلال‌ها بخشی از برنج ایرانی را خریداری کنند. به دلیل افزایش قیمت برنج خارجی، برنج ایرانی نیز گران‌تر خواهد شد و این مسئله به رکود برنج ایرانی و ضرر کشاورزان دامن می‌زند. باید به این واقعیت به طور منطقی نگاه کرد. شعارهایی مانند افزایش تولید برنج نسبت به سال ۱۴۰۰ را بدون مستندات علمی و میدانی نادرست دانست.

تاثیر ترخیص برنج وارداتی بر قیمت برنج در بازار

کشاورز تأکید کرد که باید به نظرات تولیدکنندگان، کارخانه‌داران و مسئولان مربوطه توجه شود. او گفت: در مقطعی برنج خارجی به کشور وارد شد، اما تا پیش از ۳۱ تیرماه از گمرک ترخیص نشده و در آنجا رسوب کرده است. در حالی که هزینه‌های مربوط به نگهداری، انبارداری و سرمایه‌گذاری پرداخت شده، این وضعیت آسیب‌هایی به همراه دارد که به افزایش قیمت تمام‌شده منجر می‌شود.
وی پیشنهاد کرد که به وزیر جهاد کشاورزی اعلام شود که حداقل بخشی از این برنج باید وارد بازار شود تا به تنظیم آن کمک کند و سپس بررسی شود که آیا با توجه به موجودی گمرک، نیازی به واردات بیشتر وجود دارد یا خیر. این اقدام می‌تواند به دولت، مردم و بازار کمک کند تا از رکود برنج ایرانی و افزایش قیمت‌ها جلوگیری شود.
کشاورز درباره حمایت‌های دولت توضیح داد: طبق اطلاعات انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران، تفاهم‌نامه‌ای میان دولت و بخش خصوصی به امضا رسید که بر اساس آن، مشارکت‌کنندگان در طرح خرید برنج ایرانی مشوق‌هایی دریافت خواهند کرد. این کار به تداوم طرح و ایجاد شرایطی برای رونق و توسعه بازار و همچنین بهبود کیفیت و کمیت برنج ایرانی کمک می‌کند.
وی افزود: تفاهم‌نامه‌ای با استانداری مازندران منعقد شده و دستورالعمل نحوه مشارکت بخش خصوصی در خرید برنج ایرانی به رؤسای سازمان‌های جهاد کشاورزی در سه استان شمالی ابلاغ شده است. طبق دستور وزیر جهاد کشاورزی، مشارکت‌کنندگان در این طرح از مساعدت‌هایی برای واردات برنج برخوردار خواهند شد.

تعیین واردات برنج بر اساس وضعیت تولید

کشاورز با تأکید بر اینکه میزان واردات برنج هر ساله با توجه به وضعیت تولید مشخص می‌شود، توضیح داد: “تشویق‌هایی که به عنوان مشوق واردات برنج به شرکت‌ها ارائه می‌شد، باید از محل واردات تعیین شده تأمین می‌گردید. این مشوق‌ها قرار نبود به افزایش واردات منجر شوند. بنابراین، سازمان‌های جهاد کشاورزی در سه استان شمالی موظف بودند گزارشی از مجموع برنج خریداری شده توسط هر شرکت تهیه و به وزارت جهاد کشاورزی ارسال کنند. تا معاونت توسعه بازرگانی این وزارتخانه بر اساس عملکرد شرکت‌ها به آن‌ها مساعدت‌هایی برای واردات برنج اختصاص دهد.”
دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران با اشاره به اینکه از دی‌ماه سال ۱۴۰۲ تاکنون هیچ گزارشی در این زمینه ارائه نشده، گفت: چندین جلسه با مدیران وزارت جهاد کشاورزی برگزار کرده‌ایم. آخرین جلسه در اوایل شهریور ماه با حضور معاون توسعه بازرگانی و مدیران جهاد کشاورزی استان‌های شمالی برگزار شد. در این جلسه مصوب شد که در اسرع وقت گزارش‌ها ارائه شود، اما متأسفانه هنوز پس از ۸ ماه هیچ گزارشی به دست ما نرسیده است.

تاثیر تولید داخلی بر قیمت برنج در بازار

وی ادامه داد: انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران حمایت از تولید داخلی را در اولویت می‌داند. اما بر این باوریم که حمایت از تولید و واردات باید منطقی و با در نظر گرفتن اولویت‌ها باشد. در ابتدای سال ۱۴۰۲، به دعوت وزارت جهاد کشاورزی و استاندار شمالی، شرکت‌های عضو انجمن در طرح خرید برنج ایرانی مشارکت کردند. این مشارکت از یک سو مانع از رسوب برنج تولید سال ۱۴۰۱ در انبار کشاورزان شد. از سوی دیگر، قیمت برنج ایرانی را تعدیل کرد و آن را به سفره خانوارها بازگرداند. با تصویب و ابلاغ دستورالعمل و مشارکت شرکت‌های بزرگ و توانمند که امکان فراوری و توزیع مستقیم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای را دارند، بازار برنج ایرانی در ابتدای زمستان سال گذشته با رونق مثبتی مواجه شد.
دبیر انجمن همچنین اشاره کرد که تعلل و تأخیر مدیران جهاد کشاورزی در سه استان شمالی آسیب‌های جدی به بازار برنج کشور زده است و افزود: این تعلل باعث شده که شرکت‌ها تمایلی به مشارکت دوباره در طرح خرید برنج ایرانی نداشته باشند.همچنین موجب افزایش قیمت برنج ایرانی می‌شود. معطل ماندن واردات برنج برای تأمین کسری بازار به بیش از ۵۰ میلیون نفر از جمعیت کشور که در دهک‌های کم‌برخوردار قرار دارند، آسیب می‌زند.