سکه جلوتر از دلار

به گزارش سرمایه فردا، آنچه امروز در بازار سکه و ارز جریان دارد، صرفاً یک افزایش قیمت ساده نیست؛ بلکه بازتابی از مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی است که به شکل‌گیری یک سطح قیمتی تازه منجر شده‌اند. سکه با حبابی پایدار و فاصله‌ای چشمگیر از دلار، به شاخصی پیشرو در واکنش‌های هیجانی و اقتصادی تبدیل شده است. در حالی که بانک مرکزی با ابزارهای محدود حراج و عرضه نتوانسته فشار تقاضا را مهار کند، بازار جهانی طلا نیز با چشم‌انداز صعودی تا اونس ۵۰۰۰ دلاری، بر شدت این روند افزوده است. ترکیب این شرایط نشان می‌دهد که بازار امروز بیش از هر چیز «بازار انتظارات» است؛ بازاری که در آن سکه نه‌تنها از دلار پیشی گرفته، بلکه به نماد بی‌اعتمادی و پناهگاه نقدینگی سرگردان بدل شده است.

بازار ارز و طلا در هفته‌های اخیر با نوسانات شدیدی همراه شده است. دلار با عبور از کانال ۱۱۸ هزار تومان بار دیگر بی‌ثباتی خود را نشان داد، اما آنچه بیش از همه نگاه‌ها را به خود جلب کرده، رفتار متفاوت بازار سکه است. سکه نه‌تنها هم‌پای دلار رشد کرده، بلکه با سرعتی بسیار بیشتر اوج گرفته و حتی تا کانال ۱۲۶ میلیون تومان پیشروی کرده است. این روند نشان می‌دهد که ما صرفاً با یک افزایش قیمتی ساده مواجه نیستیم، بلکه با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که از چندسو تغذیه می‌شود و به شکل‌گیری یک سطح قیمتی تازه منجر شده است.

حباب سکه در حال حاضر حدود ۷.۵ میلیون تومان است و طی ماه‌های اخیر در بازه پنج تا هشت میلیون تومان نوسان داشته است. این حباب پایدار نشان می‌دهد بخش مهمی از قیمت سکه ریشه در ارزش واقعی آن ندارد. در گذشته فاصله رشد دلار و سکه نهایتاً یک تا پنج درصد بود، اما اکنون این نسبت به حدود ۵۴ درصد رسیده و به یک سطح تعادلی جدید تبدیل شده است؛ سطحی که نشان می‌دهد بازار دیگر با قواعد قدیمی حرکت نمی‌کند.

نقش منفی بانک مرکزی

یکی از عوامل کلیدی در این واگرایی، سیاست‌های عرضه بانک مرکزی است. در حالی که بانک مرکزی ابزارهای متنوعی برای مدیریت بازار ارز در اختیار دارد، در بازار سکه تنها به عرضه محدود از طریق حراج‌های دوره‌ای، ضرب سکه و گواهی سپرده متکی است. این عدم تقارن باعث شده هر بار بازار با کوچک‌ترین تنش روبه‌رو شود، سکه جهش بیشتری نسبت به دلار داشته باشد. به بیان دیگر، حراج‌های محدود بانک مرکزی نه‌تنها نتوانسته‌اند فشار تقاضا را کنترل کنند، بلکه خود به عاملی برای تشدید هیجان بازار بدل شده‌اند.

هدف اونس ۵۰۰۰ دلاری است؟

از سوی دیگر، عوامل جهانی نیز در این روند نقش پررنگی دارند. کاهش استخراج طلا، افزایش هزینه‌های تولید و سرمایه‌گذاری بی‌سابقه کشورها روی این فلز گران‌بها، قیمت جهانی را صعودی کرده است. پیش‌بینی‌ها حتی از رسیدن اونس به ۵۰۰۰ دلار سخن می‌گویند؛ اتفاقی که در صورت وقوع، بازار داخلی ایران را نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. در داخل کشور نیز افزایش نرخ ارز، محدود بودن عرضه، حجم بالای تقاضا و حساسیت شدید سکه به اخبار سیاسی، همه دست به دست هم داده‌اند تا سکه جلوتر از دلار حرکت کند.

علاوه بر این عوامل، چند روند پنهان نیز در شکل‌گیری وضعیت کنونی بازار سکه نقش دارند. نخست آنکه سکه به دلیل سهولت خرید، نگهداری و نقدشوندگی، در شرایط بی‌اعتمادی اقتصادی سریع‌تر از ارز به مقصد نقدینگی سرگردان تبدیل می‌شود. دوم، برخلاف بازار ارز که ابزارهایی هرچند محدود برای پوشش ریسک وجود دارد، بازار سکه تقریباً فاقد چنین ابزارهایی است و تمام فشار تقاضا روی سکه فیزیکی تخلیه می‌شود. سوم، افزایش اجرت ساخت و افت قدرت خرید خانوارها باعث شده تقاضا از طلاهای زینتی به سمت سکه منتقل شود. چهارم، فاصله میان سیاست‌گذاری عرضه و واقعیت بازار موجب شده حراج‌های محدود بانک مرکزی توان پاسخگویی به تقاضای واقعی را نداشته باشند و همین شکاف، جهش‌های ناگهانی را تشدید کند. پنجم، واکنش سریع سکه به اخبار سیاسی نیز آن را به شاخصی پیشرو در بازار تبدیل کرده است؛ به‌گونه‌ای که هر سیگنال کوچک از آینده سیاست خارجی پیش از آنکه در بازار ارز اثر بگذارد، سکه را تکان می‌دهد.

تاثیر تحریم‌های اقتصادی و سیاست‌های تنش‌زای دولت ترامپ

تحریم‌های اقتصادی و سیاست‌های تنش‌زای دولت ترامپ در سال‌های گذشته، یکی از مهم‌ترین محرک‌های رشد بازار جهانی طلا بوده است. در دوره‌ای که فشارهای تحریمی علیه ایران و سایر کشورها شدت گرفت، نااطمینانی در سطح بین‌المللی افزایش یافت و همین امر سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امن مانند طلا سوق داد. طلا در چنین شرایطی به «پناهگاه جهانی» تبدیل شد؛ جایی که سرمایه‌ها برای حفظ ارزش خود در برابر ریسک‌های سیاسی و اقتصادی به آن پناه بردند.

سیاست‌های تنش‌زا، از جنگ‌های تجاری گرفته تا تحریم‌های نفتی و بانکی، عملاً هزینه مبادلات جهانی را بالا برد و اعتماد به بازارهای مالی را کاهش داد. نتیجه طبیعی این روند، افزایش تقاضا برای طلا بود. به همین دلیل، هر بار که تنش‌های سیاسی در سطح بین‌المللی اوج گرفت، قیمت جهانی طلا جهش کرد و بازار داخلی ایران نیز به‌طور مضاعف تحت تأثیر قرار گرفت؛ چرا که علاوه بر فشارهای جهانی، محدودیت‌های داخلی و تحریم‌های مستقیم نیز عرضه و نقدشوندگی را کاهش داده‌اند.

اکنون پرسش مهم این است که آیا نقدینگی می‌تواند دوباره از بازارهای دیگر به سمت طلا حرکت کند؟ پاسخ این پرسش به چند عامل بستگی دارد. نخست، وضعیت بازار ارز و سهام؛ اگر این بازارها همچنان بی‌ثبات باشند و بازدهی مطمئنی ارائه نکنند، بخشی از نقدینگی سرگردان دوباره به سمت طلا و سکه حرکت خواهد کرد. دوم، انتظارات تورمی؛ در شرایطی که مردم آینده اقتصاد را مبهم می‌بینند، طلا همچنان جذاب‌ترین گزینه برای حفظ ارزش دارایی‌ها باقی می‌ماند. سوم، روند سیاست خارجی؛ هرگونه تشدید تنش یا تحریم جدید می‌تواند موج تازه‌ای از تقاضا برای طلا ایجاد کند.

به بیان دیگر، بازار طلا امروز نه‌تنها تحت تأثیر عرضه و تقاضای واقعی، بلکه به‌شدت وابسته به انتظارات سیاسی و اقتصادی است. اگر سیاست‌های تنش‌زا ادامه یابد و اصلاحات ساختاری در بازارهای داخلی صورت نگیرد و بانک مرکزی همچنان از گرانی سکه استقبال کند، نقدینگی سرگردان بار دیگر به سمت طلا سرازیر خواهد شد و این بازار بیش از پیش از دلار و سایر دارایی‌ها جلو خواهد زد. در چنین شرایطی، سکه و طلا همچنان نوک پیکان واکنش‌های هیجانی باقی خواهند ماند و فاصله آن‌ها با سایر بازارها بیشتر خواهد شد.

بنابراین می‌توان گفت سیاست‌های حراج سکه بانک مرکزی، به جای مهار قیمت، عملاً به تقویت حباب و تشدید واگرایی میان دلار و سکه منجر شده است. در شرایطی که بازار جهانی طلا صعودی است و عرضه داخلی محدود، طبیعی است که سکه در مسیر خود تندتر حرکت کند و فاصله بیشتری از دلار بگیرد. بازار امروز بیش از هر چیز «بازار انتظارات» است؛ بازاری که در آن سکه به نوک پیکان واکنش‌های هیجانی و تحلیلی تبدیل شده است. تا زمانی که سیاست‌های بانک مرکزی از حراج‌های محدود به مدیریت ساختاری تغییر نکند و ابزارهای پوشش ریسک در بازار طلا توسعه نیابد، روند صعودی سکه نه‌تنها ادامه خواهد داشت، بلکه می‌تواند از رشد جهانی و نوسان دلار نیز فراتر رود.