سرزمین ثروت‌های پنهان

به گزارش سرمایه فردا، ایلام را نمی‌توان تنها با یک تصویر یا یک روایت تعریف کرد. این استان در مرز زاگرس، همزمان دو چهره دارد: از یک سو، قطب انرژی با میلیاردها دلار ذخایر نفت و گاز که می‌تواند نقشی کلیدی در صادرات و ترانزیت ایفا کند؛ و از سوی دیگر، سرزمینی که مردمش هنوز با بیکاری و کمبود فرصت‌های صنعتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همین تضاد، ایلام را به نمونه‌ای روشن از شکاف میان ثروت طبیعی و رفاه اجتماعی بدل کرده است. اما در کنار این چالش‌ها، ایلام با مراتع سرسبز، دامداری گسترده، گوشت تازه و خوش‌طعم، عسل کوهستانی و صنایع دستی اصیل، هویتی دیگر را به نمایش می‌گذارد؛ هویتی که نشان می‌دهد این استان نه‌تنها در منابع زیرزمینی، بلکه در فرهنگ و زندگی روزمره نیز سرشار از ظرفیت‌های ماندگار است.

بر خلاف فرودگاه شلوغ و پرمعطلی مهرآباد، پنج دقیقه پس از پیاده شدن از هواپیما، چمدانم را در فرودگاه کوچک ایلام برداشتم. هنگام فرود هواپیما، نور صبحگاهی زاگرس روی کوه‌ها جلب توجه می‌کرد. در آن لحظه، حسی از امید و تعلیق در من بود. ایلام را قبلا بارها به چشم یک مقصد گردشگری دیده بودم، اما این بار آمده بودم تا جنبه های اقتصادی‌اش را بررسی کنم.

هم‌نشینی نفت و طبیعت

وقتی از هواپیما پیاده شدم، همان نسیم کوهستانی به صورتم خورد. هوایی که به‌رغم گرمای نزدیک بودن به مرز عراق، تازگی عجیبی داشت. راننده تاکسی محلی که من را به شهر می‌برد، وقتی فهمید خبرنگارم، گفت: «ایلام ثروت دارد، ولی مردم ما هنوز آن‌طور که باید از این ثروت نفع نمی‌برند.» این جمله ساده، مانند کلیدی بود که در ذهنم، فهرستی از پرسش‌ها را باز کرد.

اقتصاد ایلام در نگاه اول ترکیبی متناقض دارد. ذخایر نفت و گاز بسیار زیاد، اما صنعتی محدود. طبق آمار، ایلام یکی از ذخایر بزرگ نفت (حدود ۱۷ میلیارد بشکه) و گاز (۱۴ تریلیون متر مکعب) را در اختیار دارد. این یعنی پتانسیل عظیم انرژی، اما وقتی به کارخانجات پایین‌دستی نگاه می‌کنی، تعداد قابل توجهی واحد فعال به چشم نمی‌خورد. گویی بذر مرده در شهرک صنعتی ریخته‌اند.

ثروتی پر از پیچیدگی

در یکی از اداره‌های محلی، با یکی از مدیران بخش انرژی صحبت کردم. او با جدیت گفت که پروژه‌های نفت و گاز در ایلام در حال گسترش‌اند، اما زیرساخت‌های جانبی کامل نیست. سرمایه‌گذاری‌های کلانی در حال انجام است؛ برخی منابع خبری از طرح‌هایی به ارزش میلیاردها دلار برای تقویت زیرساخت انرژی خبر داده‌اند. موقعیت مرزی ایلام با عراق (حدود ۴۲۵ کیلومتر مرز مشترک) این امکان را به وجود می‌آورد که گاز و نفت استان علاوه بر بازار داخلی، برای صادرات و ترانزیت نقش مهمی ایفا کنند.

اما چالش اساسی این‌جاست که بسیاری از مردم محلی نمی‌بینند این ثروت انرژی به شکل عادلانه در زندگی روزمره‌شان جریان یابد.. یک فروشنده در بازار ایلام به من گفت که باوجود منابع عظیم، «جوانان ایلام بیکارند. طبق گزارش‌ها، نرخ بیکاری بالا یکی از انتقادهای اصلی مردم است: سالیان سال است که با وجود ظرفیت زیاد، صنعت واقعی برای جذب نیروی کار وجود ندارد.

کشاورزی ستون دوم اقتصاد ایلام

اقتصاد ایلام، منحصر به نفت و گاز نیست. بخش بزرگی از جمعیت ایلام به کشاورزی و دامداری مشغول‌اند. بر اساس داده‌ها، استان زمین‌های زراعی قابل توجهی دارد و اخیراً خرید تضمینی گندم از کشاورزان به شدت افزایش یافته است. که سالیانه بیش از ۱۰۰ هزار تن می‌شود. این نشان می‌دهد که دولت تا حدی به کشاورزان توجه دارد. اما کشاورزی ایلام هم با مشکلاتی روبروست. زمین‌ها در برخی نقاط کوهستانی‌اند، آبیاری دشوار است و هزینه زیرساخت بالا است. برای غلبه بر این موانع، مسئولان محلی پروژه‌هایی مثل سیستم آبیاری مدرن و زهکشی را در نظر دارند. این پروژه‌ها اگر به نتیجه برسند، تولید محصولات زراعی و دامی را به شکل چشم‌گیری افزایش می‌دهند.

چالش بیکاری و نابرابری اقتصادی

در بازار مرکزی ایلام، وقتی با جوانان ایلامی صحبت کردم، صدای ناامیدی در کلام‌شان موج می‌زد. یکی از آنها گفت: «جوان با مدرک دانشگاهی داریم، ولی کارخانه محلی برای کار نداریم.» این حرف بازتاب گزارش‌هایی است که نشان می‌دهند با وجود ثروت انرژی، اشتغال مولد در ایلام کم است. بیکاری برای جوانان استان، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هاست و بسیاری ترجیح می‌دهند که مهاجرت کنند یا شغلی در شهرهای بزرگ‌تر پیدا کنند.

این وضعیت، یک تضاد بزرگ ایجاد می‌کند: از یک سو، ایلام به‌عنوان یک قطب انرژی با ذخایر فراوان شناخته می‌شود؛ از سوی دیگر، جمع زیادی از مردم محلی از فرصت بهره‌برداری از این منابع محروم‌اند. این شکاف بین ثروت طبیعی و رفاه اجتماعی، یکی از معضلات اصلی اقتصاد ایلام است.

پایتخت کباب ایران

استان ایلام با دامداری گسترده و چراگاه‌های سبز و وسیعش، یکی از بهترین مناطق کشور برای تولید گوشت تازه و خوش‌طعم به شمار می‌آید. دام‌ها در مراتع طبیعی و غنی پرورش می‌یابند و همین تفاوت ساده باعث شده کیفیت گوشت در استان، از نظر طعم و تازگی، به‌طرز محسوسی بهتر باشد. نتیجه این شرایط، قیمت پایین‌تر گوشت نسبت به میانگین کشوری است. به طوری که قیمت‌ها حدود ۴۰ درصد کمتر از دیگر استان‌هاست و همین تعادل میان کیفیت و قیمت، استان ایلام را به بهشتی کوچک برای عاشقان گوشت تبدیل کرده است.

در چنین فضایی، یک سیخ کباب چنجه با گوشت تازه و گوسفندی مرغوب، چیزی حدود ۱۲۰ هزار تومان تمام می‌شود و تجربه خوردن آن فراتر از یک وعده غذایی معمولی است. در این میان، مهدی‌آباد تبدیل به مقصد اصلی کسانی شده که می‌خواهند طعم واقعی گوشت تازه را بچشند. جایی که هر لقمه، داستان چراگاه‌های سرسبز، زحمت دامداران و تازگی گوشت را برای شما روایت می‌کند و تجربه‌ای لذت‌بخش و به‌یادماندنی رقم می‌زند.

به شیرینی عسل کوهستان

ایلام علاوه بر زیبایی‌های طبیعی و دامداری، به تولید عسل‌های طبیعی و سوغاتی‌های محلی شهرت دارد. عسل‌های کوهستانی با طعم و عطری منحصر به فرد، هر سفر را شیرین می‌کنند و گردو، خشکبار و شیرینی‌های سنتی استان، یادگاری‌های خوشمزه و ماندگار برای گردشگران فراهم می‌آورند. صنایع دستی استان نیز در کنار این خوراکی‌های خاص، بخش مهمی از هویت فرهنگی منطقه را به نمایش می‌گذارد و خریداران می‌توانند تکه‌ای از هنر محلی و سنت‌های دیرینه را با خود به خانه ببرند.

یکی از شاخص‌ترین سوغاتی‌های استان، جاجیم‌های دست‌بافت است که با طرح‌ها و رنگ‌های محلی بافته می‌شوند و به‌خوبی نشان‌دهنده مهارت و ذوق هنرمندان منطقه هستند. جاجیم ایلامی، ترکیبی از تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره مردم استان را روایت می‌کند و به همراه عسل و دیگر سوغاتی‌ها، تجربه‌ای جامع از سفر به این دیار فراهم می‌آورد. گردشگران با خرید این محصولات، طعم و کیفیت ناب سوغاتی‌های محلی را تجربه می‌کنند و بخشی از میراث فرهنگی استان را با خود به خانه می‌برند تا خاطره‌ای ماندگار از سفر رقم ب‌زنند.