به گزارش سرمایه فردا، گرانی پرتقال و نارنگی تنها یک خبر اقتصادی نیست؛ نشانهای است از تغییر مسیر کشاورزی و زمین در ایران. باغهایی که روزگاری بوی مرکباتشان هویت شمال کشور بود، امروز یا به مزارع کیوی صادراتی تبدیل شدهاند یا زیر بار ویلاسازی از نفس افتادهاند. این تغییرات، نهتنها سبد میوه خانوار را کوچکتر کرده، بلکه تصویری روشن از اولویتهای اقتصادی و سرمایهای جامعه را نشان میدهد: جایی که سود صادرات و ارزش زمین، بر نیاز مصرفکننده داخلی غلبه کرده است. در چنین شرایطی، پرتقال دیگر فقط یک میوه نیست؛ نماد شکاف میان سیاستگذاری غایب و واقعیت بازار است.
در بازار میوه ایران، پرتقال تازه بسته به نوع و کیفیت متفاوت فروخته میشود. در میوه فروشیهای سطح شهر تهران پرتقال بر اساس کیفیت آن حدود ۴۵ تا ۱۲۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم است، در حالی که در شهرهای شمالی مانند مازندران و بابل، پرتقال تامسون کیلویی حدود ۴۵ هزار تومان عرضه میشود. میوه فروشیهای شمال شهر، قیمتهایی دربازه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان نیز مشاهده شده است. این اختلاف قیمتها ناشی از نوع پرتقال، کیفیت و محل عرضه است و نشان میدهد که مصرفکنندگان بسته به بودجه و سلیقه خود، بازه قیمتی متفاوتی را تجربه میکنند.
بازار مرکبات کشور در پاییز امسال با افزایش چشمگیر قیمت روبهرو شده است. پرتقال و نارنگی که سالها خوراک رایج سبد خانوار ایرانی بودند، اکنون به کالایی گرانقیمت تبدیل شدهاند. بسیاری در شبکههای اجتماعی و میان فروشندگان بازار، کیوی را متهم اصلی گرانی میدانند. اما واقعیت ماجرا کمی پیچیدهتر است. کاهش تولید مرکبات به دلیل تغییر کاربری باغها به مزارع کیوی صادراتی و ویلاسازی، اصلیترین دلایل گرانی این میوهها در بازار داخلی است.
در مناطق شمالی کشور و استانهای مرکباتخیز مانند گیلان و مازندران، باغداران سنتی پرتقال و نارنگی سالها با ریسک نوسان قیمت و هزینههای تولید روبهرو بودند. اما در چند سال اخیر، قیمت جهانی کیوی و تقاضای صادراتی آن به حدی جذاب شده که بسیاری از کشاورزان، باغهای پرتقال و نارنگی خود را به مزارع کیوی تبدیل کردهاند. هر چند سود اصلی را صادرکنندگان و سردخانه داران میبرند، اما تفاوت قیمتها آنقدر جدی است که باغداران نیز سود خوبی کسب کنند. خرید تضمینی در قیمتهای حدود کیلویی ۸۰ تا ۱۴۰ هزار تومان باعث شده تا درآمد حاصل از تولید کیوی در مقایسه با مرکبات چند برابر است و با ثبات بیشتری همراه است. موضوع کم بارشی در استانهای جنوبی نیز مزید علت شد.
محمد مشتاق یکی از کشاورزان در تنکابن میگوید: «پنج سال پیش هر کیلو پرتقال را حدود ۲۵۰۰ تومان میفروختیم، اما با هزینه زیاد و ریسک بالا. حالا همان زمین با تولید کیوی صادراتی سود بیشتری دارد و درآمدش تضمینشدهتر است.» تغییر کاربری باغها باعث کاهش عرضه پرتقال و نارنگی در بازار داخلی شده و قیمت این میوهها بهشدت افزایش یافته است.
در برخی مناطق غرب مازندران که روزگاری قطب اصلی تولید مرکبات بود، اکنون به جای مزارع بزرگ پرتقال و نارنگی، باغهای چند هکتاری کیوی در کنار هم رخ نمایی میکند.
ویلاسازی در مناطق خوشآبوهوا و خوشمنظر شمال کشور نیز فشار مضاعفی بر باغها وارد کرده است. بسیاری از باغها به جای تولید مرکبات، به زمینهای ویلا و شهرکهای تفریحی تبدیل میشوند. این تغییر کاربری، عرضه میوههای سنتی و محلی را محدود و قیمتها را بالا میبرد. فعالان اقتصادی معتقدند وقتی قیمت زمین در چند سال اخیر چند برابر شده، کشاورزان ترجیح میدهند باغ را بفروشند و از سود فروش آن استفاده کنند.
کاهش تولید مرکبات در کنار جذابیت کیوی صادراتی، باعث کمبود نسبی پرتقال و نارنگی در بازار داخلی شده است. گزارش میدانی از میوهفروشیهای شمال تهران نشان میدهد قیمت پرتقال و نارنگی در این مناطق بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است و در فروشگاههای سطح شهر و میادین میوه و ترهبار نیز قیمتها بالا است.
یکی از خریداران میگوید: «دیگر نمیشود مثل گذشته کیسه پرتقال خرید و در یخچال نگه داشت. قیمتها نجومی شده و مجبوریم کمتر بخریم.» کاهش عرضه و افزایش تقاضا باعث شده مصرفکنندگان شهری برای تهیه پرتقال و نارنگی هزینه بیشتری پرداخت کنند.
هزاران هکتار از باغهای مرکبات در یک دهه گذشته به کاربریهای دیگر تغییر یافتهاند، بدون آنکه جایگزینی هدفمند برای حفظ تولید داخلی در دستور کار باشد. نبود نظارت دقیق بر تغییر کاربری زمینهای کشاورزی و باغها باعث شده تولید مرکبات کاهش یابد و بازار داخلی با کمبود مواجه شود.
در مقایسه، قیمت کیوی با وجود افزایش جهانی، در بازار داخلی هم به شدت بالا رفتهاست و حتی به میوهای کمیاب تبدیل شده است. کیویهای مرغوبتر برای بازار صادراتی خریداری میشود و میوههای کوچک راهی بازار داخلی میشوند. میوههای زخمی هم از کارخانههای تولید مربا سر در میآورند.
تجربه بازار امسال نشان میدهد که بازار صادرات و جذابیتهای سرمایهای اگر بیضابطه رشد کنند، ممکن است به زیان مصرفکننده داخلی تمام شوند. پیام این گزارش روشن است: تصمیمات اقتصادی باغداران، تغییر کاربری باغها و ویلاسازی، عوامل اصلی گرانی مرکبات در بازار داخلی هستند و کیوی صرفا بهعنوان محرک تغییرات تولید در این میان ظاهر شده است.
بازار میوه نیازمند مدیریت و نظارت دقیق بر تغییر کاربری زمینها و زنجیره توزیع است تا تولید مرکبات حفظ شود و مصرفکننده داخلی با قیمتهای سرسامآور روبهرو نشود. گرچه جذابیت صادراتی کیوی ادامه دارد، اما بدون سیاستگذاری درست، عرضه پرتقال و نارنگی همچنان کاهش خواهد یافت و قیمتها در مناطق شمالی تهران و سایر نقاط کشور در محدوده بالا باقی خواهد ماند.
حادثه مهیب بندر شهید رجایی در اردیبهشت امسال، نهتنها جان ۵۸ نفر را گرفت، بلکه…
گفتوگوی تازه با مائده طهماسبی، تصویری متفاوت از یک زوج هنرمند ارائه میدهد؛ روایتی که…
در میان تولیدات پرشمار شبکه نمایش خانگی، «وحشی» همچنان اثری است که میتواند مخاطب را…
پرونده واردات خودرو توسط شرکت «نگین تندیس الماس» به آزمونی جدی برای سیاستگذار بدل شده…
ممنوعیت استفاده افراد زیر ۱۸ سال از تاکسیهای اینترنتی، پس از سالها سکوت، دوباره به…