رسانه‌های مستقل در جهان چگونه به وجود آمدند

پس از انقلاب صنعتی دوم به تدریج خردمندان و روشنفکران دریافتند که در کنار دولت و نهادهای مردمی و سازمانهای اطلاع رسان رسمی برای دیده‌بانی و نظارت بر کنش‌ها و واکنش‌های اجتماعی به فعالیت رسانه‌های مستقل احتیاج است. تا آن زمان سازمانهای خبری و آژانسهای تولید محتوا تحت اختیار دولت‌ها بیشترین سهم از اطلاع رسانی را بر عهده داشتند. لیکن پس از جنگ جهانی دوم ، خلا رسانه‌های مستقل احساس شد. به تدریج خبرنگاران شاخه‌های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی پا به عرصه حضور نهادند. بیشترین حضور خبرنگاران نسل‌های اول و دوم پس از جنگ‌جهانی و فروپاشی اردوگاه سوسیالیزم در فضای رسانه کاغذی مشتمل بر روزنامه و مجله بود.

اما همانطوریکه الوین تافلر و مک لوهان پیش‌بینی ( شاید هم بصورت پیش بینی مطرح کرده اند !) کردند، پدیده اینترنت و گوشی‌های همراه و فضای مجازی، در موج سوم روشهای ارتباطی بین انسانها را از محدودیت وابستگی انحصاری به رادیو و تلویزیون و روزنامه ها و مجلات خارج کرد. فضای مجازی و صفحه نمایش گوشی‌های همراه تبدیل به قدرتمندترین رسانه‌های مستقل در سطح دنیا شدند. دیگر ایستگاههای رادیویی پر مخاطب چندین دهه‌ای و برنامه‌های پربیننده میلیون میلیونی تلویزیونها و تیراژهای صدها هزار نسخه‌ای رسانه‌های کاغذی به‌همراه اسم‌ها مشهور آنها موقعیت و سیطره انحصاری بسیط دهها ساله خود را در جوامع از دست دادند.

نقش رسانه‌های مستقل در جهان

البته این تنها ابزارهای انتقال محتوای دیجیتالی نبوده و نیستند که نقش های ارتباطی جایگزین ایستگاههای رادیو و تلویزیونهای دولتی در کشورهای جهان سوم و خصوصی در کشورهای توسعه یافته را ایفا می کنند. بلکه حضور خبرنگاران نسل سوم در اواخر قرن بیستم و نسل چهارم که تعداد آنها رو به افزایش است. در ابتدای قرن بیست و یکم در موج چهارم ایجاد کردند. زیرا با سطح تحصیلات و قدرت تحلیل بالا ، توانسته‌اند از ابزارهای نوین دیجیتالی به بهترین نحو بهره برداری کنند. با ترکیب ابزارهای دیجیتالی و رشد دانش و بینش خبرنگاران و رسانه‌های مستقل ، انقلابی بزرگ در رکن چهارم دموکراسی ایجاد شده‌است.

امروزه فضای مجازی از آنچنان قدرت اثربخشی برخوردار شده که حتی بزرگترین شبکه های رادیو و تلویزیونی هم دارای این قدرت نیستند . دیگر از آن تیراژ های چند ده هزاری روزنامه ها نه تنها خبری نیست بلکه صنعت چاپ نیز با چالش مواجه شده است .

همه اینها به برکت وجود سیستم گسترده آموزش متوسطه و دانشگاهی و پرورش میلیونها انسان تحصیل کرده که همزمان تحت تاثیرات تغییرات تکنولوژی هستند و باهوش و با دانشند موجب رشد فکری و تحلیلی فرهیختگان جامعه شده است. انحصارات نظارتی بر چاپ مقالات و انتشار اخبار از بین رفت. سرعت بالای نگارش و حذف نظارتهای انتشاراتی ، انسان در حال زندگی عصر هزاره سوم را در شرایط تولید انبوه محتوا و تبادل میلیاردی روزانه مقالات ،اخبار و تحلیل ها در رسانه‌های مستقل قرار داده است. در این میان نقش خبرنگاران که بصورت تخصصی وظیفه تولید خبر و تحلیل ها را بر عهده دارند شاخص و بسیار اثربخش است . بطوریکه خبرنگاران را منادیان تحولات عصر موج چهارم برای همه بشریت می توان نامید …

حمید رضا حاجی اشرفی