سیاست و دیپلماسی

رؤیای دموکراسی، کابوس خاورمیانه

به گزارش سرمایه فردا،  یکی از جلوه‌های پرخطر اندیشه‌ی لیبرالیسم رمانتیک دموکراتیک در دوران معاصر، تأکید بی‌چون‌وچرا بر حق رأی عمومی و دموکراسی سیاسی به‌عنوان کلید توسعه و ثبات در جوامعی است که فاقد بسترهای تاریخی، نهادی و فرهنگی لازم برای پذیرش آن‌اند. این رویکرد، با نادیده‌گرفتن تفاوت‌های بنیادین میان جوامع، الگویی جهان‌شمول را بر کشورهای خاورمیانه تحمیل کرده است؛ الگویی که در عمل، نه به شکوفایی سیاسی، بلکه به فروپاشی نظم و گسترش خشونت انجامیده است.

در بسیاری از کشورهای عربی، برخلاف تصور رایج در برخی محافل غربی، سنت‌های حقوقی و قضایی بومی ریشه‌دار و مؤثری وجود داشته‌اند؛ سنت‌هایی مبتنی بر فقه اسلامی، عرف محلی و سازوکارهای داوری سنتی. بحران این جوامع نه از فقدان قانون، بلکه از تخریب این سنت‌ها توسط پروژه‌های وارداتی دموکراسی ناشی شده است. تجربه‌های تلخ در سوریه، عراق، لیبی و مصر نشان داده‌اند که در غیاب نهادهای تثبیت‌شده و با وجود توده‌های مستعد تحریک ایدئولوژیک، انتخابات آزاد می‌تواند به قدرت‌گیری جریان‌های افراطی و خشونت‌طلب منجر شود.

 

عقلانیت سیاسی

در چنین فضایی، حق رأی عمومی نه ابزاری برای عقلانیت سیاسی، بلکه بستری برای قانونی‌سازی افراط‌گرایی و آشوب اجتماعی است. نگاه رمانتیک به دموکراسی، در عمل، راه را برای مشروعیت‌بخشی به نیروهایی هموار کرده که خواهان نابودی همان سنت‌هایی هستند که ضامن نظم و تداوم تمدنی‌اند.

از منظر نظری نیز، تناقضی بنیادین در دفاع همزمان از «حق مالکیت فردی» و «حق رأی سیاسی عمومی» وجود دارد. اگر مالکیت حقی مطلق و غیرقابل نقض است، چگونه می‌توان به اکثریتی اجازه داد که با رأی خود، آن را محدود یا مصادره کند؟ این تناقض، نشان‌دهنده‌ی بحران درونی لیبرالیسم رمانتیک دموکراتیک است؛ بحرانی که در عمل، به تضییع حقوق بنیادین و بی‌ثباتی سیاسی منجر می‌شود.

در نتیجه، نسخه‌ی دموکراسی غربی برای جوامع خاورمیانه‌ای فاقد زیرساخت‌های لازم، نه تنها ناکارآمد، بلکه خطرناک است. کشورهایی مانند اردن و عربستان سعودی، با حفظ نهادهای سنتی و پرهیز از پذیرش بی‌قید و شرط دموکراسی وارداتی، توانسته‌اند از بحران‌های منطقه‌ای جان سالم به در برند. این محافظه‌کاری، برخلاف تصور رایج، نه مانع توسعه، بلکه ضامن بقا و ثبات بوده است.

نویسنده: محمد علی بهمنی قاجار

modir

Recent Posts

وام ازدواج در تله سیاست

طرح جدید وزارت اقتصاد برای تبدیل وام نقدی ازدواج به کارت اعتباری خرید کالاهای ایرانی،…

1 ساعت ago

پرونده قتل برای دعوا باز شد

در مهرماه ۱۴۰۲، یک نزاع خیابانی در محله عبدل‌آباد تهران به مرگ جوانی به نام…

1 ساعت ago

دستگیری مأمور قلابی

مردی که با جعل عنوان مأمور پلیس و استفاده از کارت شناسایی تقلبی، از شهروندان…

1 ساعت ago

فرهنگ در عصر فراموشی

با گسترش رسانه‌های اجتماعی و تغییر الگوی مصرف فرهنگی، نهادهای رسمی انتقال فرهنگ در ایران…

13 ساعت ago

پزشکیان و آزمون صداقت

در روزگاری که هر واژه سیاسی می‌تواند به تیغ نقد بدل شود، مسعود پزشکیان با…

13 ساعت ago

آرایش نظامی آمریکا در کارائیب

استقرار گسترده نیروهای نظامی ایالات متحده در دریای کارائیب، بار دیگر چهره مداخله‌گر و قدرت‌طلب…

14 ساعت ago