به گزارش سرمایه فردا، هفته‌ای پر رفت‌وآمد میان تهران و مسقط، با سفرهای متقابل مقامات ایرانی و عمانی، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای را داغ کرد. اما آنچه این بار بیش از خود پیام‌ها خبرساز شد، تناقض آشکار در اطلاع‌رسانی رسمی بود؛ از تکذیب صریح سخنگوی وزارت خارجه تا تأیید تلویحی سخنگوی دولت، از توییت‌های عباس عراقچی تا اظهارات علی لاریجانی. در این میان، نه فقط افکار عمومی سردرگم شد، بلکه طرف‌های خارجی نیز با سیگنال‌هایی مبهم مواجه شدند. آیا ایران در حال مذاکره است؟ آیا مذاکره‌ای در راه است؟ یا صرفاً با دیپلماسی گفتاری، زمان می‌خرد؟ این گزارش، تلاشی است برای رمزگشایی از آشفتگی گفتار دیپلماتیک، بررسی نقش میانجی‌ها، و سنجش میزان آمادگی تهران برای خروج از بن‌بست مذاکراتی.
در حالی که طی هفته گذشته رفت‌وآمدهای دیپلماتیک میان تهران و مسقط افزایش یافته است، گزارش‌های ضدونقیض درباره ارسال پیام از سوی آمریکا برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای بار دیگر فضای خبری کشور را مبهم کرده است. پس از سفر وزیر کشور عمان به ایران و سفر متقابل مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به مسقط در هفته گذشته، روز شنبه پایگاه خبری «بغداد الیوم» مدعی شد دونالد ترامپ از طریق عمانی‌ها پیامی برای آغاز مجدد گفت‌وگوهای هسته‌ای به تهران ارسال کرده است. اما این خبر بلافاصله از سوی خبرگزاری تسنیم و اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، تکذیب شد.
با این حال، روز یکشنبه فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، سخنانی مطرح کرد که بار دیگر گمانه‌زنی‌ها را دامن زد. او تأیید کرد که پیامی برای آغاز مذاکرات دریافت شده است، اما درباره جزئیات و مسیر ارسال آن توضیحی نداد. در ادامه این ابهامات، روز دوشنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۴، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در نشست خبری خود تأکید کرد که «در سفر آقای تخت‌روانچی به مسقط، هیچ پیامی از سوی آمریکا به ایران منتقل نشده است.» وی افزود که «واسطه‌ها همواره پیام‌هایی را رد و بدل می‌کنند، اما این به معنای آغاز روند مذاکراتی نیست.»
فارغ از درستی یا نادرستی ادعای ارسال پیام آمریکایی‌ها، آنچه اکنون محل بحث و نقد است، ناهماهنگی آشکار در اطلاع‌رسانی رسمی دولت و دستگاه دیپلماسی است؛ وضعیتی که نه‌تنها باعث تشویش افکار عمومی می‌شود، بلکه نوعی ناامنی روانی در جامعه و فضای رسانه‌ای ایجاد می‌کند. در شرایط حساس کنونی، آنچه بیش از هر چیز ضرورت دارد، انضباط خبری و هماهنگی کامل میان سخنگویان دولت و وزارت خارجه است تا پیام واحد و روشنی از سیاست خارجی ایران به افکار عمومی و طرف‌های بین‌المللی مخابره شود.
این تکذیب از زبان بقایی در حالی مطرح شد که سفر مجید تخت‌روانچی به عمان و دیدارهای او با مقامات این کشور، زمینه‌ساز گمانه‌زنی‌هایی درباره ازسرگیری مذاکرات شده بود که سخنگوی دستگاه دیپلماسی در توضیح هدف سفر تأکید کرد که «گفت‌وگوهای انجام‌شده صرفاً درباره موضوعات فنی، از جمله مسائل مربوط به آب‌های آلوده معدنی ایران بوده است.» در همین حال هم بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در جریان یکی از نشست‌های کنفرانس «گفت‌وگوی منامه» که توسط مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در بحرین برگزار شد، تصریح کرد که «ما می‌خواهیم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده از سر گرفته شود.» همین اظهارنظر جدید مجدداً شائبه فعالیت کانال مسقط را پررنگ‌تر می کند.
درمیانه این تایید و تکذیب ها پیرامون ارسال پیام از سوی ترامپ و نیز تلاش عمانی‌ها برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، عباس عراقچی در توییت تازه خود نوشت: «در ۴۸ ساعت گذشته، دروغ شنیعی که بمباران غیرقانونی ایران توسط رژیم اسرائیل و ایالات متحده را با «تهدید هسته‌ای قریب‌الوقوع» توجیه می‌کرد، به‌طور کامل افشا شد.»
سکاندار دیپلماسی ادامه داد که جناب آقای البوسعیدی، همتای عمانی من و میانجی مورد اعتماد هر دو طرف ایران و آمریکا، نیز تأکید کرد که هیچ‌گاه هیچ تهدید هسته‌ای از سوی ایران وجود نداشته است. ایران نبود که دیپلماسی را از بین برد؛ بلکه کسانی که میز مذاکره را منفجر کردند، آن را نابود کردند.» عراقچی در بخش پایانی توییت خود جمله معناداری را مطرح کرد که «رئیس‌جمهور آمریکا با وعده پایان دادن به فریب‌کاری‌های نتانیاهو علیه اوباما و بایدن وارد کاخ ریاست جمهوری شد و هنوز برای اصلاح مسیر دیر نشده است.»
این در حالی است که عراقچی مصاحبه تازه‌ای که با الجزیره انجام داده است به صراحت عنوان داشت که «تمایلی به مذاکرات مستقیم با واشنگتن نداریم. اما می‌توانیم به توافقی برای مذاکرات غیرمستقیم برسیم.» البته به گفته وزیر خارجه، «ما هرگز درباره برنامه موشکی خود مذاکره نمی‌کنیم و نمی‌توانیم غنی سازی اورانیوم را متوقف کنیم.» حالا با این اظهارات منتاقض باید پرسید که تاکید بر جمله «هنوز برای اصلاح مسیر دیر نشده است»، چه معنای جز پالس مذاکره می‌دهد؟
در همین حال علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در بخشی از اظهارات خود در جمع اصحاب علوم انسانی که در تاریخ هفتم آبان ماه برگزار شد، عنوان کرده بود که «ما نمی گوییم مذاکره نمی‌کنیم، رهبری همیشه گفته است علم مذاکره را داشته باشید، اما مذاکره باید واقعی باشد، نه اینکه از قبل بگویند آخرش این باید شود.» دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان ادامه داد که «ساده اندیشی نباید کرد، کسی نمی‌گوید مذاکره نکنیم، اما باید در جای خودش انجام شود. تلقی این نیست که جمهوری اسلامی نمی‌خواهد اصلا مذاکره کند ما در حال مذاکره بودیم که جنگ کردند اما الان هدفشان مذاکره نیست، می‌گویند مذاکره‌ای کنید با نتایج مشخص مدنظر آنها. اینها باید قدری سر عقل بیایند، یعنی نوعی مقاومت ملی را شکل دهیم، و این مقاومت ملی یک ضلع اقتصادی دقیق دارد.»
همان‌گونه که ناهماهنگی و مواضع پراکنده سخنگویان دولت و وزارت خارجه شایسته نقد است، به همان میزان نیز باید اظهارات مقامات ارشدتر همچون عباس عراقچی و علی لاریجانی با نگاهی انتقادی و دقیق‌تر بررسی شود. واقعیت این است که بازی با الفاظ و تکرار مواضع کلی‌گویانه، راهی برای خروج از بن‌بست کنونی سیاست خارجی ایران نمی‌گشاید. تهران امروز در وضعیتی از انفعال، بلاتکلیفی و بی‌برنامگی قرار دارد؛ وضعیتی که در آن نه نشانی از ابتکار دیپلماتیک دیده می‌شود و نه اراده‌ای برای بازتعریف مسیر مذاکرات.
وقتی مقامات رسمی تأکید می‌کنند که منتظر «پیشنهادهای برابر» از سوی طرف مقابل هستند، در واقع اعترافی تلخ به غیبت راهبرد و پیش‌دستی در دیپلماسی است. اتکا به سخنرانی‌ها، توییت‌ها یا مصاحبه‌های مقامات، نمی‌تواند جایگزین تصمیم‌سازی مؤثر و برنامه‌ریزی هدفمند در عرصه سیاست خارجی شود. دیپلماسیِ گفتاری، هرچند برای تبیین مواضع ضروری است، اما تا زمانی که به پشتوانه یک راهکار منسجم و طرح عملیاتی تبدیل نشود، صرفاً در حد بازتولید مواضع باقی خواهد ماند. در شرایط کنونی، بیش از هر زمان دیگر، دستگاه دیپلماسی نیازمند نقشه‌راهی روشن، تصمیم‌گیری قاطع و انسجام در گفتار و رفتار است تا بتواند از دایره ابهام و انفعال خارج شود.
در تحلیل دقیق تر این تناقضات در موضع گیری مقامات کشور و سخنگویان، آن هم در امر خطیر و حساس سیاست خارجی، سیدعلی سقائیان طی گفت‌وگو با هفت صبح، ضمن اشاره به تناقض‌های اخیر در مواضع سخنگویان دولت و وزارت امور خارجه درباره دریافت پیام از آمریکا نگاهی خوش بیانه را چاشنی گفته های خود کرد و عنوان داشت که «اگر به نظر می‌رسد اختلاف‌نظر یا دست‌کم ناهماهنگی‌هایی در سطح اطلاع‌رسانی وجود دارد، اما نباید این مسئله را نشانه‌ی بحران دانست.» البته به باور سفیر اسبق ایران در برزیل، «در فضای حساس کنونی، هرگونه اعلام موضع یا انتشار خبر درباره مذاکرات باید با دقت و هماهنگی کامل انجام شود، زیرا کوچک‌ترین اشتباه یا شتاب‌زدگی در اطلاع‌رسانی می‌تواند روند دیپلماتیک را تحت‌تأثیر قرار دهد» و به تعبیر او «به نتیجه کار لطمه بزند».
دیپلمات پیشین کشورمان در ارمنستان ادامه داد که «خانم مهاجرانی، سخنگوی دولت و آقای بقایی سخنگوی وزارت خارجه هر دو از موضع دولت سخن می‌گویند، اما شاید در نحوه انتقال پیام و زمان‌بندی آن هماهنگی کافی وجود نداشته است. لذا من فکر می‌کنم آقای بقایی به‌عمد کوشید این مسئله را آرام کند تا موضوع ابعاد رسانه‌ای گسترده‌تری پیدا نکند.»
مدیر تشریفات اسبق وزارت خارجه با تأکید بر اینکه در شرایط فعلی، «عجله در علنی‌سازی پیام‌ها یا تماس‌ها می‌تواند به ضرر کشور تمام شود»، افزود که «در فضای مذاکراتی، سکوت و احتیاط ارزش بالایی دارد. گاهی رسانه‌ای شدن زودهنگام یک پیام باعث می‌شود مخالفان یا بدخواهان روند گفت‌وگو را تخریب کنند. مذاکره، اگر هم در جریان باشد، باید در فضایی آرام و بدون فشار بیرونی پیش برود.» سقائیان در عین حال تصریح کرد که «اصل مذاکره با آمریکا به خودی خود امر مذمومی نیست، بلکه در شرایط کنونی یک ضرورت است، البته نه مذاکره برای مذاکره، بلکه گفت‌وگویی هدفمند که به توافقی عادلانه و متوازن منجر شود.»
مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی به هفت صبح می گوید: «در طول چهار دهه گذشته، تجربه‌های زیادی پشت سر گذاشته‌ایم و می‌دانیم که گفت‌وگو، اگر با دقت و در چارچوب منافع ملی انجام شود، می‌تواند به کاهش تنش و حل مسائل کمک کند. اما باید مراقب باشیم دوباره در دام بی‌نتیجه بودن و زیر میز زدن نیفتیم.» سقائیان همچنین تأکید کرد که «فارغ از آنکه پیامی از سوی آمریکا برای مذاکره ارسال شده باشد یا خیر، در هیچ شرایطی موضوعات دفاعی و موشکی نباید وارد میز مذاکره شود و خطوط قرمز نظام در این زمینه روشن است.» او با اشاره به پاسخ قاطع ایران به اقدامات اسرائیل، این را هم گفت که «ایران کشوری مدافع است نه متجاوز، و همین منطق دفاعی باید در همه عرصه‌ها از جمله دیپلماسی حفظ شود.» دیپلمات پیشین در پایان ابراز امیدواری کرد که با «حفظ هماهنگی و پرهیز از آشفتگی رسانه‌ای، مسیر گفت‌وگوهای منطقی و سازنده میان ایران و طرف‌های مقابل هموارتر شود.»
بر خلاف قرائت سقائیان، عباس اصلانی به عنوان دیگر کارشناس در گفت‌وگوی خود با هفت صبح، ضمن اشاره به تناقض در مواضع رسمی دولت درباره دریافت پیام از آمریکا تاکید کرد که «هرگونه موضع‌گیری از سوی مقامات رسمی معنا و تبعات خاص خود را دارد و اگر درست منتقل نشود، می‌تواند آثار منفی سیاسی و رسانه‌ای برجای بگذارد». به گفته او، «سخنگویان دولت و وزارت خارجه باید نسبت به بار معنایی مواضع خود حساس باشند، چراکه هر جمله در عرصه سیاست خارجی می‌تواند بر فضای دیپلماسی کشور تأثیرگذار باشد». از دید این پژوهشگر حوزه سیاست خارجی، «شفاف‌سازی در این حوزه ضروری است، زیرا انتشار اظهارات متناقض در خصوص مذاکرات یا پیام‌های احتمالی از واشنگتن، می‌تواند نه‌تنها افکار عمومی را دچار سردرگمی کند، بلکه به طرف‌های خارجی نیز پیام نادرستی منتقل کند.»
تحلیلگر مسائل برجامی در پاسخ به این پرسش که آیا دولت عمداً سیاست «ابهام» را در پیش گرفته است، خاطرنشان کرد که «من اطلاعی از نیت پشت‌پرده ندارم، اما واقعیت این است که فضای فعلی آن‌قدرها هم مبهم نیست؛ بلکه شفاف‌تر از گذشته است. مواضع ایران و آمریکا روشن است و هر دو بر دیدگاه‌های پیشین خود پافشاری می‌کنند. بنابراین، برخلاف تصور عمومی، ما شاهد روند مذاکراتی فعالی نیستیم و دو طرف هنوز به تفاهم یا چارچوب مشترک برای گفت‌وگو نرسیده‌اند.»
اصلانی افزود که «مواضع آمریکا همچنان مبتنی بر تحمیل و دیکته است و خواسته‌هایی فراتر از موضوع هسته‌ای را مطرح می‌کند، در حالی که ایران بر گفت‌وگویی عادلانه و متوازن تأکید دارد.» لذا به زعم این تحلیلگر، «تا زمانی که دو طرف به درک مشترکی از یک توافق برد-برد نرسند، مذاکره‌ای واقعی شکل نخواهد گرفت.» از منظر این کارشناس، «اظهارات اخیر مقامات عمانی و ایرانی نیز نشان می‌دهد هنوز روندی جدی در جریان نیست و بیشتر شاهد ابراز امیدواری به ازسرگیری گفت‌وگوها هستیم تا وقوع آن.»
مفسر حوزه بین‌الملل، درباره نقش میانجی‌ها نیز مسئله را اینگونه تحلابل کرد که «چرخش مکرر میانجی‌گری میان کشورهایی چون عمان، قطر یا مصر نه نشانه جدیت، بلکه نماد فقدان یک مسیر واحد است. این وضعیت بیشتر شبیه چرخ‌وفلکی از تلاش‌های پراکنده است که هر کشور با انگیزه‌ای متفاوت در آن ایفای نقش می‌کند.» به باور او، «تا زمانی که تهران و واشنگتن تصمیم سیاسی واقعی برای گفت‌وگو نگیرند، هیچ میانجی‌ای نمی‌تواند مسیر مذاکرات را از ابهام خارج کند.»
با وجود هشدارها، ممنوعیت‌ها و برخوردهای رسمی، هالووین امسال در ایران نه‌تنها برگزار شد، بلکه…
علی علیپور با ۵ گل زده در فصل جاری، بهترین گلزن پرسپولیس است. او حالا…
شایعه توقف کنسرت‌ها در برج میلاد اگرچه تکذیب شد، اما پرده از واقعیتی تلخ برداشت:…
امیر برادران، نویسنده‌ای که نامش با «ساختمان پزشکان»، «هیولا» و «در حاشیه» گره خورده، از…
روزی صدای پالت، دنگ‌شو و بُمرانی، هوای تازه‌ای به موسیقی ایران بخشید؛ تلفیقی از سازهای…
در سال ۱۴۰۴، شکاف میان حداقل دستمزد و خط فقر به بیش از ۲۷ میلیون…