خسارت انفجار بندر شهید رجایی

به گزارش سرمایه فردا،  حادثه انفجار در بندر شهید رجایی خسارات قابل‌توجهی به زیرساخت‌های بندری، انبارها و کانتینرهای موجود وارد کرده است. این بندر یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری و ترانزیتی ایران محسوب می‌شود، پس از حادثه روز شنبه با آسیب‌های گسترده‌ای در بخش‌های عملیاتی و ذخیره‌سازی مواجه شده است. با این حال مسئولان گمرکی اعلام کردند که عملیات تخلیه و بارگیری از این بندر آغاز شده است که نشان می دهد بخشی از سازه های بندر همچنان استوار باقی مانده اند و عملا خسارت انفجار روی عملیات بازرگانی آتی تاثیری نخواهد داشت. چراکه این بندر با ۲۴۰۰ هکتار وسعت، ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تن کالا و ظرفیت ۶ میلیون‌TEU کانتینر در سال را دارد  حالا باید دید در زمان انفجار چند تن کالا در بندر دپو بوده و اینکه چه میزان از آن کالاها آسیب دیده اند.

ارزش زیرساخت‌های آسیب‌دیده

بندر شهید رجایی با برخورداری از تجهیزات پیشرفته و تأسیسات گسترده، نقش کلیدی در تجارت دریایی کشور دارد. بر اساس گزارش‌های اولیه، خسارات وارده شامل تخریب بخشی از محوطه کانتینری، آسیب به اسکله‌ها و تأسیسات بارگیری است. همچنین، برخی از ساختمان‌های اداری و مراکز کنترل بندر دچار آسیب شده‌اند که می‌تواند بر روند مدیریت عملیات بندری تأثیر بگذارد. شاید یکی از مهمترین مشکلاتی که در سال های اخیر منجر شد تا امروز خسارت کالاهای دپو شده را افزایش دهد نوسانات قیمتی بود که بازرگانان را اب چالش مواجه می کرد تا کالاهای خود را بیشتر در بندر و کمرک نگه دارند تا با قیمت های جدید آن را رضه کنند. همین موضوع سطح خسارت ناشی از انفجار را بالا برده است. در غیر این صورت لزومی به دپوی کالا در بندر وجود ندارد.

البته نباید نادیته گرفت که طبق اعلام مقامات محلی، یکی از زون‌های بندر دچار حریق شده است، اما سایر بخش‌های بندر از جمله زون‌های کانتینری، فله‌ای و سوخت همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. با این حال، شدت انفجار به حدی بوده که شیشه‌های ساختمان‌های اطراف بندر، حتی در فاصله ۲۵ کیلومتری، شکسته شده‌اند. به همین دلیل خسارت ناشی از ساختمان ها نیز به سوختن کالاها اید اضافه کرد.

خبرهای تایید نشده حکایت از این دارد که نزدیک به ۲ هزار کانتینر در زونی که دچار حریق شده آسیب دیده اند. همچنین طبق اعلام گمرک، کانتینرهای وارداتی آسیب‌دیده شامل مواد شیمیایی بوده‌اند و کانتینرهای صادراتی آسیب‌دیده شامل قیر و پارافین هستند که سوخته اند و به نوعی عامل اصلی آتش ادامه‌دار در بندر بوده است. عمده کالاهای اساسی کشور به صورت فله از بنادر بندر امام خمینی (ره) و امیرآباد وارد می‌شوند، درحالی‌که کالاهای واردشده به بندر شهید رجایی عمدتاً به شکل کانتینری هستند. بر اساس اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، محصولات اساسی در این بندر تخلیه نمی‌شوند و آسیبی به کالاهای اساسی وارد نشده است. بنابراین مشکلی در زمینه کاهش عرضه کالا بروز نخواهد کرد. بنابراین در صورتی که شیطنتی از سوی بازرگانان یا توزیع کنندگان کالا صورت بگیرد دستگاه های نظارتی باید قاطعانه برخورد کنند.

ابعاد انسانی و خسارات جانی

بر اساس گزارش‌های رسمی، تاکنون ۸۰۰ نفر مصدوم شده‌اند و ۲۸ نفر جان خود را از دست داده‌اند و ۶ نفر نیز در این حادثه مفقود شده اند. ظهر روز یکشنبه به دلیل انتشار گازهای سمی، نیروهای امدادی امکان نزدیک شدن به مرکز انفجار را نیافته‌ بودند. به همین دلیل برخی گزارش‌ها احتمال داده‌اند که این انفجار ممکن است به یکی از محموله‌های مواد شیمیایی باشد که آماده صادرات به بازارهای جهانی می شده است. بر این اساس در براورد خسارت ناشی از آن باید اریابی دلاری داشت.

در راستای مدیریت بحران، تیم‌های امدادی و عملیاتی به سرعت وارد عمل شده‌اند. ۲۴ گروه عملیاتی از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به منطقه اعزام شده‌اند و ۲۸ دستگاه ماشین آتش‌نشانی از پالایشگاه‌های منطقه و ۴ دستگاه ماشین آتش‌نشانی مجهز به نردبان اطفای حریق در عملیات مهار آتش به‌کار گرفته شده‌اند. همچنین، چندین دستگاه آمبولانس برای ارائه خدمات درمانی فوری در حالت آماده‌باش کامل قرار گرفته‌اند. همچنین آبپاشی با هئاپیمای ایلوشن و توزیع پور آتش خاموش کن به وسیله هلیکوپتر در این عملیات به کار گرفته شده است که در مجموع می تواند هزینه هی خسارت را بالا ببرد.

درواقع با توجه به سهم چهل هشت درصدی بندر شهید رجایی در واردات کالا به ایران می توان پیش بینی کرد که در مجموع این بندر کمتر از ۹میلیارد دلار واردات کالا در سال انجام می شدهد که در ماه می تواند ارزش آن به حدود ۷۰۰ میلیون دلار برسد. براساس داده ها از آنجایی که تمام زون های این بندر آسیب ندیده است می توان تخمین زد که میزان کالاهای آسیب دیده در این بندر کمتر از ۱۰ درصد ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی ماهانه است.

بازسازی و ترمیم فعالیت‌های تجاری در بندر رجایی

در ادامه روند بازسازی و ترمیم فعالیت‌های تجاری، جلسه ویژه تیم فنی و پشتیبانی گمرک ایران برای آغاز مجدد تشریفات گمرکی دقایقی پیش در محل درب خروج واردات گمرک برگزار شد. رئیس کل گمرک ایران پس از بررسی زیرساخت‌ها و اطمینان از وضعیت موجود، دستور آغاز تشریفات گمرکی حمل یکسره محموله‌های کالاهای اساسی و واحدهای تولیدی را صادر کرد. همچنین گزارش‌های جدید نشان می‌دهد که روند خروج ترانزیت خارجی، صادرات و واردات از طریق گمرک شهید رجایی بندرعباس مجدد آغاز شده و فعالیت‌های تجاری در حال بازگشت به شرایط عادی است.

به طور کلی حادثه انفجار در بندر شهید رجایی خسارات قابل‌توجهی به زیرساخت‌های بندری، انبارها و کانتینرها وارد کرده است. با توجه به نقش حیاتی این بندر در تجارت دریایی کشور، ارزیابی دقیق خسارات، اجرای سریع تعهدات بیمه‌ای و اقدامات فوری امدادی برای کاهش پیامدهای اقتصادی این حادثه ضروری است. همچنین، بررسی علت دقیق انفجار و تعیین میزان خسارت‌های وارده بر کالاهای تجاری و زیرساخت‌های بندری، از جمله اولویت‌های مقامات مسئول خواهد بود.

در سال های اخیر ایران برنامه زیادی برای جذب سرمایه گذار خارجی برای توسعه بندر شهید رجایی داشته است که به دلیل محدودیت تحریم ها و ضعف های مدیریتی این برنامه چندان محقق نشده است. به همین دلیل یکی لز مسائلی که می تواند در زمینه حوادث مربط به آتش سوزی مطرح شود موضوع ضعف ایمنی و فرسودگی تجهیزات است. به عبارت دیگر در حال حاضر این احتمال وجود دارد که نشتی مواد شیمایی در داخل یکی از این کانتینرها و قرار گرفتن در کنار تجهیزات آستعال آور این فاجعه را رقم زده باشد. بنابراین به صورت کلان باید موضوع نوسازی و ایمنی سازی بندر را در دستور کار قرار گیرد تا بار دیگر شاهد بروز چنین حوادثی نباشیم.

سهم بندر رجایی از کالاهای اساسی کمتر از یک میلیون تن

بر اساس گزارش‌های رسمی سازمان بنادر و دریانوردی، در سال ۱۴۰۳، مجموع حجم کالاهای ترانزیت‌شده از بنادر ایران ۱۵۸ میلیون تن بوده که از این مقدار، ۲۴ میلیون تن به کالاهای اساسی اختصاص داشته است. در این میان، بندر شهید رجایی سهمی ۹۸۸ هزار تنی داشته که معادل ۴ درصد از کل واردات کالاهای اساسی کشور است. عمده واردات کالاهای اساسی از طریق بنادر دیگری مانند بندر امام خمینی با سهم ۵۷ درصدی و بندر امیرآباد با سهم ۱۳ درصدی انجام می‌شود.

بررسی آمارهای سازمان بنادر و دریانوردی در سال ۱۴۰۳ نیز نشان می‌دهد که حجم کالاهای اساسی وارداتی از بندر شهید رجایی به ۶۸۲ هزار تن کاهش یافته که سهم این بندر را به حدود ۳ درصد از کل واردات کالاهای اساسی کشور رسانده است. این روند بیانگر تمرکز بیشتر واردات کالاهای اساسی در بنادر دیگر نظیر بندر امام خمینی و بندر امیرآباد است. باوجود آنکه بندر شهید رجایی بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور محسوب می‌شود و دارای زیرساخت‌های مدرن است، تمرکز اصلی این بندر بر حمل‌ونقل کالاهای غیر اساسی، صادرات فرآورده‌های نفتی و ترانزیت کالاهای کانتینری قرار دارد. ظرفیت سالانه این بندر ۹۰ میلیون تن کالا است و موقعیت استراتژیک آن در کریدور ترانزیتی جنوب به شمال نقشی کلیدی در تجارت غیر اساسی ایفا می‌کند.

در مقابل، واردات کالاهای اساسی نیازمند زیرساخت‌های تخصصی مانند سیلوهای ذخیره غلات، مخازن روغن و تجهیزات مخصوص تخلیه بار فله است؛ این امکانات بیشتر در بندر امام خمینی و بندر امیرآباد مستقر شده‌اند که به همین دلیل، بخش عمده واردات کالاهای اساسی از طریق این بنادر صورت می‌گیرد. با توجه به داده‌های موجود، سهم اندک بندر شهید رجایی در واردات کالاهای اساسی امری طبیعی است. باوجود آنکه این بندر بیش از ۵۰ درصد از ترانزیت کالاهای کشور را انجام می‌دهد، نقش آن در واردات کالاهای اساسی کمتر از ۵ درصد است. این موضوع نشان می‌دهد که بندر شهید رجایی، اگرچه شاهرگ حیاتی تجارت دریایی ایران است، اما مرکز اصلی تأمین کالاهای اساسی کشور محسوب نمی‌شود و تمرکز آن عمدتاً بر حمل‌ونقل کالاهای غیر اساسی و ترانزیت بین‌المللی است