تعطیلی شنبه به کجا رسید ؟

محمدرضا یوسفی: اقتصاد جهانی روز به روز در هم تنیده تر شده است. نگاهی به روند رشد تجارت جهانی نشان می دهد که حجم تجارت جهانی در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به ترتیب ۳۲ و ۳۰.۷ هزار میلیارد دلار بوده است. گرچه به دلایلی حجم تجارت جهانی در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۸ درصد کاهش یافته است، با وجود این، تجارت جهانی در دهه های اخیر از رشد قابل اعتنایی برخوردار بوده و از این طریق وابستگی کشورها به یکدیگر بیشتر از گذشته شده است.

سهم ایران پیش از تحریم، حدود ۲.۲ درصد از تجارت جهانی و اکنون حدود ۳ دهم درصد است. این به معنای انزوای اقتصادی ایران در عرصه جهانی است.
یکی از معیارهای تحریم یک کشور، جایگاه آن کشور در تجارت جهانی و وابستگی سایر کشورها به محصولات آن کشور و درجه جایگزینی است.

با تحریم ایران، به لحاظ اقتصادی، سهم ایران افول داشته و این امر موجب شده است تا تداوم تحریم ها برای امریکا کم هزینه تر باشد. زیرا کمتر کشوری است که از تحریم ایران آسیب ببیند. بر این اساس، یکی از راهبردهای کشور برای خروج از انزوا، برداشتن برخی از موانع است.

یکی از موانع مهم که همواره مورد نظر بخش خصوصی بوده است، تعداد روزهایی است که امکان تجارت با جهان خارج وجود دارد. روزهای تعطیلی در بسیاری از کشورهای جهان شنبه و یکشنبه و در ایران روز جمعه تعطیل کامل و پنج شنبه نیمه تعطیل است. بدین ترتیب امکان ارتباطی با جهان خارج به نیمی از هفته تقلیل می یابد.

ریشه تعطیلی شنبه در اسلام یا یهودیت

اکنون که دولت، لایحه تقلیل ساعات کاری را تقدیم مجلس کرده است و بدین ترتیب تعطیلات به دو روز در هفته می انجامد. تعیین روزی علاوه بر جمعه اهمیت دارد.
گاه شنیده می شود که برخی از نمایندگان به تعطیلی رسمی پنج شنبه نظر دارند. دلایلی مانند وصل شدن پنج شنبه به جمعه، سنت زیارت اهل قبور در عصرهای پنج شنبه و همچنین اینکه تعطیل شدن شنبه موجب تشبه به یهود خواهد شد، زیرا شنبه تعطیل رسمی یهودیان است. نهایت اینکه اکنون نهادهای آموزشی کشور روزهای پنج شنبه تعطیل و ادارات نیز نیمه تعطیل هستند و هماهنگی اقتضاء می کند که پنج شنبه تعطیل باشد.

اما هیچکدام از این دلایل برای تعطیل کردن پنج شنبه موجه نیستند. شاید مهمترین دلیل این گروه، تشبه به یهود است. بدین ترتیب به یک مسئله عادی و تصمیم گیری بر مبنای منافع ملی، رنگ تمدنی و فرهنگی داده شده است. گرچه تعطیلی شنبه ریشه در کتاب مقدس یهودیان دارد، اما در بسیاری از کشورهای مسلمان جهان نیز اکنون شنبه را تعطیل کرده‌اند. در برخی کشورهای مسلمان از سال ۲۰۰۸ این اقدام را در فرایندی پنج ساله انجام دادند و با وجود تقیدات دینی، احساس تشبه به یهود را نیز نداشته‌اند. زیرا اگر بنا بر مخالفت باشد، برخی احکام دیگر نیز میان ما مسلمانان و یهودیان مشترک است، آیا باید آنان را نیز حذف کنیم؟‌ اساس نگاه فرهنگی و تمدنی با توجه به ساختار فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور به این مسئله نادرست است.

واقعیت این است که از منظر منافع ملی، اگر تعطیلی شنبه موجب بهبود روابط بنگاه های اقتصادی کشور با جهان بیرون را فراهم آورد و از این طریق بر حجم تجارت ایران و سهم آن موثر باشد، بستر رونق اقتصادی، افزایش نرخ اشتغال و کاهش زمینه اعمال تحریم های بیشتر و یا حتی کاهش تحریم ها فراهم خواهد شد. تعطیلات نظام آموزشی در پنج شنبه ها را نیز پس از قانون تعطیلی شنبه می توان طی یک فرایند، با روال جدید تنظیم کرد.

از این گذشته، اکنون که ایران عضو شانگهای و بریکس شده و دولت سیزدهم به آن افتخار کرده، آن را با نگاهی ایدئولوژیک راهی برای تقابل با امریکا می داند، توجه به این نکته لازم است که بسیاری از این کشورها نیز در شنبه تعطیل هستند. از این رو برای بهبود مراودات مالی با این دسته از کشورها نیز بهتر است، شنبه تعطیل گردد.