بررسی زباله گردی در تهران

به گزارش سرمایه فردا، در یکسال گذشته شهرداری تهران با هدف ارتقا سلامت عمومی، بهبود چهره شهری و کاهش آسیب‌های اجتماعی، مجموعه‌ای از اقدامات گسترده‌ای را برای جمع‌آوری متکدیان، زباله‌گردها، کودکان کار و معتادان متجاهر در سطح شهر اجرا کرد. این طرح که با همکاری نهادهای قضائی، انتظامی و سازمان‌های خدمات اجتماعی انجام شد، در بازه‌ای کوتاه توانست بیش از ۲۸۵۰ نفر از افراد آسیب‌دیده را از سطح شهر جمع‌آوری و به مراکز حمایتی منتقل کند. در این میان، ۱۵۸۷ نفر از زباله‌گردها شناسایی شدند که وسایل‌شان ضبط و به ایستگاه‌های رسمی بازیافت منتقل شد.

همزمان با این اقدامات، شهرداری تهران مراکز غیرمجاز تفکیک زباله در مناطقی مانند باقرشهر و کهریزک را شناسایی و با حکم قضائی پلمب کرد. این مراکز که اغلب فاقد استانداردهای بهداشتی بودند، نه‌تنها تهدیدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شدند، بلکه بستری برای توزیع مواد مخدر، بهره‌کشی از کودکان و فعالیت اتباع غیرمجاز فراهم کرده بودند. با جمع‌آوری این مراکز و محدودسازی زباله‌گردی، میزان فعالیت‌های غیررسمی در حوزه پسماند به‌طور چشمگیری کاهش یافت و چهره شهر پاک‌تر و زیست‌پذیرتر شد.

از منظر سلامت عمومی، کاهش زباله‌گردی به معنای کاهش تماس مستقیم افراد با پسماندهای آلوده، کاهش احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار و بهبود بهداشت محیطی در محلات آسیب‌پذیر است. همچنین، با اجرای طرح تفکیک پسماند از مبدأ و استفاده از پلتفرم‌هایی مانند «شهرزاد» و «نوماند»، مشارکت شهروندان در مدیریت پسماند افزایش یافته و زباله‌گردی به‌طور سیستماتیک محدود شده است.

اصلاحات ساختاری در سیاست‌گذاری پسماند

در نهایت، این اقدامات نه‌تنها به ارتقا سلامت و امنیت اجتماعی کمک کرده‌اند، بلکه گامی مؤثر در جهت بازگرداندن حس تعلق و اعتماد به فضای شهری بوده‌اند. می‌توان گفت شهرداری تهران در سال ۱۴۰۴، با جراحی‌ای اجتماعی، تومورهای پنهان در بافت شهری را بیرون کشید تا تنفس شهر دوباره سالم شود. این طرح اگرچه مؤثر بوده، اما برای پایداری آن نیازمند اصلاحات ساختاری در سیاست‌گذاری پسماند، حمایت اجتماعی و توانمندسازی افراد آسیب‌دیده است.

محمد امین توکلی زاده معاون شهردار تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اینکه باید ریشه‌های آسیب‌های اجتماعی را به درستی بشناسیم و آنها را اصلاح کنیم، اظهار کرد: طبق دستور شهردار تهران قرارگاه اجتماعی در سطح محلات تشکیل می‌شود تا در سطح محلات برای آسیب‌ها تصمیم گیری می‌شود. درواقع شهرداری در کنار سایر نهادها ریشه آسیب‌ها را شناسایی می‌کند، و در این زمینه تمام ظرفیت‌ها و امکانات را به کار گرفته شود.

وی با بیان اینکه پذیرش افرادی است که بی پناه هستند می‌تواند در جلوگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی آینده کمک کند، افزود: ساماندهی کودکان کار، زباله گرد و متکدیان به سرعت دنبال می‌شود، در این راستا با همت تمام دستگاه‌ها چهره شهر تغییر کرده است.

معاون شهردار تهران اضافه کرد: البته پاکسازی کامل شهر از متکدیان و زباله کردها بدون حضور و اراده مردم شدنی نیست؛ امروز سازمان بهزیستی و دستگاه‌های قضائی ظرفیت‌های جدی برای حل این مسأله را فراهم کرده‌اند و شهرداری با افزایش کیفیت بخشی خدمات به دنبال رفع این مشکل است.

توکلی زاده با بیان اینکه مردم باید این افراد را به سمت مراکز خدمات رسان هدایت کنند تا خدمات درستی دریافت کنند، گفت: هشت هزار ظرفیت خالی در مراکز وجود دارد و تعدادی معتاد متجاهر هم در خیابان‌ها حضور دارند، مردم می‌توانند آنها را به سمت مراکز هدایت کنند و در این راستا کمک رسان ما باشند.

وی با تاکید بر اینکه مردم باید وجود متکدیان و کودکان کار در فضاهای مختلف را به ما اعلام کنند، گفت: در مسیر ساماندهی آسیب‌دیدگان سوداگران وجود دارند، این افراد باید در فضاهای پیش بینی شده حضور یابند تا بتوانند به جامعه بازگردند.

معاون شهردار تهران با اعلام اینکه مأموریت بزرگی که قرارگاه اجتماعی برعهده گرفته، به بهترین شکل به سر منزل مقصود خواهد رسید گفت: در این مراکز به آسیب دیدگان اجتماعی خدمات‌رسانی می‌شود، همچنین یکی از اقدامات در حوزه ساماندهی معتادان، توانمندسازی آنها در حوزه اشتغال بوده که در حال انجام است.

خریداران ضایعات که منشأ تشویق به زباله گردی

توکلی زاده با بیان اینکه یکی از ۹ گام مورد توجه در این حوزه، مهارت آموزی و اشتغال آفرینی است ادامه داد: با ایجاد زمینه ظهور و بروز مهارتها ریشه‌های فقر خشک می‌کند. در حال حاضر در گام‌های اولیه هستیم و این روند ادامه دارد.

وی با اشاره به اینکه ظرفیت سازی خوبی برای ساماندهی ایجاد شده‌است گفت: در ابتدا حدود ۱۲ تا ۱۳ هزار تخت برای اسکان ماده ۱۶ وجود داشت و بسیار نگران بودیم که کسی در بیرون نماند و برای تهیه یک تخت به چندین جا زنگ می‌زدیم. با همکاری و همیاری بین دستگاه‌های مختلف امکانی در حال ایجاد کرده‌ایم تا بتوان برخورد با کودکان زباله گرد در راستای هدایت به زندگی جدید باشد.

معاون شهردار تهران با اشاره به اینکه با بخشی زیادی از این افراد که اتباع هستند، ساماندهی و بازگردانده می‌شوند، گفت: برخورد با خریداران ضایعات که منشأ تشویق به زباله گردی دارد نیز، در دستور کار قرار دارد.

توکلی زاده ادامه داد: در خصوص منع پذیرشی‌ها که شامل آلزایمر، بیماری خاص، کم سن و سال و کهنسال هستند، مشکل داشتیم. امروز با همت مسئولین که با هم همدل شدند چیزی به اسم منع پذیرشی نداریم و ظرفیت ۲۴ هزار نفری برای پذیرش تمامی افراد آسیب‌پذیر تأمین شده است. ۱۵ دستگاه به صورت مستقیم و ۲۰ دستگاه به شکل غیر مستقیم کمک کردند تا ۲۴ هزار ظرفیت برای این قشر ایجاد شود.

وی همچنین تصریح کرد: ۹ گام شامل سم زدایی، سلامت بدنی، معنویت درمانی، حرفه آموزی مقدماتی، هویت یابی و… پرداخت. همچنین موضوع حرفه آموزی تخصصی خانواده معتادان برای ورود به بازار اشتغال و مسئله جامعه پذیری و صیانت پس از خروج در حال انجام است‌.

قطع چرخه مالی زباله گردی

مهدی پیرهادی، عضو شورای شهر تهران، در خصوص پدیده زباله‌گردی بعنوان یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت پسماند اظهار کرد: از آنجایی که بی‌توجهی به تفکیک زباله از مبدأ در سال‌های گذشته در طرح‌های اجرایی مغفول مانده بود پیامدهای اجتماعی، مانند زباله گردی و مافیای پسماند را به همراه داشت. هرچند در بخش‌های فرهنگی و خدماتی نیز تبعات گسترده‌ای به همراه داشته است.

وی با اشاره به تغییر رویکرد شهرداری برای قطع جربان مالی پسماند برای زباله کردها در سالهای اخیر افزود: در گذشته، شهرداری از محل فروش پسماند خشک به پیمانکاران درآمدی کسب می‌کرد، اما اکنون هیچ پیمانکاری مجاز نیست از زباله‌ها پسماند خشک برداشت کند و شهرداری نیز دیگر به دنبال کسب درآمد از این مسیر نیست. این تصمیم با هدف قطع ارتباط مالی میان شهرداری و زباله‌گردها اتخاذ شده تا زمینه سوءاستفاده از این چرخه حذف شود.

عضو شورای شهر تهران ادامه داد: مأموریت اصلی، جمع‌آوری کامل زباله‌گردها و ساماندهی این پدیده است. در همین راستا، حذف مافیای زباله در قطع چرخه زباله‌گردی مؤثر شده‌است

پیرهادی با تاکید بر اینکه حل این مسئله نیازمند اصلاح ساختارهای موجود است. گفت: درآمدی به پسماند خشک در سیاست‌گذاری شهری وجود داشته باشد، زباله‌گردی به‌عنوان یک حلقه سودآور باقی خواهد ماند. بنابراین، تغییر این نگاه و حذف انگیزه‌های مالی، گام نخست در مسیر مقابله با این آسیب اجتماعی است.