بحران فرونشست زیر پای سازه‌ها

به گزارش سرمایه فردا، در سال‌های اخیر، فرونشست زمین در ایران که به حدود ۳۶ سانتیمتر رسیده از یک پدیده خاموش به بحرانی ملی بدل شده است؛ بحرانی که نه‌تنها زیرساخت‌های فیزیکی را تهدید می‌کند، بلکه آرامش روانی و انسجام اجتماعی جوامع را نیز نشانه گرفته است. برخلاف تصور رایج که فرونشست را صرفاً یک مسئله فنی یا زمین‌شناسی می‌داند، واقعیت این است که این پدیده، بازتابی از ناکارآمدی‌های مدیریتی، فشارهای زیست‌محیطی و بی‌توجهی به توسعه پایدار در سطح ملی است. درک ابعاد انسانی و اجتماعی این بحران، نخستین گام برای مواجهه‌ای مسئولانه و مؤثر با آن است.

در دل این بحران خاموش، آن‌چه بیش از همه نادیده گرفته شده، تأثیرات اجتماعی و روانی فرونشست بر زندگی روزمره مردم است. در مناطقی که زمین به‌تدریج فرو می‌ریزد، ساکنان با اضطراب دائمی از ترک‌خوردگی خانه‌ها، ناایمنی مسیرهای حمل‌ونقل، و تهدید زیرساخت‌های حیاتی مواجه‌اند. این نگرانی‌ها، به‌ویژه در جوامع روستایی و حاشیه‌نشین، به شکل ملموسی بر کیفیت زندگی، احساس امنیت و حتی مهاجرت‌های اجباری اثر گذاشته است.

با وجود این چشم‌انداز نگران‌کننده، راه‌حل‌هایی نیز وجود دارد که می‌توانند مسیر آینده را تغییر دهند. اصلاح الگوی کشت، کاهش وابستگی به محصولات آب‌بر، توسعه فناوری‌های نوین آبیاری، و بازنگری در سیاست‌های خودکفایی کشاورزی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند فشار بر منابع زیرزمینی را کاهش دهند. همچنین، سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و ایجاد فرصت‌های شغلی جایگزین برای کشاورزان، می‌تواند زمینه‌ساز کاهش سطح زیر کشت و در نتیجه، کاهش برداشت آب باشد.

آن‌چه بیش از هر چیز ضروری به نظر می‌رسد، تغییر نگاه به مسئله فرونشست است. این پدیده، صرفاً یک مشکل زمین‌شناسی نیست؛ بلکه بحرانی چندوجهی است که در آن محیط‌زیست، اقتصاد، جامعه و سیاست به‌هم گره خورده‌اند. تنها با رویکردی جامع، علمی و مشارکتی می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد و آینده‌ای پایدار برای سرزمین ایران رقم زد.

در برخی مناطق، فرونشست نه‌تنها خانه‌ها را ترک‌دار کرده، بلکه خطوط انتقال برق، آب و گاز را نیز دچار اختلال کرده است. لوله‌هایی که در دل خاک فرو رفته‌اند، با تغییر شکل زمین دچار شکستگی می‌شوند و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به‌شدت افزایش می‌دهند. در مواردی، حتی شبکه‌های ریلی و جاده‌ای نیز از این پدیده آسیب دیده‌اند؛ به‌طوری که در مسیرهای پرتردد، فرورفتگی‌های ناگهانی باعث اختلال در تردد و افزایش خطرات جانی شده‌اند.

فرونشست زمین، آینه‌ای است که ضعف‌های ساختاری در مدیریت منابع، برنامه‌ریزی شهری و سیاست‌گذاری کشاورزی را به‌وضوح نشان می‌دهد. اگر این پدیده را تنها به ترک‌خوردگی خانه‌ها یا شکستگی لوله‌ها تقلیل دهیم، فرصت اصلاح را از دست خواهیم داد. راه نجات، نه در واکنش‌های مقطعی، بلکه در بازنگری بنیادین در شیوه تعامل با طبیعت، منابع و مردم نهفته است. آینده‌ای پایدار زمانی رقم خواهد خورد که فرونشست را نه صرفاً یک تهدید، بلکه هشداری برای بازآفرینی سیاست‌های توسعه بدانیم.