اثرات کاهش منابع سطحی و افزایش فشار بر منابع زیرزمینی
کاهش منابع آب سطحی، وابستگی تهران به منابع زیرزمینی را افزایش داده است؛ اما استفاده بی‌رویه از این منابع تبعاتی مانند فرونشست زمین و کاهش کیفیت آب را به دنبال دارد. عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، هشدار داده که استانداردهای کیفی آب شرب اجازه نمی‌دهد که تمام کمبودها از طریق منابع زیرزمینی جبران شود. همچنین، کاهش ذخایر آبی به حدی بوده که کف سدهای مهمی نظیر سد امیرکبیر و لتیان نمایان شده است و حتی امکان موتورسواری در برخی نقاط این سدها فراهم شده است.
عملکرد ملی در مدیریت منابع آب
در سطح ملی نیز شرایط ذخایر آبی نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است. میزان ورودی آب به سدهای کشور در ۱۶۸ روز ابتدایی سال آبی جاری، ۸.۷ میلیارد مترمکعب بوده که کاهش ۳۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته را نشان می‌دهد. در همین دوره، خروجی آب از سدها برای تأمین نیازهای شرب، کشاورزی و صنعت ۲ درصد کاهش داشته است. در حال حاضر، تنها ۴۳ درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور پُر بوده و ۵۷ درصد ظرفیت این مخازن خالی است.
دلایل بروز بحران آبی
این بحران دلایل متعددی دارد که برخی از آن‌ها شامل:
- کاهش بارندگی: میانگین بارش‌ها در سال آبی جاری ۸۲.۹ میلی‌متر بوده که کاهش ۴۵ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت دارد. در برخی استان‌ها این کاهش تا ۷۶ درصد رسیده است.
- تغییرات اقلیمی: افزایش دما و تغییر در الگوهای بارش موجب تشدید خشکسالی در کشور شده است.
- مصرف بی‌رویه: عدم مدیریت مصرف آب در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و خانگی باعث فشار بیشتر به منابع آبی شده است.
- سوءمدیریت: عدم برنامه‌ریزی دقیق و اجرای پروژه‌هایی نظیر انتقال آب بین‌حوضه‌ای و سدسازی غیرکارآمد، مشکلات منابع آبی را عمیق‌تر کرده است.
راهکارهای مدیریت بحران آب
برای عبور از این بحران آبی، لازم است سیاست‌ها و برنامه‌های متعددی در سطح ملی و محلی اجرا شود:
- اصلاح الگوی مصرف: ترویج صرفه‌جویی در مصارف خانگی از جمله شست‌وشوی کم‌مصرف، خاموش کردن شیر آب هنگام مسواک زدن و استفاده از آب‌های بازیافتی.
- بهینه‌سازی در کشاورزی: استفاده از فناوری‌های آبیاری نوین برای کاهش هدررفت آب.
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: توسعه سیستم‌های بازیافت و تصفیه آب برای استفاده بهینه از منابع موجود.
- آموزش و آگاه‌سازی عمومی: ارتقای سطح آگاهی مردم درباره اهمیت منابع آبی و نقش آن‌ها در مدیریت بحران.
- تقویت همکاری‌های بین‌استانی: هماهنگی بیشتر میان استان‌ها برای تخصیص بهینه منابع آبی.
پیش‌بینی پیامدها و اقدامات ضروری
اگر روند کنونی مصرف ادامه یابد، خطرات جدی‌تری برای منابع آبی و زندگی روزمره مردم ایجاد خواهد شد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که:
- کیفیت و کمیت آب شرب کاهش یافته و تأمین نیازها با چالش‌های بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
- وابستگی بیشتر به منابع زیرزمینی ممکن است باعث فرونشست بیشتر زمین و آسیب به زیرساخت‌های شهری شود.
- افزایش هزینه تأمین آب و اثرات تورمی آن بر اقتصاد خانوارها محسوس‌تر خواهد بود.
برای مقابله با این شرایط، همراهی مردم با سیاست‌های مدیریت بحران و اجرای دقیق برنامه‌های صرفه‌جویی ضروری است. در نهایت، عبور موفق از این بحران نیازمند تلاش‌های همه‌جانبه و برنامه‌ریزی دقیق‌تر است.