بازار سرمایه در آستانه ماشه؛ سقوط آرام، امیدهای شکننده

به گزارش سرمایه فردا، مرور معاملات هفته دم  شهریور ۱۴۰۴، بازار سرمایه ایران با موج سوم ریزش قیمت‌ها مواجه شد؛ موجی که اگرچه از نظر شدت به پای دو دوره قبلی نمی‌رسد، اما نشانه‌های ضعف تقاضا و بی‌اعتمادی عمومی را به‌وضوح نمایان کرده است. افت بیش از ۴۰ درصدی قیمت‌ها در ماه‌های گذشته، بازار را به نقطه‌ای رسانده که حتی رشد قیمت ارز و طلا نیز نتوانسته محرک قابل توجهی برای بازگشت سرمایه‌گذاران باشد.

در فضای سیاسی، زمزمه‌هایی از تمدید شش‌ماهه یا یک‌ساله مکانیزم ماشه شنیده می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند به‌طور موقت تقاضا را در بازار سهام تحریک کند و حتی باعث کاهش نسبی قیمت دلار و سکه شود. با این حال، فعالان بازار معتقدند که بازگشایی بورس پس از جنگ ۱۲ روزه بدون برنامه حمایتی مشخص، اشتباهی راهبردی بود که به سقوط شاخص‌ها دامن زد.

رگولاتوری بازار سرمایه نیز با کاهش منابع مواجه است و توان حمایت مؤثر از بازار را ندارد. در شرایطی که اقتصاد کشور با تورم، رکود و ناترازی‌های ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند، بازار سرمایه در اولویت‌های پایین‌تر دولت قرار گرفته و بعید است منابع جدیدی به آن تخصیص یابد.

در این میان، برخی فعالان بازار به صندوق‌های درآمد ثابت چشم دوخته‌اند و خواستار افزایش حد نصاب سهام این صندوق‌ها تا ۱۵ درصد هستند. اما تجربه‌های گذشته نشان داده که تحمیل ریسک به این صندوق‌ها نه‌تنها اثربخش نیست، بلکه می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد. از سوی دیگر، دولت برای تأمین منابع اوراق بدهی خود، به نقدینگی همین صندوق‌ها نیاز دارد و بعید است اجازه ورود مجدد آن‌ها به بازار سهام را صادر کند.

در بازارهای موازی، دلار آمریکا در محدوده ۱۰۴ هزار تومان معامله می‌شود و سقف ۱۰۵ هزار تومان را لمس کرده است. طلا نیز با عبور از سقف اسفند ماه، در مسیر صعودی قرار دارد. طلای جهانی مقاومت‌های مهمی را شکسته و در صورت باز بودن بازارهای جهانی، احتمال عبور از مرز ۳۵۰۰ دلار وجود داشت.

در مجموع، بازار سرمایه ایران در شرایطی قرار دارد که نه حمایت مؤثر دارد، نه چشم‌انداز روشن. تنها امید باقی‌مانده، بازگشت تدریجی تعادل از مسیر خودجوش و ورود سرمایه‌گذاران حقیقی در نقاط حمایتی است؛ هرچند این مسیر نیز پرریسک و نامطمئن به نظر می‌رسد.

 

در حالی که طلا و دلار سقف‌های جدیدی را فتح می‌کنند، بازار سهام ایران با واگرایی‌های فنی و افت ارزش دلاری، در وضعیت ارزندگی بالا اما بی‌تقاضا قرار گرفته است. صندوق‌های درآمد ثابت نیز در دوراهی حمایت از بازار یا تأمین بدهی‌های دولت گیر افتاده‌اند.

در چنین فضایی، رفتار سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی نیز دستخوش تغییرات معناداری شده است. بررسی سرانه خرید و فروش نشان می‌دهد که فروشندگان با قدرت بیشتری در بازار ظاهر شده‌اند، در حالی که خریداران حقیقی با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند. این موضوع، نشانه‌ای از تردید عمومی نسبت به آینده بازار و نبود محرک‌های بنیادی برای رشد است.

از سوی دیگر، ارزش دلاری بازار سرمایه با نرخ فعلی دلار (۱۰۳,۸۵۰ تومان) به حدود ۸۵ میلیارد دلار رسیده است؛ رقمی که از منظر تاریخی، بازار را در وضعیت «ارزندگی بالا» قرار می‌دهد. با این حال، ریسک‌های سیاسی، ناترازی‌های انرژی، و نبود سیاست‌گذاری شفاف، مانع از جذب سرمایه جدید شده‌اند.

در بازار طلا، روند صعودی همچنان ادامه دارد. طلای ۱۸ عیار با عبور از سقف تاریخی ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، اکنون در محدوده ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان معامله می‌شود. طلای جهانی نیز با شکست مقاومت‌های کلیدی، در آستانه عبور از مرز ۳۴۵۰ دلار قرار دارد. این روند، صندوق‌های طلایی بورسی را نیز تحت تأثیر قرار داده و با کاهش حباب قیمتی، ارزش واقعی آن‌ها به سقف‌های قبلی نزدیک شده است.

حرکت برخی نمادهای بزرک در میانه مکانیسم ماشه

در بازار سهام، برخی نمادهای بزرگ مانند فولاد، ونوین و خساپا با سرانه خرید قابل توجهی همراه بودند و حتی در برخی موارد صف خرید تشکیل دادند. با این حال، این تحرکات بیشتر به‌صورت مقطعی و محدود بوده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را نشانه‌ای از بازگشت پایدار بازار دانست. شاخص هم‌وزن نیز با واگرایی‌هایی مواجه شده که نشان‌دهنده فشار فروش در شرکت‌های کوچک‌تر است.

در این شرایط، برخی فعالان بازار به نقش بازار بدهی و صندوق‌های درآمد ثابت به‌عنوان ناجی بازار چشم دوخته‌اند. اما با توجه به نیاز دولت به منابع این صندوق‌ها برای تأمین اوراق بدهی، بعید به نظر می‌رسد که اجازه ورود مجدد آن‌ها به بازار سهام صادر شود. حتی اگر چنین تصمیمی اتخاذ شود، تجربه‌های گذشته نشان داده که این روش نه‌تنها پایدار نیست، بلکه می‌تواند ریسک‌های جدیدی را به سیستم مالی کشور تحمیل کند.

در نهایت، بازار سرمایه ایران در وضعیتی قرار دارد که بیش از هر چیز به اعتماد، شفافیت و سیاست‌گذاری دقیق نیاز دارد. تا زمانی که این مؤلفه‌ها فراهم نشوند، نمی‌توان انتظار داشت که بازار به‌صورت پایدار از رکود خارج شود. سرمایه‌گذاران نیز باید با درک واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی، تصمیمات خود را بر اساس تحلیل‌های بنیادی و مدیریت ریسک اتخاذ کنند.