اگر دقیقتر به زندگی خود نگاه کنیم، میبینیم که چگونه به کالاها و خدماتی مانند فرش، مبل، لوازم آشپزخانه، لباس و بسیاری دیگر دسترسی داریم، بدون آنکه دانش یا تخصصی درباره فرآیند تولید آنها داشته باشیم. گستره اطلاعات لازم برای تولید این کالاها بهقدری وسیع است که حتی یک فرد خاص یا مقام دولتی نمیتواند همه آنها را بهطور کامل درک یا مدیریت کند. این کالاها و خدمات، بهظاهر بدیهی، نتیجه همکاری و هماهنگی غیرمتمرکز میان میلیونها نفر در نقاط مختلف جهان هستند.
نظم خودجوش بازار فراتر از ساختارهای مشخصی مانند بازارهای رقابتی، انحصاری یا رقابت انحصاری است. این نظم، بازارها را از طریق کنشگران فردی به یکدیگر پیوند میدهد و تعاملات اقتصادی را در سطح جهانی ممکن میسازد. این فرایند نشاندهنده وابستگی متقابل انسانها در سراسر جهان است، وابستگیای که اغلب از آن غافل هستیم. همچنین، پویایی این نظم، تغییرات و نوآوریهای مداوم را ممکن میکند، چراکه تصمیمات و اقدامات روزانه میلیونها نفر در این فرایند نقش دارند.
ویژگی منحصربهفرد نظم خودجوش بازار
ویژگی منحصربهفرد نظم خودجوش بازار این است که هم اطلاعات کلی و انتزاعی را در بر دارد و هم به اطلاعات جزئی و انضمامی وابسته است. هر کنشگر اقتصادی تنها به بخشی از این اطلاعات دسترسی دارد و همین هماهنگی میان اطلاعات پراکنده، پویایی و کارایی این نظم را تضمین میکند. این تعاملات گسترده و غیرمتمرکز، نظم و هماهنگی پیچیدهای را ایجاد میکنند که فراتر از توان برنامهریزی متمرکز دولتی است.
با این حال، نظم خودجوش بازار به دلیل مداخلات دولتی از کارایی کامل بازمانده است. این مداخلات اغلب به کژکارکردی اقتصادی منجر شده و مانع بهرهوری بهینه شدهاند. راهحل، نه افزایش این مداخلات، بلکه کاهش آنها به حداقل ممکن است. تنها با کاهش نقش دولت میتوان به کارآمدی بیشتر نظم خودجوش دست یافت و از ظرفیتهای واقعی این فرایند بهرهبرداری کرد.
بنابراین، نظم خودجوش بازار نه یک اسطوره بلکه واقعیتی انکارناپذیر است که هماکنون نیز در زندگی ما جریان دارد. این نظم، علاوه بر تامین نیازهای روزمره، ارتباطات گسترده جهانی را ممکن میسازد و پویایی اقتصادی را بهبود میبخشد، به شرط آنکه نقش دولت در آن به حداقل کاهش یابد.