گواهینامه موتورسیکلت زنان به کجا رسید

به گزارش سرمایه فردا، از فروردین ۱۳۹۰ که قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی مبنای عمل پلیس بوده و به استناد تبصره ۱ ماده ۲۰ آن که صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت را فقط برای مردان مجاز دانسته است، هیچ گواهینامه رانندگی برای بانوان صادر نشده اما این ممنوعیت قانونی در همه این سال ها مانع از آن نشده که زنانی که علاقه مند به موتور سواری هستند، از این کار چشم پوشی کنند.در خیابان‌های شهر، نوجوانانی که بدون گواهینامه با موتورهای سبک ویراژ می‌دهند، دیگر تصویر غریبی نیست. حالا پس از سال‌ها بحث و آزمون، طرح کاهش سن دریافت گواهینامه موتورسیکلت به ۱۶ سال وارد مرحله اجرا شده است. این تصمیم، که بر اساس مصوبه هیأت وزیران و با تفکیک انواع گواهینامه‌ها عملیاتی شده، تلاش دارد تا با ایجاد مسیر قانونی برای نوجوانان، از بی‌سامانی و خطرات ناشی از رانندگی بدون مجوز بکاهد. اما در کنار این هدف، پرسش‌هایی جدی درباره آمادگی روانی، تجربه رانندگی، و تبعات حقوقی این تصمیم مطرح شده است. این گزارش، به بررسی ابعاد قانونی، اجتماعی و ایمنی این طرح تازه‌وارد می‌پردازد.

به نظر می رسد بالاخره افزایش حیرت انگیز و بی ضابطه تعداد موتورسواران جوان و حتی نوجوان، مسولان را به فکر اجرای طرحی عملی، برای ساماندهی آنها کرده باشد. در این طرح که ازحدود یکسال قبل آغاز شده، قرار است سن صدور گواهینامه از ۱۸ سال به ۱۶ سال کاهش پیدا کند تا بلکه تعداد بیشتری از موتورسوارانی که نوجوان و جوان هستند و این روزها بدون محابا در خیابان ها با موتورهایشان ویراژ می دهند و لایی می کشند، برای گرفتن گواهینامه تشویق شوند. حالا اما سخنگوی فراجا همزمان با آغاز هفته انتظامی از آغاز ثبت‌نام و صدور گواهینامه موتورسیکلت نوجوانان ۱۶ ساله پسر، برای موتورهای ۵۰ سی سی و ۱۲۵ سی سی خبر داده است.

از نگاه قانونی

طبق قوانین موجود در ایران، حداقل سن برای دریافت گواهینامه موتورسیکلت ۱۸ سال تمام است و امکان دریافت گواهینامه برای کم سن تر ها وجود ندارد. با این وجود، تابستان امسال سخنگوی دولت اعلام کرد که امکان ثبت نام گواهینامه موتور ۱۶ سال برای برخی از موتورسیکلت‌ها نیز به وجود آمده است. گرچه این اولین باری نبود که خبری در این زمینه منتشر می شد. تیر ماه سال گذشته بود که سرهنگ احمد کرمی اسد، رئیس مرکز صدور گواهینامه راهور فراجا، از کاهش سن دریافت گواهینامه موتورسیکلت خبرداد و گفت از زمستان همان سال، ۱۶ ساله‌ها هم می‌توانند گواهینامه دریافت کنند.

صحبت های کرمی اسد در واقع بر اساس مصوبه سال ۱۴۰۲ هیات وزیران بود. در مصوبه صدور انواع گواهینامه رانندگی در سال ۱۳۹۰، تمامی موتورسیکلت‌ها فقط امکان دریافت یک نوع گواهینامه را داشتند و متقاضیان بر اساس شرایطی که در آئین نامه تعریف شده بود با حداقل ۱۸ سال و داشتن سلامت جسمی، روحی و روانی طی آموزش‌های نظری و عملی و دریافت قبولی در آزمون‌ها می‌توانستند گواهینامه موتورسیکلت را دریافت کنند. اما با مصوبه جدید هیات وزیران، گواهینامه موتورسیکلت به ۴ نوع تفکیک شده است .

این ۴ نوع گواهینامه موتورسیکلت شامل «الف میم»، «الف ۱»، «الف ۲» و «الف» است.گواهینامه « الف – م» شامل موتور سیکلت های دو سه یا چهار چرخی است که حداکثر سرعت آنها از (۴۵) کیلومتر بر ساعت تجاوز نکند. گواهینامه « الف ۱» هم طیفی از موتور سیکلت‌های دو چرخ با و بدون اتاقک پهلو (سایدکار) که حجم سیلندر آنها از (۱۲۵) سیسی و توان آنها از (۱۱) کیلووات باشد را شامل می شود که نسبت توان به جرم آنها از یک دهم (۰/۱) تجاوز نکند.

براین اساس، برای دریافت گواهینامه «الف میم» و «الف ۱» متقاضیانی که بخواهند این ۲ نوع را دریافت کنند با حداقل ۱۶سال سن می‌توانند ثبت نام و در آزمون شرکت کنند که البته شرط آن طی کردن دوره‌های آموزش عملی و ارائه گواهی سلامت جسمی و روحی و روانی است و مختص موتورسیکلت‌های سبک است .

از جلوگیری از بی سامانی تا افزایش حس مسئولیت پذیری

این طرح ولی، مانند اکثر طرح های جدید موافقان و مخالفانی دارد. موافقان این طرح معتقدند که یکی از بزرگترین مزایای دریافت گواهینامه در سنین پایین، امکان تمرین و یادگیری مهارت‌های رانندگی از جوانی است. این امر می‌تواند به جوانان کمک کند که به یک راننده ماهر و باتجربه تبدیل شوند.

آنها مدعی اند که داشتن گواهینامه می‌تواند حس مسئولیت‌پذیری را در جوانان تقویت کند. این تجربه به آن‌ها می‌آموزد که چگونه تصمیمات صحیح بگیرند و قوانین را رعایت کنند.

این دسته از موافقان همچنین براین باورند که در بسیاری از موارد، جوانان نیاز به جابه‌جایی مستقل دارند. داشتن گواهینامه می‌تواند به آنان این امکان را بدهد که به راحتی به محل کار، مدرسه یا تفریح بروند.

نداشتن تجربه کافی و بار حقوقی

در مقابل مخالفان این طرح نیز معتقدند که یکی از بزرگترین معایب ممکن است عدم تجربه کافی در رانندگی باشد که می‌تواند موجب بروز حوادث و تصادفات شود.

آنها همچنین معتقدند که دریافت گواهینامه ممکن است باعث شود تا فشارهایی از جانب دوستان یا خانواده ها بر جوانان وارد شود، به طوری که آنان احساس کنند که «حتما» باید گواهینامه موتور سواری بگیرند تا از سایر دوستانشان عقب نمانند! حتی اگر آمادگی لازم را نداشته باشند.

از دیگر انتقادهای جدی که به این طرح مطرح می شود می توان به بار حقوقی آن اشاره کرد. منتقدان این طرح مدعی اند که در صورت بروز حادثه، جوانان زیر ۱۸ سال ممکن است با مسئولیت‌های قانونی بیشتری روبه‌رو شوند که می‌تواند عواقب جدی به‌دنبال داشته باشد. در نهایت، قبل از تصمیم‌گیری برای دریافت گواهینامه زیر ۱۸ سال، جوانان و والدین باید به دقت تمام جوانب را بررسی کنند و خصوصیات مثبت و منفی آن را در نظر بگیرند.

در هر صورت به نظر می رسد حالا این طرح در آستانه عملیاتی شدن قرار داشته باشد همانگونه که سردار سعید منتظر المهدی؛ سخنگوی فراجا به آن اشاره کرده و گفته است همزمان با آغاز هفته نیروی انتظامی، ثبت‌نام و صدور گواهینامه موتورسیکلت نوجوانان ۱۶ ساله پسر، برای موتورهای ۵۰ سی سی و ۱۲۵ سی سی نیز آغاز می‌شود.

اما اینکه این طرح چقدر با استقبال جوانان عشق موتور مواجه خواهد شد و یا اینکه چه تبعاتی را به دنبال خواهد داشت، سوالی است که آینده بهترین پاسخ برای آن خواهد بود.

خسارت های ناشی از تصادف

درحالیکه گفته می شود که از سال ۹۲ تا ۱۴۰۲ ، خسارت های ناشی از تصادف هایی که یک طرف آن زنان موتور سوار بوده اند، حدود ۷ میلیارد تومان بوده است، به گفته مدیر عامل صندوق تامین خسارات بدنی کشور، حجم این خسارت ها تنها در دو سال گذشته به حدود دو برابر این مقدار یعنی حدود ۱۳ میلیارد رسیده است!. رقمی که به خوبی نشان می دهد آمار زنان موتور سواری که بدون داشتن گواهینامه در خیابان ها تردد می کنند، چه افزایش عجیبی را داشته است.

منتقدان این ممنوعیت به عنوان نمونه ای از این دست می گویند که چطور وقتی زنان و دختران ایرانی در مسابقات جهانی مقام کسب می کنند، همه تلاش می کنند تا این افتخار آفرینی را به نام خودشان حک کنند اما، در بقیه موارد موتور سواری برای زنان ممنوع است؟! جالب اینجاست که صدور گواهینامه رانندگی عادی و حتی پایه یک که ویژه رانندگی خودروهای سنگین مثال اتوبوس و کامیون است، از سوی پلیس صادر می شود و مشکلی از این بابت وجود ندارد اما وقتی پای صدور گواهینامه برای بانوان مطرح می شود، همه چیز به یکباره تغییر می کند. گرچه بسیاری از بانوان موتورسوار به استناد گواهینامه رانندگی پایه دو، موتورسیکلت هم می رانند.

با این حال همانطور که گفته شد، قانون می گوید که پلیس نمی تواند گواهینامه موتورسواری برای زنان صادر کند؛ بر همین اساس وقتی شهریور ماه ۱۴۰۲ لایحه اصلاح قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی با کسب نظر نهادهای مرتبط از جمله پلیس تدوین و در دولت تصویب و با امضای رئیس جمهور وقت راهی مجلس شد.هرچند این لایحه مجال بررسی در کمیسیون ها و صحن مجلس را نیافت و ۱۷ مهر ماه ۱۴۰۳ دولت در نامه‌ای به مجلس درخواست استرداد برخی لوایح ارسالی دولت پیشین را مطرح کرد که لایحه مذکور نیز در بین این لوایح قرار داشت.

وعده های محقق نشده

آن زمان سیدتیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا در این رابطه گفته بود: با توجه به اینکه بانوان نمی توانند گواهینامه موتورسیکلت دریافت کنند باید تکلیف قانونی اخذ گواهینامه موتورسیکلت برای زنان حل شود زیرا زمانی که یک خانم موتورسوار وارد خیابان می‌شود، به این معنی است که فاقد گواهینامه است و در این صورت، در کنترل‌ها باید به تمام موارد برابر مقررات برخورد صورت گیرد.

در این رابطه مهرماه سا ل گذشته، مدیرعامل صندوق تامین در نامه ای به معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده از وی خواسته بود که با توجه به اینکه این روزها با گسترش موتورسیکلت‌های کلاس اسکوتر، شاهد افزایش چشمگیر بانوانی هستیم که از موتورسیکلت استفاده می‌کنند، این موضوع تبعاتی را در مورد بیمه شخص ثالث برای آنها به وجود آورده است، این مشکل هرچه سریعتر رفع و ابهامات و موانع قانونی برداشته شود.

با این حال این محدودیت تاکنون از بین نرفته است. به دنبال پیگیری های خبرنگار هفت صبح در طول ماههای قبل، پلیس همواره با طرح این مساله که «پیگیر ماجرا هستیم و به زودی این گره باز خواهد شد» از پاسخ دادن شفاف در این زمینه طفره می رفت. منظور پلیس، لایحه ای بود که قرار بود از سوی دولت به مجلس ارائه شود تا پس از تصویب، زنان نیز اجازه موتور سواری داشته باشند. لایحه ای که معلوم نیست به چه علت هنوز به مجلس نرسیده است. موضوعی که سخنگوی دولت در مورد آن گفته است: این مساله دارای پیچیدگی هایی است که دولت درصدد رفع آنهاست.

به هرحال، اهمال در این زمینه باعث شده تا هر روز نه تنها برآمار زنان موتور سوار اضافه شود که به همان نسبت به آمار تصادف هایی که آنها داشته اند نیز افزوده گردد! در این وضعیت اگر دختر موتور سواری تصادف کند، نه تنها باید خسارت طرف مقابل را از جیب بپردازد که موتورسیکلت وی نیز برای یک تا دو ماه توقیف می شود. اما نکته مهم در این میان حجم خسارت  هایی است که زنان موتور سوار در هنگام تصادف به بار می آورند. مهدی قمصریان، مدیر عامل صندوق تامین خسارات بدنی کشور، در این زمینه گفته؛ در قوانین ما خانم‌ها می‌توانند برای دریافت گواهینامه هر نوع وسیله نقلیه‌غیر از موتورسیکلت اقدام کنند و درباره موتورسیکلت خلأهایی وجود دارد که متأسفانه زمینه قانون‌گریزی را فراهم کرده است.

تشکیل بیش از ۷۰پرونده تصادفی

وی با اشاره به اینکه رانندگی بدون گواهینامه نه‌تنها غیرقانونی است بلکه درصورت بروز تصادف مشکلات زیادی برای افراد فاقد گواهینامه، مخصوصا بانوان به‌وجود می‌آورد ادامه داد: در ۲سال اخیر بیش از ۷۰پرونده در صندوق تامین خسارات بدنی برای بانوان موتورسواری که دچار تصادف شده‌اند تشکیل شده که از این تعداد ۱۶پرونده متعلق به بانوان زیر ۱۶سال بوده است. صندوق در این مدت حدود۱۳میلیارد تومان خسارت و دیه بابت تصادفاتی که این بانوان موتورسوار مرتکب شده‌اند به اشخاص خسارت دیده پرداخت کرده است که این مبلغ طبق قانون باید از این عزیزان (بانوان موتورسوار) دریافت شود.

قمصریان با اشاره به اینکه طبق قانون امکان بخشودگی این خسارت وجود ندارد تأکید کرد: ما موظفیم از هر راه قانونی که وجود دارد ازجمله تقسیط‌کردن خسارت، آن را از بانوان موتورسواری که دچار تصادف شده‌اند دریافت کنیم و در این میان نکته مهم دیگری که وجود دارد اینکه اگر خانمی یا آقایی که گواهینامه ندارد دچار تصادف شود و خودش هم خسارت ببیند، بیمه هیچ مبلغی به‌عنوان دیه یا خسارت به او پرداخت نخواهد کرد بلکه خسارت پرداخت‌شده به شخص ثالث از سوی بیمه نیز باید از سوی راننده بدون گواهینامه جبران شود.

شرطی به نام داشتن گواهینامه

مدیر عامل صندوق تامین خسارات بدنی کشور با تأکید بر اینکه مقامات مسئول باید تدبیری کنند که خانم‌ها هم مثل آقایان گواهینامه موتورسیکلت بگیرند، گفت: در همه‌جای دنیا شرط استفاده از وسیله نقلیه داشتن گواهینامه است و ما نباید با بستن مسیرهای دریافت گواهینامه از سوی بانوان قانون‌گریزی توسط آن‌ها را ترویج کنیم.