فناوری‌های دیجیتال در صنعت بانکداری

به گزارش سرمایه فردا، محمدرضا فرزین رییس‌کل بانک مرکزی در یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت به تشریح سیاست‌های جدید بانک مرکزی در این حوزه پرداخت و اظهار کرد: نظام بانکی از مجموعه‌ای نقاط قوت و ضعف برخوردار است. فناوری‌های دیجیتال از نقاط قوت این نظام است. شبکه شتاب ایران با پرداخت زیر ۲ ثانیه یکی از قوی‌ترین شبکه‌های پرداخت منطقه است.

او با بیان اینکه به‌زودی فناوری‌های دیجیتال مانندریال دیجیتال کار خود را شروع می‌کند، ادامه داد: توسعه بانکداری نوین وظیفه بانک مرکزی در تمام دنیاست. ما هم در بانک مرکزی ایران تلاش می‌کنیم این وظیفه را به‌درستی انجام دهیم.

رییس‌کل بانک مرکزی ضمن اشاره به تعاملات بانکی در فضای بین‌الملل، گفت: به‌دلیل تحریم بیشترین چالش را در این حوزه داریم. ولی با تلاشی که در سال‌های گذشته صورت گرفته اقدامات خوبی انجام شده است که باید ادامه یابد. یکی از اقدامات طراحی سامانه «ACUMER» است که متعلق به آسیاست. تلاش کردیم در مدیریت تحریم از این ابزار حداکثر استفاده را کنیم. با هندوستان و  پاکستان و سایر کشورهای عضو اتحادیه همکاری داریم تا به‌جای سوئیفت این سامانه را طراحی کردیم که الآن کار می‌کند.

جزئیات برنامه های ایران برای توسعه فناوری‌های دیجیتال

فرزین درباره جزئیات برنامه های ایران برای توسعه فناوری‌های دیجیتال تصریح کرد: پس از برتون وودز برخی از کشورهای آسیایی برای مقابله با این تصمیم اتحادیه پایاپای آسیایی را تشکیل دادند. اما به‌دلایل مختلف این اتحادیه در سال‌های اخیر فعالیت آن‌چنانی نداشت. در همان زمان دبیرخانه این اتحادیه در ایران مستقر شد و با توجه به این مسئله در سال‌های اخیر این اتحادیه را فعال کردیم و تعاملات خود را با کشورهای عضو این اتحادیه از جمله هند و پاکستان ارتقا دادیم. به‌جای سوئیفت برای اعضا سامانه بانکی جدیدی با نام ACUMER را استفاده کردیم که مبتنی بر استانداردهای سوئیفت طراحی شده است اما تحریم‌ناپذیر است.

ایران با بهره گیری از فناوری‌های دیجیتال در حال حاضر سوئیفت را کنار گذاشته و ACUMER را جایگزین کرده است. از ۱۰ مهر ماه سال جاری این سامانه را به‌صورت جدی عملیاتی کردست و قصد دارد آن را توسعه دهد. درواقع هدف ایران این است که در کنار توسعه تجارت با آسیا با استفاده از ACUMER روابط و تعاملات خود را با کشورهای عضو اتحادیه پایاپای آسیایی گسترش ده. این مساله به این دلیل اهیت زیادی دارد که همواره فشار تحریم ها بر روی معاملات تجاری ایران بود. همچنین به دلیل اینکه بانک کشورهای مقصد صادرات تعامل چندانی برای انتقال پول صادرات کالاهای ایرانی نداشتند عمدتا تجار متضرر می شدند یا حتی مجبور بودند از مسیرهای دیگری پول را واردکشور کنند که هزینه بر بود. به عبارت دیگر حدود ۲۰ درصد هزینه مبادلات مالی صادرکننده ها افزایش می یافت و همین مساله منجر به افت صادرات ایران می شد.

نقش بریک در معاملات با ارزهای دیجیتال

یکی از اقدامات دیگر ایران استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای کم اثر کردن فشار تحریم ها با همکاری بریکس بوده است. بریکس سهم بزرگی در تجارت جهانی دارد که در ابتدای راهش است. الآن استراتژی بریکس تا سال ۲۰۲۵ در ۴ محور بنا شده که فرصت را برای برخی کشورها مانند ایران فراهم می‌کند با استفاده از ارزهای محلی تجارت خود را توسعه دهد. بنابراین اولین محور بریکس افزایش سهم ارزهای محلی است.

چین و روسیه به سمت استفاده از ارزهای محلی و بهره گیری از فناوری‌های دیجیتال در این زمینه حرکت کرده‌اند. همین مساله باعث شده تا کشورهای همکار در این سازمان بین المللی به فکر این باشند که بتوانیم تسویه تجارت را با ارزهای بریکس انجام دهند. دومین اقدام بانک های مرکزی عضو بریکس راه اندازی سامانه‌ای در نظام‌های پرداخت است. بانک مرکزی ایران یک پلت‌فرم تسویه برای پرداخت‌های برون‌مرزی راه‌اندازی کرده که فعلاً در مرحله مقدماتی است، تا در حوزه تسویه بین المللی را از این طریق انجام دهد.

اتصال شبکه پرداخت به روسیه یکی دیگر از برنامه‌های بانک مرکزی بود که اخیراً شتاب به میر روسیه وصل شده است. تعدادی از بانک‌ها درحال کارکردن با این سامانه هستند. در فاز بعدی امکان استفاده گردشگران روسی در فروشگاه‌های ایران فراهم می شود. فاز سوم این پروژه استفاده گردشگران ایرانی از پوز روسیه است که ابتدای سال آینده عملیاتی می شود. با این اقدامات ایران و روسیه کاملاً دلار را حذف و ریال و روبل را جایگزین کرده اند.

بانک مرکزی به‌موقع در حوزه توسعه ریال دیجیتال و استقرار نظام هوشمند ورود کرده است. خیلی از کشورها از پول دیجیتال استفاده می‌کنند که می‌تواند کارآیی نظام مالی کشور را افزایش دهد. برخی کشورها در مرحله تحقیقات هستند و وارد مرحله آزمایشی شده‌اند. ایران هم وارد آزمایشی داشته و الآن در کیش این کار را انجام می‌دهد. به طوری که ریال دیجیتال در بانک‌های ملت، تجارت و ملی درحال استفاده است و در آینده ۵ بانک دیگر به آن اضافه خواهد شد.

امروزه رمزپول‌ها در جهان توسعه سریع و شتابانی دارند که استفاده متفاوتی از آنها می‌شود، قاعده‌گذاری در این حوزه کار بسیار سختی است. تمام کشورها در این حوزه در ابتدا با مشکل مواجه شدند، ابتدا تجارت شکل می‌گیرد و بعد مقررات تدوین می‌شوند. این اتفاق در کشور ما هم افتاده است، الآن با بازار بزرگی روبه‌رو هستیم ولی مقررات منسجمی در این حوزه نداریم.

نقش رمزپول در اقتصاد ایران

با توجه به اینکه تحریم هستیم این ابزار در تجارت بین‌المللی استفاده بیشتری دارد. در این زمینه مقررات نهاد امین حتماً باید تدوین شود. ایران ۲۱۸ کارگزاری دارد و ۱۰ میلیون تراکنش ماهانه دارد که رقمی حدود ۳۵همت حجم معاملاتشان است.

مقررات رمزپول به عنوان فناوری‌های دیجیتال فعلا تدوین نشده است. اگر بهسرعت تدوین نشود در مدیریت پول بانک مرکزی  مشکل ایجاد می کند. درواقع قوانین ماینینگ در وزارت صمت تدوین می‌شود. مقررات رمزپول تهیه شده است. بانک مرکزی باید مدل مشخص برای نظارت بر اینها داشته باشد. نظارت بانک مرکزی یا آف‌ساید یا آن‌ساید است. یکی از مشکلات نظارتی بانک مرکزی استانداردهای ناهمگون بین بانک‌ها است.

در دو سال اخیر حملات سایبری به شبکه بانکی افزایش یافته است. به همین دلیل پایداری شبکه باید افزایش یابد. یکی از اقدامات در این زمینه دریافت مجوز امضای الکترونیک در ۳۰ آبان ماه بوده است. این موضوع به کاهش مراجعات حضوری مردم نیز کمک خواهد کرد. از ظرف دیگر بانک مرکزی باید نظارت بر موضوعات پولشویی را با هوش مصنوعی تقویت کند تا بتواند همگان با صنعت بانکداری جهانی حرکت کند.