وضعیت سوخت‌های فسیلی و انرژی‌های تجدیدپذیر

به گزارش سرمایه فردا، سوخت‌های فسیلی همچنان محبوبیت بالایی دارند، در حالی که جهان به سمت منابع انرژی پاک‌تر حرکت می‌کند. در سال ۲۰۲۳، زغال‌سنگ یکی از بازیگران اصلی باقی ماند و ۳۵.۴٪ از انرژی جهان را تأمین کرد و ۱۰۴۶۰.۴ تراوات ساعت (TWh) برق تولید کرد. گاز طبیعی نیز نقش مهمی ایفا کرد و ۲۲.۶٪ یا ۶۶۶۸.۷ تراوات ساعت برق تولید کرد که اغلب به عنوان یک سوخت پاک‌تر نسبت به زغال‌سنگ استفاده می‌شود.

مصرف سوخت‌های فسیلی و تغییر به سوی آینده‌ای سبزتر

داده‌های سال ۲۰۲۳ نشان‌دهنده جهان در حال گذار هستند. با اینکه سوخت‌های فسیلی همچنان ۶۰.۷٪ از برق جهان را تولید می‌کنند، افزایش پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر نشان‌دهنده تغییر به سوی آینده‌ای پاک‌تر و پایدارتر است. انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۳، ۳۹.۳٪ از برق جهان را تأمین کردند که معادل ۱۱۶۱۹.۵ تراوات ساعت برق است.

ناترازی گاز طبیعی در ایران

ناترازی گاز طبیعی در ایران به دلیل نوسانات مصرف بخش خانگی و تجاری در فصول مختلف، مسئله‌ای چالش‌برانگیز است. در فصل سرد، مصرف انرژی در بخش خانگی بالا می‌رود که منجر به قطع گاز صنایع و تحمیل ضرر به کشور می‌شود. این مسئله به ناترازی فصلی و ناترازی سالیانه تقسیم می‌شود.

ناترازی فصلی در فصول مختلف ایجاد شده و اثرات کوتاه‌مدتی دارد؛ به طور مثال در فصل سرما تقاضای گاز طبیعی در بخش خانگی افزایش می‌یابد و باعث قطع موقت گاز برخی صنایع مثل فولاد و پتروشیمی می‌شود. ناترازی سالیانه تمامی بخش‌های اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و اثرات بلندمدتی بر تولید و تجارت بین‌المللی کشور دارد. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ناترازی سالیانه در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲۳ میلیون مترمکعب در روز بوده است.

انرژی در تمام کشورها به عنوان یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود و نیاز به برنامه‌ریزی مناسب، دقیق و بلندمدت دارد. با توجه به اینکه ۷۲٪ انرژی کشور توسط گاز طبیعی تأمین می‌شود، وابستگی شدید به این منبع و عدم وجود جایگزین مناسب، افزایش مصرف غیربهینه و عدم افزایش ظرفیت تولید، منجر به ناترازی شده است.

پیش‌بینی می‌شود اگر روند فعلی ادامه یابد، در سال ۱۴۲۰، افت فشار مخازن پارس جنوبی به همراه افزایش مصرف، ناترازی حدود ۱۰۰۰ میلیون مترمکعب در روز را ایجاد خواهد کرد. مصرف گاز طبیعی کشور در سال ۱۴۰۲ حدود ۶۸۵ میلیون مترمکعب در روز بوده است.

قاچاق سوخت‌های فسیلی در ایران و تأثیرات آن

بنزین و گازوئیل تولیدی در ایران تا سقف ۳۰ الی ۲۰۰ برابر قیمت داخلی توسط قاچاقچیان معامله می‌شود و یک تجارت پرسود را ایجاد کرده است. برآورد می‌شود قاچاق سوخت از ایران روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر باشد که ارزش آن حداقل ۷ میلیارد دلار است.

با این حال، دولت مجوز واردات سوخت به میزان ۱۳۰ هزار میلیارد تومان در سال آینده را اخذ کرده است، در حالی که جلوگیری از قاچاق سوخت می‌تواند ۳.۵ برابر این مبلغ را نقد کند. طبق آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا، حدود ۲۵٪ از سوخت مایع تحویلی به نیروگاه‌ها قاچاق می‌شود؛ معادل روزانه ۱۲.۳ میلیون لیتر که در سال بیش از ۳.۵ میلیارد دلار ارزش دارد.

واردات ۱۴ میلیارد دلار بنزین و گازوئیل در سال ۱۴۰۶

براساس اسناد منتشر شده از وزارت نفت، در سال ۱۴۰۲ دولت روزانه ۱۱ میلیون لیتر بنزین و ۴ میلیون لیتر گازوئیل واردات کرده یا با قیمت وارداتی از داخل تأمین کرده است. با تداوم روند فعلی، میزان کمبود روزانه بنزین و گازوئیل تا سال ۱۴۰۶ به ترتیب معادل ۳۷ و ۱۸.۸ میلیون لیتر خواهد شد. دولت چهاردهم باید در سال ۱۴۰۶ حدود ۱۴ میلیارد دلار صرف واردات این دو فرآورده کند.

با قیمت فعلی دلار در بازار توافقی، این میزان ارزبرای ناشی از سوخت، معادل ۹۰۰ هزار میلیارد تومان است که بیش از ۲ برابر بودجه عمرانی کشور در سال جاری است.