به گزارش سرمایه فردا، تا روشن شدن جزئیات انفجار بندر شهید رجایی در بندرعباس، زمان بیشتری لازم است، اما این حادثه از منظر مهندسی انفجار قابل بررسی است. این اتفاق مشابه دو انفجار مهم تاریخی در بنادر دیگر جهان رخ داده که درس‌های ارزشمندی برای ایمنی و استانداردهای نگهداری مواد شیمیایی ارائه می‌دهد.
۱. تجربه‌های تلخ تکرارشده؛ انفجارهای بیروت و تگزاس
نگهداری مواد شیمیایی در بنادر جهان سابقه‌ای همراه با سوانح مرگبار داشته است. حادثه بندر بیروت در سال ۲۰۲۰ نمونه‌ای از این بی‌احتیاطی بود، که در آن مقدار قابل‌توجهی نیترات آمونیوم بدون رعایت استانداردهای ایمنی ذخیره شده بود و در نهایت به انفجاری مهیب منجر شد. نکته مهم اینجاست که چنین حادثه‌ای سال‌ها پیش از بیروت، در بندر تگزاس آمریکا نیز رخ داده بود.
در سال ۱۹۴۷، یک کشتی حامل ۲۳۰۰ تن نیترات آمونیوم در بندر تگزاس (خلیج گالوستون، آمریکا) دچار آتش‌سوزی شد. این حادثه منجر به سلسله‌ای از انفجارها در مخازن سوخت مجاور بندر شد و با ۵۸۱ کشته و بیش از ۵۰۰۰ مجروح، به عنوان مرگبارترین انفجار صنعتی آمریکا شناخته شد. امواج ناشی از انفجار، ساختمان‌های اطراف را تخریب کرده و حتی باعث سقوط دو هواپیمای تفریحی در نزدیکی بندر شد. همچنین ۶ هزار تن فولاد کشتی به اطراف پرت شد و قطعه‌ای از آن که سه کیلومتر دورتر افتاد، هنوز به عنوان یادبود این سانحه نگهداری می‌شود.
نکته قابل توجه این است که باوجود این سابقه تلخ در آمریکا، همان خطا در لبنان تکرار شد. این موضوع نشان می‌دهد که نبود استانداردهای سختگیرانه و نظارت کافی در نگهداری مواد شیمیایی همچنان یک چالش جدی در مدیریت بنادر است.
۲. چرا حادثه تگزاس در بیروت و اکنون در بندرعباس تکرار شد؟
سوال مهم اینجاست که چگونه با وجود تجربیات تلخ از این نوع انفجارها، استانداردهای دقیق ایمنی برای جلوگیری از حوادث مشابه در سایر بنادر جهان اعمال نشده است؟
پاسخ این سوال تنها نبود دانش فنی نیست، بلکه ضعف سیستم و ساختار مدیریتی نقش اصلی را دارد. حادثه بیروت نشان داد که حتی اگر بخشی از انفجار عمدی باشد، نگهداری چنین حجم بالایی از نیترات آمونیوم در منطقه‌ای تجاری و مسکونی طی مدت طولانی اقدامی غیرمنطقی است. همین پرسش در بندر شهید رجایی بندرعباس نیز مطرح شده و ضروری است که دستورالعمل‌های ایمنی برای نگهداری مواد شیمیایی با قابلیت انفجار و اشتعال مورد بازنگری جدی قرار گیرد.
۳. تأثیر انفجار بر سازه‌ها و سیستم‌های بیمه‌ای
مطالعات مهندسی انفجار نشان داده‌اند که خسارات ناشی از این نوع حوادث، تنها به ریزش سازه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه شیشه پنجره‌ها عامل مهمی در ایجاد جراحات شدید است. تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه کالیفرنیا نشان داده که بسیاری از افرادی که در اطراف مناطق انفجاری زندگی می‌کنند، بر اثر پرتاب شدن شیشه پنجره‌ها، بینایی یا سلامت خود را از دست می‌دهند.
این موضوع باعث شده که شرکت‌های بیمه در آمریکا به دنبال مدل‌های ریسک انفجار برای سازه‌های مجاور تاسیسات نفتی باشند. چنین مطالعاتی می‌توانند به افزایش ایمنی در طراحی ساختمان‌ها و اجرای استانداردهای مقاوم‌سازی کمک کنند.
جمع‌بندی و ضرورت بازنگری در استانداردهای ایمنی بنادر
انفجارهای بندر تگزاس، بیروت و اکنون بندرعباس نشان می‌دهند که خطاهای مدیریتی در نگهداری مواد شیمیایی با خطر انفجار هنوز در بسیاری از بنادر جهان ادامه دارد. با توجه به این تجربه‌های تلخ، بازنگری در دستورالعمل‌های ایمنی، تقویت نظارت و اجرای استانداردهای سختگیرانه برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، اقدامی ضروری است.