چهارشنبه ۲ مهر ۱۴۰۴
در واکنش به جنگ غزه و گسترش نفوذ اسرائیل، مصر با تقویت روابط با ایران و ترکیه، به‌دنبال بازیابی جایگاه منطقه‌ای و ایجاد موازنه‌ای تازه در غرب آسیاست.
به گزارش سرمایه فردا، تحولات غرب آسیا در ماه‌های اخیر با شتابی بی‌سابقه در حال وقوع است. جنگ غزه، تنش در مرزهای لبنان و سوریه، حملات ماسرائیل به مواضع ایران و افزایش فشارهای آمریکا، معادلات امنیتی منطقه را به شدت دگرگون کرده است. در این میان، مصر که دهه‌ها یکی از بازیگران کلیدی جهان عرب محسوب می‌شد، اکنون با واقعیتی تازه روبه‌روست؛ واقعیتی که در آن اسرائیل با اتکا به برتری نظامی و حمایت بی‌قید و شرط واشنگتن، به دنبال گسترش نفوذ و تغییر موازنه قدرت به سود خود است.
نشریه اماراتی «نشنال» در گزارشی به این تغییرات پرداخته و تأکید می‌کند که قاهره برای مقابله با این روند و کاهش تهدیدهای ناشی از رفتار اسرائیل، در حال تقویت روابط با دو قدرت منطقه‌ای غیراعراب یعنی ایران و ترکیه است. این رویکرد مصر را می‌توان بخشی از تلاش‌های این کشور برای بازیابی جایگاه تاریخی خود در منطقه و ایجاد نوعی موازنه در برابر اسرائیل دانست.
به نوشته این نشریه، اگرچه اختلافات دیرینه میان آنکارا و تهران و همچنین برخی چالش‌های تاریخی در روابط قاهره با دو کشور مانع از شکل‌گیری یک اتحاد نظامی کامل خواهد شد، اما همین سطح از نزدیکی و همکاری می‌تواند پیام روشنی برای تل‌آویو باشد. به‌ویژه آن‌که جنگ غزه، مصر و اردن را نیز درگیر کرده و تنش‌های کم‌سابقه‌ای میان این کشورها و اسرائیل ایجاد کرده است.
برگزاری رزمایش‌های مشترک میان مصر و ترکیه در مدیترانه، میانجی‌گری قاهره در توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تمایل مصر به همکاری در حوزه تولید پهپاد با دو کشور، نمونه‌هایی از تلاش‌های عملی قاهره برای گسترش روابط نظامی و امنیتی با تهران و آنکارا محسوب می‌شود. این اقدامات هرچند در مرحله ابتدایی قرار دارد، اما نشان‌دهنده تغییری مهم در سیاست خارجی مصر است؛ تغییری که می‌تواند آینده معادلات قدرت در منطقه را تحت‌تأثیر قرار دهد.
تحولات امنیتی اخیر در غرب آسیا، از جنگ غزه تا حملات اسرائیل، موجب شده مصر برای مقابله با تهدیدات فزاینده، به همکاری با ایران و ترکیه روی آورد. رزمایش‌های مشترک، میانجی‌گری‌های دیپلماتیک و پروژه‌های نظامی مشترک، نشانه‌هایی از تغییر راهبردی در سیاست خارجی قاهره هستند
کارشناسان معتقدند جنگ غزه نقطه عطفی در سیاست‌های منطقه‌ای کشورهای خاورمیانه بوده است. تحولات پس از این جنگ، همه بازیگران از جمله مصر، ایران و ترکیه را وادار کرده تا سیاست‌های خود را بازنگری کنند. هر سه کشور اسرائیل را تهدیدی مشترک می‌دانند و در صورت تشدید تنش‌ها، احتمالاً همکاری‌های بیشتری میان آنها شکل خواهد گرفت.
این در حالی است که روابط مصر با ایران و ترکیه طی سال‌های طولانی با چالش‌های متعدد روبه‌رو بوده است. از یک سو، اختلافات و رقابت‌های منطقه‌ای با تهران و از سوی دیگر، حمایت ترکیه از گروه اخوان‌المسلمین پس از تحولات ۲۰۱۱ مصر، روابط قاهره با آنکارا را برای سال‌ها متشنج کرده بود. اما از حدود سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ روندی تدریجی برای بهبود این روابط آغاز شد و جنگ غزه به‌نوعی سرعت‌دهنده این روند بود.
از سوی دیگر، تهران نیز در سال‌های اخیر تمایل خود را برای باز کردن صفحه‌ای تازه در روابط با کشورهای عربی نشان داده است. توافق ایران و عربستان با میانجی‌گری چین در سال ۲۰۲۳، نقطه عطفی در این روند محسوب می‌شود و اکنون قاهره نیز به‌عنوان یکی از اهداف دیپلماسی منطقه‌ای تهران در دستور کار قرار گرفته است. میانجی‌گری مصر در توافق اخیر ایران با آژانس انرژی اتمی و برگزاری دیدارهای دیپلماتیک میان مقامات دو کشور، نشانه‌هایی از این نزدیکی رو به گسترش است.
با این حال، مصر همچنان با مجموعه‌ای از بحران‌های منطقه‌ای روبه‌روست که فشار مضاعفی بر سیاست خارجی این کشور وارد می‌کند. بحران لیبی در مرزهای غربی، جنگ داخلی سودان در مرزهای جنوبی و اختلافات شدید با اتیوپی بر سر سد «النهضه» در حوضه نیل، همگی تهدیداتی امنیتی برای قاهره محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی، نزدیکی به قدرت‌های منطقه‌ای مانند ایران و ترکیه می‌تواند برای مصر نوعی پشتوانه سیاسی و امنیتی در برابر فشارهای اسرائیل و حتی برخی بازیگران فرامنطقه‌ای باشد.
کارشناسان معتقدند نزدیکی مصر، ایران و ترکیه—حتی بدون اتحاد رسمی—می‌تواند موازنه قدرت در خاورمیانه را دگرگون کند. کنترل سه آبراه راهبردی، جمعیت ۳۰۰ میلیونی و ظرفیت‌های نظامی این کشورها، در برابر نفوذ اسرائیل و حمایت آمریکا، بلوک تازه‌ای از قدرت منطقه‌ای را شکل می‌دهد
تحلیلگران بر این باورند که حتی بدون شکل‌گیری یک اتحاد رسمی و نظامی، همکاری‌های فزاینده میان مصر، ایران و ترکیه می‌تواند پیامدهای مهمی برای موازنه قدرت در خاورمیانه داشته باشد. این سه کشور از ظرفیت‌های قابل توجهی برخوردارند؛ ارتش‌های بزرگ و مجهز، صنایع نظامی در حال توسعه، جمعیتی نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر و کنترل سه آبراه راهبردی یعنی کانال سوئز، تنگه هرمز و تنگه‌های بسفر و داردانل، مزیت‌های ژئوپلیتیک قابل‌توجهی در برابر اسرائیل به شمار می‌رود.»
«احمد داوود اوغلو» نخست‌وزیر پیشین ترکیه، در گفت‌وگو با «نشنال» این همکاری‌ها را گامی ضروری برای ایجاد ثبات منطقه‌ای توصیف کرده و تأکید دارد که «مثلث مصر، ایران و ترکیه» می‌تواند به‌عنوان محور اصلی در بازتعریف نظم امنیتی خاورمیانه عمل کند. به گفته او، هر سه کشور از تجربه دیپلماتیک طولانی و سنت‌های حکومتی عمیق برخوردارند و این ظرفیت‌ها در کنار منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی و قدرت نظامی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد یک بلوک قدرتمند منطقه‌ای شود.
در مقابل، اسرائیل و متحدان غربی آن با نگرانی تحولات اخیر را دنبال می‌کنند. نزدیکی سه قدرت بزرگ منطقه‌ای به یکدیگر، حتی اگر در قالب یک ائتلاف رسمی نباشد، می‌تواند محدودیت‌های تازه‌ای برای تل‌آویو ایجاد کند. به‌ویژه آن‌که حمایت بدون قید و شرط آمریکا از اسرائیل در جنگ غزه با انتقادهای فزاینده‌ای در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو شده و این فضا فرصتی برای بازیگران دیگر فراهم کرده است تا جایگاه خود را تقویت کنند.
با این حال، تحقق کامل چنین همکاری‌هایی مستلزم عبور از اختلافات تاریخی و چالش‌های سیاسی میان سه کشور است. روابط ایران و ترکیه با وجود همکاری‌های اقتصادی و امنیتی، همواره تحت‌تأثیر رقابت‌های منطقه‌ای در سوریه و عراق قرار داشته و مصر نیز هنوز با برخی نگرانی‌های ایدئولوژیک و امنیتی نسبت به تهران و آنکارا روبه‌روست. با این وجود، مجموعه تحولات اخیر و فشارهای ناشی از رفتار اسرائیل می‌تواند انگیزه لازم برای عبور از این موانع را فراهم کند و آغازگر دوره‌ای تازه در روابط سه کشور باشد.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا