افزایش قیمت ارز نیما از ماه‌های قبل آغاز شده بود و این روند همچنان ادامه دارد.وزیر اقتصاد نیز هفته قبل رسماً اعلام کرد که سیاست جدید این است که بازار به نرخ نیما نزدیک شود؛ هم دلار نیما افزایش یابد و هم نرخ بازار کاهش پیدا کند.
همتی در روزهای گذشته نیز بار دیگر از این سیاست دفاع کرد و گفت: فاصله قیمت ارز نیمایی و آزاد باید به حداقل برسد، زیرا اختلاف فعلی توجیه ندارد و بسیار زیاد است. اما محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، در صحن علنی مجلس شورای اسلامی توضیح داد که افزایش قیمت ارز به معنای افزایش صادرات نیست. یکی از سیاست‌های اساسی باید کنترل نرخ ارز باشد.
از ابتدای سال تاکنون، قیمت ارز نیما از حدود ۴۱ هزار تومان به بیش از ۴۶ هزار تومان رسیده است. فرزین تأکید کرد که نمی‌توان نرخ ارز را بیش از این مقدار افزایش داد، زیرا نگران نرخ تورم است و پایین بودن نرخ ارز برای کنترل تورم ضروری است.
این در حالی است که هرگونه افزایش ارز نیمایی به‌عنوان مرجع رسمی تأمین ارز می‌تواند تبعاتی در اقتصاد کشور، به‌خصوص افزایش تورم داشته باشد و این سیاست نباید مورد دفاع بانک مرکزی باشد. فرزین به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی باید هنگام تصمیم‌گیری برای افزایش یا کاهش نرخ ارز نیمایی به تبعات آن توجه کند، زیرا یکی از وظایف بانک مرکزی کنترل تورم است.
فرزین در مجلس با تکیه بر سیاست‌های ارزی و تخصیص ارز انجام‌شده، از کاهش تورم تولیدکننده از بالای ۱۰۰ درصد به کانال ۲۰ درصد خبر داده و این را مهم‌ترین دستاورد بانک مرکزی برشمرده است.
افزایش نرخ ارز نیمایی چه اثراتی بر اقتصاد دارد؟
آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران درباره اینکه افزایش ارز نیما چه تأثیراتی می‌تواند بر اقتصاد داشته باشد اظهار کرد: افزایش قیمت ارز نیما در قدم اول می‌تواند منجر به بهبود وضعیت شرکت‌های بورسی شود و احتمالاً همتی، وزیر اقتصاد، نیز با همین نگاه مدافع کاهش اختلاف ارز نیما و آزاد است؛ اما وزیر اقتصاد از اثرات تورمی این سیاست چشم‌پوشی می‌کند و اعلام کرده است که مسئول کنترل تورم نیست و این وظیفه بانک مرکزی است.
برخی کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که افزایش نرخ ارز نیما معیشت و روان مردم را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین وزارت اقتصاد و بانک مرکزی باید تدابیر مناسبی اتخاذ کنند تا اثر کمتری بر معاش مردم داشته باشد.
این اقتصاددان معتقد است افزایش نرخ ارز در این چند روز به علت تشدید بحران به وجود آمده بین ایران و اسرائیل است.
وی افزود: نمونه‌های این وضعیت در کشور ما کم نبوده و تنش‌های ارزی ما هم معمولاً در این بحران‌ها بیشتر از تنش ناشی از وعده صادق ۲ بوده است. در بعضی از موارد، قیمت ارز با مدیریت بانک مرکزی در زمان کوتاهی به قیمت قبلی بازگشت و در بعضی از موارد میزان برگشت کمتر بود. در زمان تحریم‌ها هم ما شاهد این تنش‌ها بودیم و این مطالب عنوان می‌شدند.
این استاد اقتصاد گفت: در این مدتی که آقای فرزین مدیر بانک مرکزی بودند، موارد مهم‌تری هم مطرح شد که موجب افزایش قیمت ارز شد؛ ولی اتفاقی که افتاد این بود که شاهد بازگشت قیمت ارز بودیم. مثل وضعیتی که در نتیجه ترورها پیش آمد، و ما شاهد بازگشت قیمت ارز بعد از چند روز بودیم. چیزی که الان شاهد هستیم بحث حملاتی است که به‌صورت تهدیدآمیز هر دو طرف بیان می‌کنند و باعث ایجاد وضعیت بحرانی شده، و در پی آن افزایش قیمت ارز اتفاق افتاده است.
نوسانات قیمت ارز در حالت انتظار است
بغریان توضیح داد: این وضعیت در حال حاضر در حالت انتظار قرار گرفته و با اتفاقاتی که می‌افتد مثل لغو پروازها و تهدیدات حمله، وضعیت حفظ می‌شود. بعضی‌ها هم در این میان شرایط را برای سوداگری مناسب دیدند، از این وضعیت سوءاستفاده کرده‌اند و با تحریک بازار آزاد باعث ایجاد وضعیت فعلی در بازار ارز شده‌اند که این روند با مدیریت بانک مرکزی به سادگی قابل برگشت است.
در ادامه او با اشاره به اینکه نرخ ارز با فرمول ثابتی استخراج می‌شود و از منابع رسمی اعلام می‌شود گفت: اینکه در بازار آزاد عرضه و تقاضایی وجود دارد و آنها قیمت را تعیین می‌کنند، ین شرایط نرخ ارز را تا به اینجا رسانده و تا زمانی که این وضعیت موجود منتفی نشود یا از وضعیت انتظار خارج نشود، ما شاهد نوساناتی حول همین نرخ‌های فعلی خواهیم بود.
او افزود: اینکه فکر کنیم هیجان بازار است یا ناشی از جو سیاسی کشور، به‌هرحال نگرانی‌ها وجود دارد و این نگرانی‌ها را به هر اسمی که نام‌گذاری کنیم، هیجان یا هر چیز دیگری، ولی باعث می‌شود که تا زمان عادی‌شدن اوضاع این نرخ را روی تابلوها ببینیم.
درواقع بغزیان معتقد است این لفظ وزیر اقتصاد باعث برداشت‌های غلط هم ممکن است بشود و افزود: چیزی که من از این سخنان وزیر اقتصاد برداشت می‌کنم این است که اگر قرار است ارز نیمایی و آزاد را به هم نزدیک کنیم، دو حالت ممکن است: ۱- باید ارز نیمایی بالا برود تا به نرخ ارز آزاد برسد. ۲- باید نرخ ارز آزاد پایین بیاید تا برسد به نرخ ارز نیمایی.
افزایش قیمت ارز نیمایی در بازار آزاد تنش ایجاد می کند؟
بغزیان گفت: ظاهراً باید نرخ ارز نیمایی بالا برود تا به نرخ ارز آزاد برسد، چون ارز نیمایی ارزی است که دولت دارد و حاصل از فروش نفت و مواد دیگر است، بعلاوه ارز حاصل از فروش پتروشیمی‌ها است. اینجا هم به نفع دولت است و هم به نفع پتروشیمی‌ها که نرخ ارز نیمایی بالا برود؛ بنابراین ما شاهد حرکت نرخ ارز نیمایی خواهیم بود؛ ولی باید مدنظر داشته باشیم که ارز آزاد هم ثابت نخواهد ماند و ممکن است شاهد حرکت نرخ ارز آزاد به سمت بالا هم باشیم تا فاصله خود را با نرخ نیما حفظ کند. پس تا زمانی که ما عرضه ارز بیشتری نداشته باشیم، نرخ ارز پایین‌تر نخواهد آمد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه زمانی شرایط تغییر می‌کند که بانک مرکزی دخالتی در بازار آزاد داشته باشد، گفت: با گران‌شدن ارز نیمایی، ارزی هم که باید به مردم فروخته شود، گران‌تر می‌شود؛ چه در بخش مسافرتی، چه در بخش بازار توافقی ارز. این موارد همه گویای افزایش نرخ ارز است نه کاهش نرخ ارز. مگر اینکه نرخ ارز آزاد را با ترفندهایی نگه دارند تا ارز نیمایی خودش را به آنها برساند که این امر نیز یعنی مدیریت دائم بانک مرکزی بر نرخ ارز آزاد.
همچنین این کارشناس اقتصادی گفت: تک‌نرخی کردن نرخ ارز در شرایط کنونی شوخی بیش نیست. شما همین حالا هم بخواهید ارز تهیه کنید، چندین نرخ ارز در بازار است و علت این مسئله این است که به هر کس همان مقدار موردنیاز ارز تخصیص داده نمی‌شود، و فرد نیاز خود را باید از بازار آزاد تأمین کند. اینجاست که یک بازار موازی حتماً ایجاد می‌شود و حداقل دو بازار وجود خواهد داشت مثل الان. پس صحبت از تک‌نرخی کردن ارز باید خیلی حرفه‌ای‌تر بیان بشود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: در حال حاضر با تنش بین ایران و رژیم صهیونیستی نمی‌توانیم تشخیص دهیم که این افزایش نرخ ارز به‌خاطر کدام دلیل است. اثر بحران بر روی نرخ ارز قوی‌تر است و تا زمان برطرف‌شدن این بحران، صحبت‌کردن از رساندن قیمت ارز نیمایی به قیمت ارز بازار آزاد یک شوخی است. تا زمانی که مشکلات معاملات بین‌المللی مرتفع نشود مشکل جذب سرمایه‌گذاری خارجی هم پابرجا خواهد بود و صحبت از عرضه بیشتر ارز و حل مشکل چندنرخی بودن ارز پابرجا خواهد بود.
