پایگاه خبری سرمایه فردا

در روزهایی که خبر درگذشت محمد کاسبی بار دیگر نام او را بر سر زبان‌ها انداخت، یاد فیلمی زنده شد که تنها تجربه کارگردانی‌اش بود؛ «شنا در زمستان». فیلمی که از دل خاطرات شخصی، باورهای مذهبی و دغدغه‌های اجتماعی ساخته شد، اما با برخورد سرد مدیران فرهنگی، به جای آغاز یک مسیر، به نقطه پایان رسید. این روایت، نه فقط درباره یک فیلم، بلکه درباره دو دوست است؛ محمد کاسبی و مجید مجیدی، که در آغاز راه با هم بودند، اما سرنوشت‌شان در دو مسیر متفاوت رقم خورد.

سینمای دفاع مقدس در ایران، برخلاف تصور رایج، تنها واکنشی به جنگ نبود بلکه به مرور به بستری برای بازنمایی مفاهیم عمیق‌تری از قهرمانی، عرفان و خودباوری تبدیل شد. از دهه ۷۰ تا امروز، مسیر پرتره‌نگاری از سرداران شهید با فراز و فرودهای متعدد همراه بوده—از تجربه‌های پراکنده و ناموفق تا شکل‌گیری جریان‌های مؤثر در تلویزیون و نهایتاً بازگشت چهره‌هایی چون ابراهیم حاتمی‌کیا برای تثبیت این روایت در سینما.

با انتخاب فیلم «علت مرگ: نامعلوم» به‌عنوان نماینده ایران در اسکار، ادعای تازه‌ای درباره سرقت ایده از سوی یک فیلمساز کوتاه به نام سیدمرتضی مرتضایی مطرح شده است. این ادعا، شباهت‌هایی با پرونده جنجالی فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی دارد و بار دیگر توجه‌ها را به مسئله قدیمی و پرچالش سرقت ایده در سینمای ایران جلب کرده است؛ موضوعی که در غیاب سازوکارهای شفاف و بانک‌های اطلاعاتی جامع، همچنان قربانیان خاموشی دارد.

ورود نسل تازه‌ای از فیلم‌سازان ایرانی در دهه ۹۰، هم‌زمان با تحولات اقتصادی سینمای ایران و رشد شبکه نمایش خانگی، بستری فراهم کرد تا کارگردانانی مانند هومن سیدی، محمدحسین مهدویان و نرگس آبیار در دو مدیوم سینما و سریال‌سازی طبع‌آزمایی کنند. این گزارش با نگاهی تحلیلی به آثار این سه چهره، به بررسی کیفیت روایت، سبک کارگردانی و تأثیر مناسبات مالی بر مسیر حرفه‌ای آنان می‌پردازد؛ مسیری که گاه با نوآوری همراه بوده و گاه با تکرار و فاصله گرفتن از جهان نمایشی اولیه.

در دهه‌ای که رسانه‌های سنتی ایران با بحران اعتماد و محدودیت‌های محتوایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، یوتیوب به سکوی تازه‌ای برای گفت‌وگو، تحلیل و روایت تبدیل شده است؛ بستری که نه‌تنها مرجعیت رسانه‌ای را از صداوسیما و شبکه‌های ماهواره‌ای گرفته، بلکه چهره‌های شناخته‌شده را به مهاجرت رسانه‌ای و بازتعریف ارتباط با مخاطب واداشته است. این تحول، نقطه عطفی در تاریخ رسانه‌ای ایران است؛ جایی که مخاطب دیگر صرفاً بیننده نیست، بلکه شریک تولید محتواست.

چهارمین فیلم بلند آری آستر با عنوان «ادینگتون»، در قالب یک وسترن طنز تلخ، تصویری پارودیک از سیاست داخلی آمریکا در دوران پاندمی، اعتراضات ضدنژادپرستی و رقابت‌های جناحی ارائه می‌دهد. این فیلم با بازی خواکین فینیکس و پدرو پاسکال، در شهری خیالی و منزوی، ماکتی از بحران‌های اجتماعی و سیاسی ایالات متحده را به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد چگونه حتی دورافتاده‌ترین نقاط کشور تحت تأثیر روایت‌های ملی قرار می‌گیرند.

فیلم جدیدی با نام «تهران» محصول سینمای هند، با روایتی امنیتی و جاسوسی در بستر تنش‌های ایران و اسرائیل، به تازگی در پلتفرم زی۵ منتشر شده است. این اثر که با ضعف‌های فنی، تحریف‌های تاریخی و ناآگاهی جغرافیایی همراه است، نه‌تنها تصویری غیرواقعی از ایران ارائه می‌دهد، بلکه در پس‌زمینه خود حامل پیام‌های سیاسی و تبلیغاتی در حمایت از رژیم صهیونیستی است. گزارش سرمایه فردا به بررسی انگیزه‌های ساخت این فیلم، تغییر مواضع تاریخی هند نسبت به آرمان فلسطین، و نقش حزب حاکم هند در گسترش اسلام‌ستیزی و تولید اخبار جعلی پرداخته است.

سلطه بی‌رقیب ژانر درام، افول کمدی، تکرار کلیشه‌های عاشقانه و نوظهوری محتاطانه ژانر جنایی، وضعیت فعلی نمایش خانگی بازتابی از بحران مضمون‌آفرینی و ضعف در نوآوری است. این گزارش نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌هایی برای تنوع‌بخشی، صنعت سرگرمی ایران همچنان در مسیر پرچالش تولید آثار متنوع و ژانری قرار دارد.

در حالی‌که نمایش خانگی در ایران به بستری مهم برای تولید سریال‌های متنوع تبدیل شده، بررسی آثار یک‌سال اخیر نشان می‌دهد که همچنان با بحران تنوع ژانر مواجه‌ایم. درام اجتماعی با روایت‌های کلیشه‌ای، عاشقانه‌هایی در دام مثلث‌های عشقی، و کمدی‌هایی که به مرز انقراض رسیده‌اند، چهره غالب این صنعت را شکل داده‌اند. در این میان، ژانر جنایی و معمایی نوظهورترین گونه‌ای است که توانسته اندکی از این یکدستی فاصله بگیرد، اما فانتزی و وحشت همچنان در حاشیه مانده‌اند. این گزارش، نگاهی دقیق دارد به سهم ژانرها در آثار نمایش خانگی و چالش‌های روایت‌پردازی در صنعت سرگرمی ایران.